 |
| Γυναίκες σε στρατόπεδο συγκέντρωσης "μαγισσών" στην Γκάνα. |
Μέχρι το 1957 ονομαζόταν "Χρυσή Ακτή". Τη χρονιά εκείνη έγινε η πρώτη αποικία της υποσαχάριας Αφρικής που αναγνωριζόταν ως ανεξάρτητο κράτος. Πλέον, η πρώην βρετανική αποικία θα ονομαζόταν Γκάνα, από το όνομα μιας παλιάς αυτοκρατορίας που κυριαρχούσε στη δυτική Αφρική την περίοδο του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα. Πενήντα πέντε χρόνια μετά την ανεξαρτησία της, όμως, η Γκάνα ζει τον δικό της κοινωνικό Μεσαίωνα με στρατόπεδα συγκεντρώσεως για μάγισσες.
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι διακόσια και πλέον χρόνια μετά το γαλλικό Διαφωτισμό, μετά από έναν 20ο αιώνα πλούσιο σε θεαματικές επιστημονικές ανακαλύψεις, η ανθρωπότητα έχει κλείσει οριστικά το κεφάλαιο των προλήψεων και των δεισιδαιμονιών. Δεν πρόκειται παρά για μια τεράστια ψευδαίσθηση. Στην Αφρική των μεγάλων ανισοτήτων, αποτέλεσμα του αποικιοκρατικού μοντέλου διοίκησης από πάλαι ποτέ μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις που ενδιαφέρθηκαν μόνο για την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και αδιαφόρησαν για την κοινωνική πρόοδο των αποικιών τους, οι προλήψεις καλά κρατούν.
Στην Γκάνα, ένα σφαγιασμένο κοτόπουλο αρκεί για να βγει η ετυμηγορία, να αποδοθεί το στίγμα της μαγείας σε όποιον θεωρείται ύποπτος. Αν το κοτόπουλο πέσει στο έδαφος με το κεφάλι να κοιτάζει προς τα κάτω και τα πόδια στον αέρα, η κατηγορούμενη κηρύσσεται μάγισσα πάραυτα. Βέβαια, πολλές φορές, οι προλήψεις είναι τόσο δυνατές, ώστε ξεπερνούν ακόμη και τον άγραφο κανόνα του χρησμού με το σφαγμένο κοτόπουλο. Ακόμη κι αν αυτό πέσει "σωστά", δηλαδή με τα πόδια προς τα κάτω, δεν αποκλείεται να κριθεί και πάλι μια γυναίκα ως μάγισσα και να σταλεί σε κάποιο στρατόπεδο, εφόσον υπάρχουν αμφιβολίες για την "αθωότητα" της.
Δεν καίγεται απαραίτητα στην πυρά, όπως γινόταν με τις "μάγισσες" στο Μεσαίωνα, όμως στέλνεται σε ένα από τα έξι στρατόπεδα συγκέντρωσης μαγισσών που λειτουργούν αυτή τη στιγμή στη χώρα. Εκεί θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής της παρέα με τις υπόλοιπες "μάγισσες" και με τη συντροφιά ενός νεαρού μέλους της οικογένειας της, συνήθως κάποιο ανήλικο παιδάκι, που θα έχει την ατυχία να επιλεγεί για να τη φροντίζει μέχρι το θάνατο της.
Τα παιδιά αυτά είναι επίσης τα μεγάλα θύματα αυτής της ιστορίας. Παρατάνε αναγκαστικά το σχολείο, τους φίλους τους, διαγράφουν κάθε όνειρο που έκαναν για το μέλλον τους και περνούν το υπόλοιπο της ζωής τους στα στρατόπεδα αυτά. Ακόμη κι αν πεθάνει η γυναίκα - μητέρα, γιαγιά - που τάχθηκαν να φροντίσουν, κουβαλούν πλέον το στίγμα και δεν τους επιτρέπεται να επιστρέψουν στο σπίτι τους.
Σε πρόσφατη έκθεση της, η Action Aid χαρακτήρισε τα στρατόπεδα μαγισσών ως "γυναικείες φυλακές, οι τρόφιμοι των οποίων δεν έχουν δικαστεί, δεν έχουν δικαίωμα προσφυγής, αλλά έχουν καταδικαστεί με ποινές ισόβιας κάθειρξης". Πρόκειται, κυρίως, για ηλικιωμένες γυναίκες και για χήρες, οι οποίες αποτελούν τον εύκολο στόχο. Κατηγορούνται για κάθε συμφορά που θα βρει μια μικρή κοινότητα: για την ξηρασία ή μια επιδημία ελονοσίας μέχρι τον πνιγμό ενός παιδιού, ακόμη και για το θάνατο ενός ζώου που προσπάθησε να πηδήξει ένα φράχτη και δεν τα κατάφερε, αλλά χτύπησε στον τοίχο.
Κάποιος θα εκστομίσει πρώτος την κατηγορία και η γυναίκα θα στοχοποιηθεί. Σε πολλές περιπτώσεις πέφτουν θύματα κακοποίησης - και αυτό είναι το ακόμη πιο λυπηρό - από τους νεότερους του χωριού. Πολλές γυναίκες, μάλιστα, θανατώνονται. Θα μπορούσε δηλαδή να θεωρηθεί και... τύχη ο εγκλεισμός σ' ένα στρατόπεδο εφ' όρου ζωής, αν δεν ήταν τόσο τραγικό από μόνο του το ότι συμβαίνουν τέτοια πράγματα στον 21ο αιώνα.
Είναι χαρακτηριστική η ιστορίας μιας γυναίκας, της Ασάνα, 27 ετών, η οποία στάλθηκε στο στρατόπεδο, μόνο και μόνο επειδή ο σύζυγος της είδε στ΄ όνειρο του ότι είχε αποπειραθεί να τον σκοτώσει. Παρόλο που η ίδια ήταν έγκυος πέντε μηνών, άρχισε να τη χτυπάει αλύπητα, ενώ την απείλησε ακόμη και με μαχαίρι. Στη συνέχεια την οδήγησε σ' ένα ιερό για να γίνει το "τεστ" της μαγείας, όπου έριξε στο σώμα της λιωμένο πλαστικό αφήνοντας τη γυναίκα να σφαδάζει από τους πόνους.
Τα έξι αυτά στρατόπεδα των μαγισσών βρίσκονται στη βόρεια Γκάνα και λειτουργούν περισσότερα από 100 χρόνια. Αυτήν την περίοδο, τα μισά από αυτά φιλοξενούν σχεδόν 1000 άτομα που έχουν κατηγορηθεί για μαγεία, στη συντριπτική τους πλειοψηφία γυναίκες, και τουλάχιστον 600 παιδιά, που είναι οι συνοδοί. Φυσικά, η λειτουργία τους είναι παράνομη. Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1992, προσδιορίζεται ρητά ότι κανείς δεν μπορεί να θεωρηθεί ένοχος χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση.
Η κυβέρνηση της χώρας έχει εκδηλώσει την πρόθεση της να κλείσει όλα τα στρατόπεδα μέσα στο 2012. Πόσο εύκολο, όμως, θα είναι να εφαρμοστεί το γράμμα του νόμου, όταν η παράδοση είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στο μυαλό των κατοίκων; Ακόμη κι αν όντως κλείσουν αυτά τα στρατόπεδα, τι θ' απογίνουν, πού θα ζήσουν οι έγκλειστοι σε αυτές, από τη στιγμή που οι τοπικές κοινωνίες - έστω μια σημαντική μειοψηφία που δεν μπορεί ούτε πρέπει να υποτιμηθεί - δύσκολα θα δεχτούν να συμβιώσουν με όσους κουβαλούν το στίγμα της "μαγείας".
Η περίπτωση της Γκάνα δεν είναι η μοναδική. Διάβασε για το τι συμβαίνει σε μια άλλη αφρικανική χώρα, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό:
και
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου