Η πρώτη επίσκεψη γερμανού Καγκελαρίου στην Ελλάδα μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο

Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 13.03.1954

Με αφορμή τη σημερινή επίσκεψη της γερμανίδας Καγκελαρίου κ. Άνγκελα Μέρκελ στην ελληνική πρωτεύουσα, ας κάνουμε μια αναδρομή πολλά χρόνια πίσω, στον Μάρτιο του 1954, όταν ο Κόνραντ Αντενάουερ, ο τότε καγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (το δυτικό κράτος),  πραγματοποίησε πολυήμερη επίσκεψη στην Ελλάδα ύστερα από πρόσκληση της ελληνικής κυβέρνησης, μόλις 9.5 χρόνια μετά την απελευθέρωση της χώρας από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής.

Ο Αντενάουερ έφτασε αεροπορικώς στην Αθήνα στις 7.10 το βράδυ της 9ης Μαρτίου 1954. Στο αεροδρόμιο τον υποδέχτηκε ο τότε πρωθυπουργός, στρατάρχης Παπάγος, ο οποίος στην προσφώνηση του είπε: "Είναι μεγάλη ευχαρίστησις διά την Ελλάδα να υποδέχεται ως ξένον (δηλ. φιλοξενούμενο) της μίαν τοιαύτην διακεκριμένην προσωπικότητα". Ο γερμανός Καγκελάριος εξέφρασε την ευχαρίστηση του που βρέθηκε στην Αθήνα: "Όλοι οι συμπατριώτες μου γνωρίζουν τα αισθήματα, τα οποία τρέφω προς την Ελλάδα. Το ταξίδι στην ιστορική αυτή χώρα, αποτελεί πραγματοποίηση των πλέον διακαών πόθων μου".

Η επίσημη επίσκεψη του Αντενάουερ κράτησε τέσσερις ημέρες, κατά τις οποίες είχε συνομιλίες με κορυφαίους πολιτικούς και πολιτειακούς παράγοντες, ενώ επισκέφτηκε και την Ακρόπολη. Ωστόσο, συνολικά έκατσε πάνω από μία εβδομάδα στη χώρα μας, επισκεπτόμενος τις Κυκλάδες (Δήλος και Σαντορίνη), καθώς και αρχαιολογικούς τόπους στην Αργολίδα και την περιοχή της Ολυμπίας, προτού αναχωρήσει για την Άγκυρα, όπου θα είχε επαφές με την ηγεσία της γείτονος χώρας. Βέβαια, το ψυχαγωγικό σκέλος της επίσκεψης μόνο ιδιωτικής φύσης δεν ήταν. Είχε οργανωθεί από τον τότε Υπουργό Συντονισμού, κ. Μαρκεζίνη, ενώ ο Καγκελάριος της Γερμανίας συνοδευόταν από 150 άτομα (Έλληνες και Γερμανούς), οι 40 εκ των οποίων ήταν δημοσιογράφοι.

Το θέμα που φαίνεται από τα δημοσιεύματα των εφημερίδων ότι κυριάρχησε στις συνομιλίες του γερμανού Καγκελαρίου με την ελληνική ηγεσία, ήταν η οργάνωση μιας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, αλλά και το γερμανικό ζήτημα, που έθετε την ευρωπαϊκή ήπειρο στο επίκεντρο του Ψυχρού Πολέμου, σε μια εποχή, κατά την οποία δεν είχε ακόμη συσταθεί η ένωση των ευρωπαϊκών κρατών, αν και οι συζητήσεις βρίσκονταν σε προχωρημένο στάδιο μεταξύ των κυβερνήσεων Γαλλίας και Γερμανίας. Η στάση της ελληνικής κυβέρνησης, πάντως, ήταν μάλλον επιφυλακτική, καθώς δεν επιθυμούσε σ' εκείνη τη φάση να εμπλακεί στην όποια συζήτηση κοινής άμυνας της δυτικής Ευρώπης. 

Ωστόσο, διαβάζοντας στις εφημερίδες της εποχής ανταποκρίσεις από τις ΗΠΑ, κύκλοι της αμερικανικής κυβέρνησης έβλεπαν επιφυλακτικά το ταξίδι του Αντενάουερ σε Ελλάδα και Τουρκία ερμηνεύοντας το ως έναρξη μιας γερμανικής προσπάθειας να ανακτήσει την παλαιά οικονομική της θέση στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ενώ συνιστούσαν στην ελληνική πλευρά να επιδείξει προσοχή  στους όρους των όποιων οικονομικών συμφωνιών επρόκειτο να συναφθούν, "δια να μην πληγούν τα ελληνικά συμφέροντα", όπως διαβάζουμε χαρακτηριστικά στο σχετικό ρεπορτάζ της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 10.03.1954.

Μία μέρα αργότερα, ο γερμανός Καγκελάριος κατέθεσε στεφάνι τόσο στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη όσο και στο νεκροταφείου των Γερμανών στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους στην Ελλάδα, ενώ το βράδυ παρευρέθηκε σε δείπνο που διοργάνωσε η ελληνική κυβέρνηση προς τιμήν του. Στην ομιλία του αναφέρθηκε μεταξύ άλλων και στα δεινά που φορτώθηκαν στη χώρα μας εξ αιτίας της γερμανικής κατοχής: "Το γεγονός ότι η χώρα σας βρέθηκε αναμεμιγμένη στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε για τον ελληνικό λαό πηγή ανείπωτου πόνου και δακρύων. Δεν μπορούν να διαγραφούν από την ελληνική Ιστορία ούτε από τη γερμανική Ιστορία τα γεγονότα αυτά, όσο αυστηρά κι αν είναι", ενώ εξέφρασε την πεποίθηση του ότι η κυβέρνηση της χώρας του εργαζόταν για "να δημιουργήσει νέα κατάσταση απαρνούμενη το πνεύμα του ολέθριου παρελθόντος".

Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν που εξέδωσε η ελληνική κυβέρνηση στις 12 Μαρτίου μετά το πέρας του επίσημου σκέλους της επίσκεψης Αντενάουερ στη χώρα μας, "Διεπιστώθη πλήρης ταυτότης απόψεων ίδια όσον αφορά τας καταβλητέας προσπαθείας προς οργάνωσιν και ενίσχυσιν της ασφάλειας της Ελευθέρας Ευρώπης και του Ελευθέρου Κόσμου, βασιζομένας επί των ιδεωδών του ανθρωπισμού, της ειρήνης και της ελευθερίας". Στο ανακοινωθέν εκφραζόταν επίσης η αμοιβαία επιθυμία των δύο κυβερνήσεων, ώστε "να συσφίγξουν περισσότερος τας μεταξύ Γερμανίας και Ελλάδος σχέσεις".

Σε τηλεγράφημα του από τη δυτικογερμανική πρωτεύουσα, Βόννη, στις 18 Μαρτίου, ο ανταποκριτής της αμερικανικής εφημερίδας Herald Tribune μετέφερε την έκπληξη των Γερμανών δημοσιογράφων που ακολουθούσαν τον Αντενάουερ κατά το ταξίδι του στη χώρα μας, "για την τόσο μεγάλη και εγκάρδια υποδοχή της Αθήνας, μολονότι ο Γερμανός καγκελάριος "δεν ήταν αρχηγός ανεξάρτητου κράτους" - το νομικό καθεστώς της δυτικής Γερμανίας, όπως και του ανατολικού κράτους, ήταν υπό αμφισβήτηση από τα δύο "στρατόπεδα" του μεταπολεμικού κόσμου. Παράλληλα, οι Γερμανοί δημοσιογράφοι υπογράμμιζαν το γεγονός ότι απονεμήθηκαν μεγάλες τιμές από ένα κράτος που πρόσφατα βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή.