Η ονοματοδοσία των δρόμων της Αθήνας (για πρώτη φορά) τον Ιανουάριο του 1884.

Η Αθήνα αποτελεί το πρωτοφανές φαινόμενο ευρωπαϊκής πρωτεύουσας, η ευρύτερη περιφέρεια της οποίας συγκεντρώνει σχεδόν το μισό πληθυσμό του κράτους. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν άρχισε η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη της πόλης, ο αριθμός των κατοίκων της αντιπροσώπευε μόλις ένα 6% του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας, ο ηπειρωτικός κορμός της οποίας δεν εκτεινόταν πάνω από τη Θεσσαλία και την Άρτα.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα, η πληθυσμιακή ανάπτυξη της Αθήνας ήταν αργή, όμως επιταχύνθηκε τη δεκαετία του 1880, όταν για πρώτη φορά η πόλη ξεπέρασε το συμβολικό όριο των 100.000 κατοίκων (110.262, σύμφωνα με την απογραφή του 1889). Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα ήταν η ονομασία των οδών, καθώς οι περισσότερες παρέμεναν... ανώνυμες! 

Αυτό, βέβαια, δεν ίσχυε για τις κεντρικές οδούς της πρωτεύουσας (π.χ. Ερμού, Πειραιώς και Θεμιστοκλέους, η σημερινή Αγίου Κωνσταντίνου), οι οποίες είχαν το όνομα τους ήδη από την εποχή του Όθωνα. Αντίθετα, ελέω και της ραγδαίας οικιστικής ανάπτυξης της πόλης, οι περισσότερες εσωτερικές οδικές αρτηρίες αποτελούσαν γρίφο για τους επισκέπτες, οι οποίοι χάνονταν σε δρόμους χωρίς ονόματα. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το περιοδικό ΕΣΤΙΑ στις 29.01.1884, τη χρονικά εκείνη η πρωτεύουσα είχε περίπου 440 οδούς και 23 πλατείες, εκ των οποίων μόνο οι 160 οδοί και οι 12 πλατείες είχαν όνομα. Οι υπόλοιπες ονομάζονταν "οδός Ανωνύμου".

Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της Αθήνας για τη βάφτιση των οδών πάρθηκε τον Ιανουάριο του 1884. Χαρακτηριστικό της ανακούφισης που προκάλεσε η απόφαση αυτή στους κατοίκους της ήταν το γλαφυρό δημοσίευμα της εφημερίδας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ με ημερομηνία 25.01.1884, όπου αποτυπωνόταν παραστατικά ο τραγέλαφος που επικρατούσε μέχρι τότε (η ορθογραφία είναι της εφημερίδας): 

"Τέλος πάντων θα δυνάμεθα πλέον να ερωτώμεν πού είναι η οδός και να οδηγώμεν τους ερωτώντας αντί με το: πήγαινε δεξιά, κατέβα αριστερά, στρέψε προς τα επάνω, σημάδεψε το Λυκαβηττόν και την Ακρόπολιν και άλλα αοριστότερα και μηδένα νουν έχοντα, ονομάζοντες αυτάς τας οδούς......Ενταύθα πρέπει να γυρίσεις όλα τα μπακάληκα, όλα τα χασάπηκα και τα ψωμάδηκα, ν' ακούσης ως γνωρίσματα αλάνθαστα: το σπίτι με τα παντσούρια, με τη μεγάλη την πόρτα, το σπίτι με το ψιλό ή το χαμηλό μπαλκονάκι, με τα πράσινα ντουβάρια και άλλα βλακωδέστατα, να στρέφης περί σεαυτόν ιδρώτι περιρρεόμενος εξ αμηχανίας, και να θέτης εις ενέργειαν την μαντικήν σου δύναμιν, να ανοίγης ξένας θύρας και να εκδιώκησαι πότε μεν με οργίλον και πότε με εμπαικτικόν βλέμμα και ν' απέρχησαι βλασφημών και κακολογών την πρωτότυπον εν πάσιν ελληνικήν ακοσμίαν.... Το δημοτικό συμβούλιον δεν πρέπει να σταματήση εις την βάπτισιν των οδών, αλλ' αμέσως ν' αποφασίση και την δι' αριθμώ σήμανσιν των οικιών και την σύνταξιν βιβλίου των διευθύνσεων".

Με την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου στα τέλη του Ιανουαρίου του 1884 πήραν την ονομασία τους οι οδοί Όθωνος και Βασιλέως Γεωργίου πέριξ της πλατείας Συντάγματος από τα ονόματα του πρώην και του νυν βασιλιά. Ύστερα από πρόταση του δημάρχου Αθηναίων "και προς ανταπόδοσιν φιλοφρονήσεως του Δημοτικού Συμβουλίου Μασσαλίας" ονομάστηκε οδός Μασσαλίας ο δρόμος που οδηγούσε στη Γαλλική Σχολή, ενώ πολλές ήταν οι οδοί που απέκτησαν τα ονόματα οπλαρχηγών της Επαναστάσεως του 1821 (οδός Κανάρη, Υψηλάντου, Τομπάζη, Ζαήμη, Μαυροκορδάτου, Τρικούπη, Δεληγιάννη, Πετμεζά, Σαχτούρη, Μαυρομιχάλη) ή τα ονομάτα σπουδαίων μαχών (Βαλτετσίου, Ερεσού, Χίου, Καματερού, Ναυαρίνου).

Με την ίδια απόφαση η πλατεία Κολωνακίου, όπως είναι σήμερα γνωστή, ονομάστηκε Πλατεία Φιλικής Εταιρείας, ενώ τα ονόματα τους χάρισαν σε οδούς της πόλης οι πρώτοι "Φιλικοί" (οδός Σκουφά, Τσακάλωφ, Αναγνωστοπούλου, Κουμπάρη κλπ.). Από τα ονόματα των τριών ξένων ναυάρχων που συμμετείχαν στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου ονομάστηκαν τρεις δρόμοι (Κοδριγκτώνος, Χάιδεκ και Δερινύ), άλλοι πήραν τα ονόματα ξένων ευεργετών της Ελλάδας (Γλάδστωνος, Γκίλφορδ, Ουγώ, Διδότου, Γαμβέττα, Λένορμαν), ενώ οι οδοί πίσω από το Πανεπιστήμιο δανείστηκαν τα ονόματα σημαντικών εκπροσωπών της ελληνικής λογοτεχνίας (οδός Κορνάρου, Ζαλοκώστα, Σούτσου, Βαλαωρίτη, Γαλανού, Σουρμελή κλπ.).

Επίσης, το δημοτικό συμβούλιο χρησιμοποίησε ονόματα ιστορικών προσωπικοτήτων από διάφορες περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Για παράδειγμα, τη χρονιά εκείνη απέκτησε το σημερινό όνομα της η οδός Ηρώδου του Αττικού, όπως και η οδός Ρηγίλλης, από το όνομα της συζύγου του προαναφερθέντος. Έτσι και οι οδοί Ακομινάτου, Χαλκοκονδύλη, Θεοφανούς, βασιλέως Ηρακλείου κλπ. αλλά και οι οδοί Κουμουνδούρου, Βούλγαρη και Δεληγιώργη, από τα ονόματα πρώην πρωθυπουργών που δε βρίσκονταν εν ζωή.
Αλήθεια, εσείς αναρωτηθήκατε ποτέ τι σημαίνει το όνομα της οδού όπου μένετε εσείς ή οι φίλοι σας; Ψάξτε το, όλο και κάτι χρήσιμο έχετε να μάθετε!

Πηγές:

ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, 25.01.1884

ΕΣΤΙΑ, 29.01.1884

Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου, Ιστορία του Όθωνος Βασιλέως της Ελλάδος (1830 – 1862), τ. Α`, εκδότης Αριστείδης Γ. Γαλανός, Αθήνα, 1894

Σχετικά θέματα:
Τη μέρα που η Αθήνα έγινε η πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους
Πότε τοποθετήθηκαν οι πρώτοι μεταλλικοί κάδοι σκουπιδιών στην Αθήνα;