Διαβάζοντας μια εφημερίδα από τα χρόνια της γερμανικής Κατοχής

Πάντα είχαν την απορία να διαβάσω τι στο καλό έγραφαν οι ελληνικές εφημερίδες την περίοδο της Κατοχής. Πώς περιέγραφαν τη σκληρή καθημερινότητα των Ελλήνων της εποχής, που αγωνίζονταν να επιβιώσουν από τη φτώχεια, την πείνα και την έλλειψη θεμελιωδών ελευθεριών, που οργανώνονταν σε αντάρτικες ομάδες, αρνούμενοι να καταθέσουν τα όπλα μέχρι να φύγουν οι εισβολείς. Φυσικά, τίποτε απ' όλα αυτά δεν περνούσε στις σελίδες των εφημερίδων, που τελούσαν υπό τον ασφυκτικό έλεγχο μιας αυστηρότατης λογοκρισίας και αποτελούσαν μάλλον όργανα ναζιστικής και φασιστικής προπαγάνδας  παρά μέσα ενημέρωσης των πολιτών.
Στο φύλλο της εφημερίδας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ που κυκλοφόρησε στις 20 Μαρτίου 1943, κυριαρχούν οι ειδήσεις από το μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων., που στην ουσία μετέφεραν την επίσημη γερμανική προπαγάνδα. "Η γερμανική επέλασις επιτελεί επιτυχείς προόδους εις τον τομέα Χαρκόβου-Μπιελκορόντ και βορειοδυτικώς του Κουρσκ", διαβάζουμε στον κεντρικό τίτλο της εφημερίδας, ενώ αναφορά γίνεται στην επιχείρηση των δυνάμεων του Άξονα στην Τύνιδα και στις πολεμικές αναμετρήσεις στον Ατλαντικό ωεκανό. Το συνοδευτικό ρεπορτάζ δεν αποτελεί παρά αναμετάδοση των ανακοινωθέντων που εξέδιδαν τα αρχηγεία των γερμανικών και ιταλικών ενόπλων δυνάμεων.

Στην πρώτη σελίδα διαβάζουμε ένα άρθρο αφιερωμένο σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες ανώνυμων γυναικών και στα συσσίτια της Χριστιανικής Αλληλεγγύης στις φτωχογειτονιές του Πειραιά. Πρόκειται για μία εξ απαλών ονύχων αναφορά στη φτώχεια που αποδεκάτιζε τον πληθυσμό της χώρας, χωρίς να θίγονται καθόλου τα αίτια αλλά και τα προβλήματα της καθημερινότητας των πολιτών. Η γλώσσα του κείμενου είναι απόλυτα ειδυλλιακή και ρομαντική δίνοντας έμφαση στα "τραγουδάκια που σκαρώνει μόνη της (σημ.: μία συγκεκριμένη φιλάνθρωπος της εποχής) και τους τα μαθαίνει (σημ: στα ορφανά παιδιά)" και στις "χαρούμενες ιστοριούλες που εφευρίσκει στο γόνατο, για να τα κάνη να αισθανθούν ελαφρωμένη την καρδιά τους, να τ' ακούση να γελούν, να τιτιβίζουν πλάι της χαρούμενα", όπως διαβάζουμε σε κάποιο σημείο (η ορθογραφία είναι της εφημερίδας). 

Παραδίπλα δημοσιεύεται ένα ακόμη άρθρο, το οποίο μεταφέρει το γράμμα μιας φτωχής μητέρας που εκφράζει την ευγνωμοσύνη της, επειδή την περασμένη χρονιά το κοριτσάκι της είχε πάει στις κατασκηνώσεις της Πάρνηθας και βρήκε την υγειά του, αλλά φέτος έχει το παράπονο ότι δεν μπόρεσε το παιδί της να πάει στην κατασκήνωση, επειδή ήταν πλήρης. 

Σ' ένα αντίστοιχο ροζ κουφετί περιβάλλον κινείται η ανταπόκριση από την αχαϊκή πρωτεύουσα και τις "μυρωμένες αυγινές πνοές της ανοίξεως (που) ξεχύθηκαν πρώιμα εφέτος στο περιβάλλον της φωτοπλημμυρισμένης Πάτρας". Το ρεπορτάζ θυμίζει μάλλον μικρό, ρομαντικό αφήγημα παρά σοβαρή, δημοσιογραφική κάλυψη, όπως επίτασσε η επίσημη προπαγάνδα: Διαβάζουμε χαρακτηριστικά: 

"Τα στάρια και τα άλλα σιτηρά διψούσαν, η πόλις άρχισε να αντικρύζη κοντινούς κινδύνους. Κάποιος καλός άγιος όμως διάλυσε τους φόβους που κυριαρχούσαν εδώ και στην ύπαιθρο.... Αν, όπως ελπίζουμε, βρέξη και λίγες ημέρες το προσεχές δεκαπενθήμερο, έχουμε πια εξασφαλίσει τη χρονιά μας για καλά, όπως τουλάχιστον λένε οι ειδικοί. Γιατί είναι αλήθεια πως εφέτος η καλλιέργεια έγινε με μεγαλύτερη διάθεση και προσπάθεια". Αν η περιγραφή σας θυμίζει φυλλάδιο παραθρησκευτικής οργάνωσης, δε θα 'χετε κι άδικο - μια μορφή προπαγάνδας είναι κι εκείνη. 

Σε αφηγηματικό και όχι δημοσιογραφικό στιλ κινείται και  το ρεπορτάζ ενός (γερμανικής καταγωγής;) δημοσιογράφου(;) ονόματι Ρόμπερτ Κερκ για την επιχείρηση εκκαθάρισης "μιας φωλιάς εγκληματιών... έξω από το χωριό Χ.", υπονοώντας τις ομάδες που εκτελούσαν σαμποτάζ. "Κάποιος δοκίμασε να σπάση τον κλοιό γύρω από το χωριό. Γρήγορα τον κτύπησε ο σκληρός νόμος, που πρέπει να κυβερνά εδώ και που χρωστούμε να επιβάλουμε για να εκδικηθούμε τους νεκρούς μας συντρόφους.... Σε μια μεγάλη αίθουσα συναθροίζονται οι άνδρες. Πρέπει να δώσουν λόγο. Όποιος ήταν κατά της ζωής, και η ζωή θα είναι εναντίον του"

Η ανατριχίλα της ωμής περιγραφής μεγαλώνει, όταν ο συντάκτης προσπαθεί να προκαλέσει την συγκίνηση υπέρ των "καημένων" Γερμανών στρατιωτών που "στο περιθώριο του μεγάλου πολέμου διεξάγουν αυτόν τον αγώνα εναντίον μιας επικινδύνου σπείρας εγκληματιών". Αναφέρεται στις "κακουχίες, στις οποίες είναι εκτεθειμένοι αυτές τις χειμωνιάτικες νύχτες" και "στον κίνδυνο που πρέπει ν' αντιμετωπίσουν  οι άνδρες αυτοί μέσα σ' αυτό το απέραντο(!) χωριό... έξω στη βροχή και στο χιόνι για να φυλάξουν φρουρά και να παραμένουν σκληροί για μας όλους"!! Ανατριχιάσατε, σας ήρθε τάση για εμετό ή απλά σκάσατε στα γέλια από την περιγραφή των... καημενούληδων Γερμανών στρατιωτών; 

Στη δεύτερη σελίδα της εφημερίδας κυριαρχούν οι διεθνείς ειδήσεις από την Ιταλία, την Πολωνία και την Ισπανία. Διαβάζοντας κανείς την εφημερίδα θα σχημάτιζε την εντύπωση ότι η εσωτερική επικαιρότητα δεν είχε άλλες ειδήσεις να προσφέρει εκτός από το διορισμό του νέου προέδρου της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδας και την ανακοίνωση του Στρατιωτικού Διοικητή Νοτίου Ελλάδος αναφορικά με τις κλοπές "βενζίνης και άλλων κινητήριων υλικών". Στην ίδια σελίδα, διαβάζουμε το πρόγραμμα του ραδιοφώνου, το οποίο αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από γερμανικές, ιταλικές και ιταλογερμανικές εκπομπές, ενώ δίπλα στις διαφημίσεις ιταλικών και γερμανικών κινηματογραφικών ταινιών, βλέπουμε τη διαφήμιση και μιας ελληνικής ταινίας με τον χαρακτηριστικό - και προπαγανδιστικό - τίτλο "Η θύελλα πέρασε" του Τάκη Μπακόπουλου.
Η ταινία προβαλλόταν ως "το πρώτο μεγάλο ελληνικό φιλμ" που έχει "απόλυτη εμπιστοσύνη για τη μεγάλη του αξία" και ως "ένα ολοζώντανο δραματικό ρομάντζο της Πλάκας με άφθονο ντόπιο χρώμα με τύπος αθηναϊκούς και υπόθεση κοινωνική, καθαρώς Ελληνική, σαν εκείνες που ζούμε κάθε μέρα, ή διαβάζουμε στις καθημερινές μας εφημερίδες απ' την ζωή της πρωτεύουσας". Η απορία βέβαια έγκειται ως προς το ποιες ελληνικές ειδήσεις διάβαζαν οι αναγνώστες των εφημερίδων της εποχής, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία...