ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΜΑΥΡΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ ΤΡΕΧΟΥΝ ΓΡΗΓΟΡΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΕΥΚΟΥΣ;

Πριν είκοσι χρόνια, μια κινηματογραφική ταινία με τον Γουέσλεϊ Σνάιπς ισχυριζόταν ότι "οι λευκοί δεν μπορούν να πηδήξουν" ("White Men Can't Jump") με αφορμή τη συντριπτική υπεροχή των αθλητών αφρικανικής καταγωγής στο πρωτάθλημα μπάσκετ του ΝΒΑ. Σήμερα, ο θρύλος του στίβου Μάικλ Τζόνσον (τέσσερις φορές χρυσός ολυμπιονίκης στους Ολυμπιακούς αγώνες της Βαρκελώνης το 1992, της Ατλάντα το 1996, όπου μάλιστα κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο αγώνισμα των 200 και των 400 μέτρων, ο μόνος αθλητής που το έχει καταφέρει, και τέλος στο Σίδνεϊ το 2000) δηλώνει ότι οι αθλητές με καταγωγή από την Αφρική διαθέτουν ένα "ανώτερο αθλητικό γονίδιο", που τους δίνει το προβάδισμα στα αγωνίσματα του στίβου.

Δεν έχει και άδικο ο αφροαμερικανός αθλητής, αν αναλογιστούμε ότι στους τελικούς των αγώνων ταχύτητας οι περισσότεροι αθλητές (άντρες και γυναίκες) έλκουν την καταγωγή τους από τη Μαύρη Ήπειρο - για να μην αναφερθούμε στο Μαραθώνιο και τ' άλλα αγωνίσματα μεγάλων αποστάσεων, όπου οι Κενυάτες και οι Αιθίοπες τρέχουν χωρίς αντίπαλο. Μπορεί, άραγε, η γενετική να δώσει κάποια εξήγηση και πώς τέλος πάντων ερμηνεύεται αυτό το φαινόμενο;

Ψάχνοντας στο προσωπικό μου αρχείο από αποκόμματα παλαιών εφημερίδων, βρήκα ένα εκτενές δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ με τίτλο "Γιατί η μαύρη φυλή είναι πιο δυνατή στο στίβο", το οποίο είχε δημοσιευτεί στο ένθετο " ΤΟ άλλο ΒΗΜΑ" στις 27.07.1997, παραμονές του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Στίβου στην Αθήνα. Το ρεπορτάζ αναφέρεται σε έρευνες της εποχής που μελέτησαν το φαινόμενο και προσπάθησαν να το ερμηνεύσουν ιατρικά.

Σύμφωνα, λοιπόν, με ιατρικές μελέτες, προκύπτει ότι οι Αφροαμερικανοί έχουν κατά μέσο όρο μεγαλύτερη οστική μάζα σε σχέση με τους λευκούς Αμερικανούς, κάτι που συνεπάγεται και μεγαλύτερη μυική μάζα. Εξάλλου, οι αθλητές με μαύρο χρώμα δέρματος έχουν ελαφρώς υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης, ενώ τείνουν να έχουν αναλογικά πιο λεπτή λεκάνη, φαρδύτερους ώμους και μακρύτερα πόδια. 

Συγκρίνοντας μία ομάδα δρομέων μεγάλων αποστάσεων από την Κένυα και μία ομάδα δρομέων από τη Σουηδία, ο σουηδός φυσιολόγος Μπενγκτ Σάλτιν διαπίστωσε σημαντικές διαφορές στη μυική τους σύνθεση, με τους πρώτους να διαθέτουν περισσότερα τριχοειδή αγγεία και περισσότερα μιτοχόνδρια στις ίνες των τετρακεφάλων τους. Σε άλλη πάλι έρευνα, διαπιστώθηκε ότι οι λευκοί δρομείς από τη Νότιο Αφρική μπορούν μεν να τρέξουν εξίσου γρήγορα με τους έγχρωμους δρομείς της ίδιας χώρας, όμως οι τελευταίοι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν περισσότερο οξυγόνο (σε ποσοστό 89% έναντι 81% των λευκών) για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, κάτι που τους βοηθά να εντείνουν περισσότερο την προσπάθειά τους.

Εδώ χρειάζεται προσοχή, να μην παρασυρθούμε σε ισοπεδωτικές, στερεοτυπικές λογικές τύπου "όλοι οι έγχρωμοι τρέχουν γρηγορότερα από τους λευκούς". Αυτό που εξετάζεται στις διάφορες έρευνες είναι ο μέσος όρος και όχι τα απόλυτα μεγέθη. Πρακτικά, υπάρχουν πολλοί αθλητές μαύρου χρώματος δέρματος που είναι πολύ αργοί δρομείς, που τρέχουν πολύ πιο αργά από έναν λευκό. Υπάρχουν, όμως, κι εκείνοι - οι λίγοι - που ανεβάζουν την επίδοση του μέσου όρου, επωφελούμενοι από τη γενετική ποικιλομορφία της μαύρης φυλής. 

Σύμφωνα με έρευνα του Κ. Κιντ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, "οι αφρικανικοί πληθυσμοί διαθέτουν μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία από τον υπόλοιπο κόσμο συνολικά", κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι αν χάνονταν από προσώπου γης όλοι οι υπόλοιποι πληθυσμοί πλην των λαών της Αφρικής, σχεδόν κάθε ανθρώπινη γενετική ποικιλομορφία που παρατηρείται σήμερα, θα εξακολουθούσε να υφίσταται. Ενδεικτικό είναι το φαινόμενο της υπέρτασης. Οι μεν Αφροαμερικανοί υποφέρουν από υπέρταση συχνότερα απ' ότι οι λευκοί Αμερικανοί, όμως αυτό δεν ισχύει για πολλούς τους λαούς της Αφρικής. Αντίθετα, οι κάτοικοι της Λιβερίας ή της Νιγηρίας έχουν χαμηλότερη πίεση από λευκούς βορειοευρωπαϊκούς λαούς. 

Ουσιαστικά, δηλαδή, το ζήτημα των γονιδίων δεν αρκεί για να δώσει μια πλήρη, πειστική απάντηση στο ερώτημα, γιατί οι μαύροι έχουν καλύτερες επιδόσεις στο στίβο. Χωρίς τη σωστή προετοιμασία και χωρίς προσπάθεια δε γεννιούνται πρωταθλητές. Άλλωστε, είναι μήπως τυχαίο ότι οι ταχύτεροι σπρίντερ είναι ακριβώς Αφροαμερικανοί ή άτομα αφρικανικής καταγωγής από την Καραϊβική και όχι από τον κορμό της αφρικανικής ηπείρου; Στο δημοσίευμα προβάλλεται το παράδειγμα των μαθηματικών, όπου τα αγόρια εμφανίζονται να έχουν καλύτερες επιδόσεις από τα κορίτσια. Όταν ένα αγόρι εξηγεί την επιτυχία του στα μαθηματικά αρκείται να πει ότι είναι καλός στο συγκεκριμένο μάθημα, ενώ, όταν οι επιδόσεις του δεν είναι καλές, κατηγορούν τους καθηγητές τους που δε διδάσκουν σωστά το μάθημα. Αντίθετα, τα κορίτσια εξαρτούν την καλή ή την κακή τους επίδοση σε σχέση με το πόσο πολύ ή λίγο είχαν προηγουμένως μελετήσει.