Κερδίζοντας χρυσά μετάλλια σε δύο συνεχόμενες Ολυμπιάδες τόσο στα 100 όσο και στα 200 μέτρα, αλλά και σημειώνοντας αντίστοιχα νέο ολυμπιακό και νέο παγκόσμιο ρεκόρ, ο Γιουσέιν Μπολτ από την Τζαμάικα έγινε αυτό που ονειρευόταν - θρύλος. Όμως, ο Μπολτ δεν είναι ο μοναδικός αθλητής από το μικρό αυτό νησιωτικό κράτος της Καραϊβικής που έχει ξεχωρίσει στο στίβο. Στα 100 μέτρα ανδρών, το ασημένιο μετάλλιο κέρδισε ακόμη ένας Τζαμαϊκανός, ο Γιόχαν Μπλέικ, ενώ στα 200 μέτρα ανδρών και οι τρεις μεταλλιούχοι ήταν Τζαμαϊκανοί. Αντίστοιχα και στις γυναίκες, δύο αθλήτριες από την Τζαμάικα βρέθηκαν στο βάθρο των νικητών στο αγώνισμα των 100 μέτρων (η χρυσή Ολυμπιονίκης Σέλι-Αν Φρέιζερ και η χάλκινη Βερόνικα Κάμπελ), ενώ η Φρέιζερ κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο και στο αγώνισμα των 200 μέτρων. Είναι όλοι ταλαντούχοι ή υπάρχει επιστημονική εξήγηση πίσω από το το μικρό τζαμαϊκανό θαύμα στους αγώνες ταχύτητας;
Ο Jean-François Toussaint, διευθυντής του Βιοϊατρικού και Επιδημιολογικού Ινστιτούτου Αθλητισμού της Γαλλίας, επιχειρεί να δώσει τη δική του ερμηνεία μέσω άρθρου στη γαλλική εφημερίδα Nouvel Observateu. Σε αυτό ξεκινάει υπενθυμίζοντας ότι σε κάθε περίπτωση δε θα πρέπει να παρασυρθούμε σε ρατσιστικά στερεότυπα αναζητώντας την απάντηση του ερωτήματος σε κάποιο ιδιαίτερο DNA. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, "δεν υπάρχουν διαφορετικές ανθρώπινες ράτσες. αλλά υπάρχουν διαφορές μεταξύ ενηλίκων που ανήκουν στο ίδιο είδος. Αυτές οι διαφορές είναι προοδευτικές, ενώ εμφανίζονται κι εξελίσσονται σταδιακά σύμφωνα μ' ένα σύνολο κανόνων".
Εξάλλου, η λύση δεν μπορεί ν' αναζητηθεί σε κάποιο υποτιθέμενο "γονίδιο του σπριντ" - κάτι τέτοιο δεν υφίσταται. Αυτό που υπάρχει είναι ένας μεγάλος αριθμός γονιδίων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους: γονίδια για τις μυικές πρωτεΐνες, για την παραγωγή ενέργειας των κυττάρων, για το μεταβολισμό του λίπους, για την ανάπτυξη του εγκεφάλου κλπ. Περαιτέρω, η αθλητική δύναμη ενός λαού εξαρτάται από μια πληθώρα παραγόντων (πολιτιστικοί, κοινωνικοί, βιολογικοί, γενετικοί, περιβαλλοντικοί κλπ.), οι οποίοι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, ενώ δεν μπορεί να διαχωριστεί ο ρόλος τους.
Ο Toussaint κάνει μια αναδρομή στην ιστορία της συγκεκριμένης χώρας της Καραϊβικής. Οι σημερινοί κάτοικοι της Τζαμάικα, ως επί το πλείστον, είναι απόγονοι σκλάβων που εστάλησαν εκεί από τη Δυτική Αφρική μεταξύ του 17ου και 19ου αιώνα, προκειμένου να εργαστούν ως σκλάβοι στις φυτείες μέχρι την κατάργηση της δουλείας στην τότε βρετανική αυτοκρατορία τον Αύγουστο του 1834. Η ιστορία, ο πολιτισμός και η γενετική είναι τρεις παράγοντες που δεν μπορούν να διαχωριστούν, επιμένει ο Toussaint, ο οποίος υποστηρίζει ότι η ιστορία έχει διπλή επίδραση στο ανθρώπινο γονιδίωμα: μία χρονική με τη διαδοχή των γενεών (πολιτισμός) και μία χωρική με την επίδραση της γεωγραφίας και του κλίματος. Και οι δύο πτυχές επηρεάζουν τη γονιδιακή έκφραση σε όλες τις πτυχές του ατόμου, επομένως και στη σωματική του κατάσταση.
Σύμφωνα με τον Toussaint, η ιστορία των προγόνων των σύγχρονων Τζαμαϊκανών αθλητών μπορεί να βοηθήσει στην ερμηνεία της εμφάνισης και της αλληλεπίδρασης των γονιδίων που ευνοούν την ταχύτητα. Μέσω γενετικών αναλύσεων φέρεται να έχει αποδειχθεί ότι ορισμένοι γονότυποι, όπως ο ACTN3, συνδέονται άμεσα με τις αθλητικές επιδόσεις: ορισμένοι συνδέονται με την αντοχή, άλλοι με τη δύναμη κλπ. Παρόλ' αυτά, σπεύδει να ξεκαθαρίσει ότι η επίδραση της γενετικής στις αθλητικές επιδόσεις παραμένει ασαφής και γι' αυτό θα πρέπει να είμαστε αρκετά επιφυλακτικοί.
Αν θελήσουμε να εστιάσουμε στην περίπτωση του Γιουσέιν Μπολτ, είναι σαφές πως ένας από τους παράγοντες που ευνοούν τον συγκεκριμένο αθλητή είναι και το ύψος του (1,96 μ) και η επίδραση που αυτό έχει στο μέγεθος του διασκελισμού του. Αν και υπάρχουν 200 γονίδια που καθορίζουν τα όρια του ύψους στο οποίο μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος, όμως η βαρύτητά τους εκτιμάται μόλις στο 10% της κληρονομικότητας.
Ας ξεφύγουμε όμως από την παγίδα του γονιδιώματος και της κληρονομικότητας. Στη σύγχρονη Τζαμάικα, γεγονός είναι ότι το σπριντ κατέχει εξέχουσα θέση στην αθλητική ταυτότητα της χώρας. Η δημοφιλία των αγώνων ταχύτητας σε συνδυασμό με την παρουσία μεγάλου αριθμού εξειδικευμένων προπονητών έχουν συμβάλλει στην ανάδειξη νέων ταλέντων. Εξάλλου, η πρόσφατη οικονομική ανάπτυξη της Τζαμάικα έφερε υψηλής ποιότητας αθλητικές υποδομές στη χώρα, κάτι που αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την καλύτερη δυνατή προπόνηση ενός αθλητή. Στο παρελθόν, οι περισσότεροι Τζαμαϊκανοί αθλητές προπονούνταν σε γήπεδα στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλοί από αυτούς άλλαζαν ακόμη και ιθαγένεια, προκειμένου ν' αγωνιστούν με την αμερικανική σημαία. Τα τελευταία χρόνια, αυτή η τάση έχει ανακοπεί.
Δεν ξέρω αν σας φαίνεται πειστική η προσέγγιση του θέματος από τον Jean-François Toussaint, σίγουρα πάντως έχει δίκαιο σ' ένα σημείο: η επιτυχία στον αθλητισμό είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων και ο γονιδιακός παράγοντας είναι ίσως από τους τελευταίους στους οποίους θα έπρεπε να αναζητήσουμε την απάντηση.
[Πηγή: Nouvel Observateur]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου