Φέτος συμπληρώνονται ακριβώς 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στα πλαίσια του πρώτου Βαλκανικού πολέμου, τον Οκτώβριο του 1912. Θαύμα; σύμπτωση; γεγονός είναι ότι η απελευθέρωση της πόλης έγινε τη μέρα που γιόρταζε ο προστάτης της, ο άγιος Δημήτριος. Δε σκοπεύω, όμως, να αναφερθώ στα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάληψη της "νύφης του Θερμαϊκού" από τον ελληνικό στρατό. Λίγο πολύ αυτά είναι γνωστά, πώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέδειξε σε αυστηρό τόνο στον Διάδοχο του θρόνου να κινηθεί προς τη Θεσσαλονίκη για να προλάβει τυχόν είσοδο των βουλγαρικών στρατευμάτων. Καθώς μ' ενδιαφέρουν οι παράπλευρες πτυχές της Ιστορίας, ανέτρεξα σε εφημερίδες της εποχής για να μάθω πώς υποδέχτηκαν τη μεγάλη αυτή στρατιωτική επιτυχία οι κάτοικοι της πρωτεύουσας, ποια ήταν η ατμόσφαιρα που επικρατούσε.
Η είδηση για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό έγινε γνωστή στους κατοίκους της Αθήνας γύρω στις 5.30 το απόγευμα. Η ελληνική κυβέρνηση, το Υπουργείο Στρατιωτικών είχε ενημερωθεί 50 λεπτά νωρίτερα από σχετικό τηλεγράφημα εκ Λαρίσης. Ο πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, βρισκόταν εκείνη τη στιγμή στο κτίριο του Υπουργείου.
"Αμέσως μη κρατούμενος από την χαράν του και με καταφεναστάτην συγκίνησιν, εκάλεσε τους τμηματάρχας και τους ανωτέρους αξιωματικούς τους απεσπασμένους εις το υπουργείον και τους το ανέγνωσε λέγων
- Επί τέλους, ελάβαμε και την πρώτην είδησιν. Τώρα, κύριοι, δυνάμεθα να συγχαρώμεν αλλήλους". Αυτή είναι η περιγραφή που μεταφέρεται από την εφημερίδα ΣΚΡΙΠ στο φύλλο της 27ης Οκτωβρίου.
Λίγη ώρα αργότερα εκδόθηκε το επίσημο κυβερνητικό ανακοινωθέν:
"Καθ' α τηλεγραφεί το τηλεγραφείον Γιδά προς το τηλεγραφείον του υπουργείου των Στρατιωτικών, η Α.Μ. ο Βασιλεύς ευρισκόμενος εν Γιδά έλαβε την μεσημβρίαν της σήμερον 26 Οκτωβρίου 1912 σημείωμα της Α.Υ. του Διαδόχου, δι' ου ανηγγέλθη τη Α.Μ. η κατάληψις της Θεσσαλονίκης παρά του ελληνικού στρατού. Η Α.Μ. δι' εκτάκτου αμαξοστοιχίας προχωρεί εκ Γιδά προς Θεσσαλονίκην".
Με το που έγινε γνωστή η είδηση, οι καμπάνες της Μητρόπολης άρχισαν να ηχούν, ενώ σύντομα ακολούθησαν και οι άλλες εκκλησίες, οι εφημερίδες κυκλοφόρησαν έκτακτα παραρτήματα τυπωμένα από μέρες, καθώς οι απανωτές στρατιωτικές επιτυχίες των τελευταίων ημερών προϊδέαζαν τη θετική έκβαση. Ο βροχερός καιρός δεν εμπόδισε τους Αθηναίους να βγουν στους δρόμους και να πανηγυρίσουν το χαρμόσυνο νέο. "Επήραμε τη Θεσσαλονίκη!" φώναζαν και αντάλλαζαν ευχές όπως "Χριστός Ανέστη". Παράλληλα, τα πυροτεχνήματα,οι ρουκέτες και οι πυροβολισμοί που έπεφταν στον αέρα συνέθεταν ένα πασχαλινό, αναστάσιμο σκηνικό στην ελληνική πρωτεύουσα.
Η πόλη φωταγωγήθηκε και σημαιοστολίστηκε. Οι πλατείες Συντάγματος και Ομονοίας πλημμύρισαν από κόσμο, ενώ μεγάλο τμήμα του πλήθους κατευθύνθηκε προς τα Ανάκτορα αλλά και την πρωθυπουργική κατοικία, μόνο που δεν γνώριζαν ότι ο τότε πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, είχε μετακομίσει και κινήθηκαν σε.. λάθος σπίτι. Είναι χαρακτηριστικό ένα περιστατικό που συνέβη στον κινηματογράφο "Αττικόν". Ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η προβολή μιας δραματικής ταινίας, ένας νεαρός μπήκε στην αίθουσα για ν' αναγγείλει την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Η αίθουσα γέμισε από ζητωκραυγές και χειροκροτήματα, ενώ η ορχήστρα που συνόδευε την προβολή της ταινίας - έτσι γινόταν την εποχή του βωβού κινηματογράφου - άρχισε να παίζει τον εθνικό ύμνο.
Ο τότε δήμαρχος Αθηναίων, Σπύρος Μερκούρης, κάλεσε τους κατοίκους της πρωτεύουσας σε δοξολογία στο Μητροπολιτικό ναό, "όπως ομολογήσωμεν ευχαριστίας προς τον Θεόν, τον εν τη απείρω προς την Ελλάδα αγάπη και ευνοία Του, ευλογούντα τον μέγαν και ιερόν του Ελληνικού Έθνους αγώνα...". Σε πολλούς ναούς της πόλης, όμως,δοξολογίες πραγματοποιήθηκαν από το ίδιο κιόλας βράδυ. Συγχαρητήρια επιστολή έστειλε στον τότε διάδοχο του θρόνου - και επικεφαλής του ελληνικού στρατού - Κωνσταντίνο, ο Αρχιρραβίνος Αθηνών, ενώ η Ισραηλιτική Κοινότητα της Αθήνας απέστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα και προς τους ομοθρήσκους τους της Θεσσαλονίκης καλοσωρίζοντας τους στο ελληνικό κράτος. Ας μη μας διαφεύγει ότι η Θεσσαλονίκη αποτελούσε σημαντικό ισραηλιτικό κέντρο την εποχή εκείνη.
Η επίσημη δοξολογία στη Μητρόπολη έγινε το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, μιας ημέρας αρκετά δύσκολης για την πρωτεύουσα, καθώς οι συνεχείς και έντονες βροχοπτώσεις των ημερών αλλά και μια ξαφνική χαλαζόπτωση το απόγευμα προκάλεσαν πλημμύρες και καταστροφές. Ωστόσο, το πρωί ο καιρός δεν είχε προλάβει να δείξει τις άγριες διαθέσεις του. Ήδη από τις 5 τα ξημερώματα άρχισαν οι κανονιοβολισμοί, 101 συνολικά, ενώ σιγά-σιγά ο κόσμος συνέρρεε στο ναό.
Η προσέλευση των επισήμων άρχισε στις 10, με το πλήθος να ξεσπά σε "παταγώδη χειροκροτήματα και ζητωκραυγάς" κατά την εμφάνιση του Ελευθέριου Βενιζέλου, όπως διαβάζουμε στον τύπο της εποχής. Στην επίσημη αντιφώνηση του ο πρωθυπουργός της χώρας δήλωσε: "Αληθώς, η Ελλάς εχάραξεν ήδη νέον δρόμον και το παρελθόν ανήκει εις τους προγόνους και ήδη κάμνομεν νέους πλέον προγόνους δια τα τέκνα μας. Το Έθνος στηριζόμενον πλέον εις τας ιδίας του δυνάμεις και τον γενναίον στρατόν του, θα οδεύση σταθερώς προς την πρόοδον και την ευημερίαν".
Περιττό βέβαια να πούμε ότι πανηγυρικές τελετές και κλίμα ενθουσιασμού επικρατούσε και στις υπόλοιπες πόλεις του ελληνικού κράτους, που μεθούσε από τις συνεχείς νίκες στα διάφορα στρατιωτικά μέτωπα, αντιστάθμισμα της ταπεινωτικής ήττας του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897.
Από τα φύλλα της εφημερίδας ΣΚΡΙΠ ας δούμε και κάποιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης, πώς ήταν η συμπρωτεύουσα εκείνη την εποχή, πριν από έναν αιώνα. Κάνε κλικ στις φωτογραφίες για να τις δεις σε μεγέθυνση.
Πηγές: αρχεία εφημερίδων ΣΚΡΙΠ και ΕΜΠΡΟΣ (από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου