Μια ευχή για την Ελλάδα το 2013

Ωραία, λοιπόν... Το 2012 είναι πλέον παρελθόν και το μόνο που μένει είναι να συνηθίσει το χέρι μας να γράφει σωστά τη χρονολογία και να πατάει το σωστό πλήκτρο στο λάπτοπ (το "3" αντί του "2") για να κλείσουμε οριστικά τους λογαριασμούς μας με μια χρονιά, που αποδείχθηκε όντως δίσεκτη στις ζωές πολλών. Δε χρειάζεται να κάνω μια ανασκόπηση της χρονιάς που πέρασε για ν' αποδείξω του λόγου το αληθές - το κατάλαβαν οι περισσότεροι στο πετσί τους. Το θέμα είναι: από δω και πέρα, τι; τι ευχόμαστε ν' αλλάξει στη χώρα μας και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς γι' αυτό; Καθώς δεν μπορώ να εκφράσω κανέναν άλλο πέραν του εαυτού μου, καταγράφω κάποιες προσωπικές σκέψεις. 

Κατ' αρχήν, θα ήθελα η Ελλάδα του 2013 να πάψει να νοσταλγεί. Ειλικρινά, θεωρώ ότι μια από τις χειρότερες παρενέργειες της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών υπήρξε η εμφάνιση μιας τάσης εξιδανίκευσης και αναπόλησης περασμένων δεκαετιών, τις οποίες κάποιοι δεν τις έζησαν καν, ενώ άλλοι τις θυμούνται εξωραϊσμένες με την αφέλεια και την αθωότητα της παιδικής τους ηλικίας.

Διάβασα αυτές τις μέρες ένα κείμενο που εκθείαζε μια πρωτοχρονιάτικη σκηνή ελληνικής ταινίας του '60 και νοσταλγούσε εκείνην την ωραία, παλιά εποχή. Μόνο που δεν ήταν αυτή η πραγματικότητα. Οι παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας υπάρχουν από γενέσεως του ελληνικού κράτους και εκδηλώνονται σε διαφορετικές μορφές και με διαφορετική ένταση, ανάλογα με τα διαφορετικά δεδομένα της κάθε εποχής. Αντίστοιχα ακούω από πολλούς συνομηλίκους μου να νοσταλγούν την "αθώα" δεκαετία του '80, στα τέλη της οποίας ξεκινήσαμε να πηγαίνουμε στο Δημοτικό, μια δεκαετία που παλιότερες γενιές την αναθεματίζουν απλοϊκά ως δήθεν πηγή όλων των κακών της σύγχρονης Ελλάδας. 

Μια απλά ματιά να ρίξει κανείς στα αρχεία παλιών εφημερίδων, θα διαπιστώσει πολύ περισσότερες ομοιότητες ανάμεσα στο χτες και το σήμερα, απ' όσες τυχόν φαντάζεται. Διάβαζα π.χ. αυτές τις μέρες ένα άρθρο της πολύ παλιάς εφημερίδας ΚΑΙΡΟΙ, που δημοσιεύτηκε κάπου στα τέλη του 19ου αιώνα και το οποίο επέκρινε τους δασκάλους ότι δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους, αλλά μετέδιδαν στους μαθητές της εποχής στείρες γνώσεις και δεν έπλαθαν χαρακτήρες. Παράλληλα, ο συντάκτης αναπολούσε τα ακόμη παλιότερα χρόνια με τους σωστούς δασκάλους και τα σωστά σχολεία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ανά τακτά διαστήματα μέχρι και σήμερα αντίστοιχου περιεχομένου αρθρογραφία δημοσιεύεται κατά κόρον σε έντυπα, θα οδηγούμασταν στο άτοπο συμπέρασμα ότι η ελληνική κοινωνία ήταν καλύτερα μορφωμένη επί Τουρκοκρατίας, που είναι φυσικά αναληθές.

Όμως, νοσταλγώντας το παρελθόν ξεχνάμε το σήμερα και το κυριότερο, δεν εργαζόμαστε για να χτίσουμε το αύριο. Κανένας αθλητής δεν κερδίζει κοιτώντας τι βρίσκεται πίσω του, αλλά τι εμπόδια συναντά μπροστά του και οφείλει να τα υπερπηδήσει. Η μνήμη - ατομική και συλλογική - είναι απαραίτητη ως εργαλείο για να γινόμαστε καλύτεροι και όχι να μεταβαλλόμαστε σε νιχελιστές που δεν ελπίζουν ή προσπαθούν για τίποτα ούτε να βολευόμαστε στην εύκολη λύση της νοσταλγίας.  Επομένως, χρειάζεται να ξεφύγουμε από το φαύλο κύκλο της εσωστρέφειας και να προσπαθήσουμε για ό,τι καλύτερο μπορούμε, παρ' όλες τις δυσκολίες και τα προσκόμματα. 

Βέβαια, το ερώτημα που γεννάται είναι: με ποιες λύσεις θα οδηγηθούμε σ' ένα καλύτερο μέλλον; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι προσωπική, ανάλογα με την κοσμοθεωρία του καθενός. Δεν χρειάζονται υποδείξεις. Αυτό που αρκεί είναι να προσπαθεί ο καθένας για το καλύτερο, ν' αγωνίζεται γι' αυτό μέσα από το δικό του μετερίζι με τις όποιες δικές του δυνάμεις. Κι αυτό με οδηγεί στη δεύτερη ευχή μου για το 2013. Εύχομαι να ακούμε λιγότερο τη φράση-καραμέλα περί "επανάστασης του αυτονόητου" - η δεύτερη παρενέργεια της οικονομικής κρίσης. 

Καλώς ή κακώς, αυτονόητα δεν υπάρχουν εκτός από τους νόμους της φύσης: π.χ. ότι ο ήλιος ανατέλλει το πρωί και δύει το βράδυ ή ότι οι άνθρωποι έχουμε το ίδιο DNA και δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές. Όλα τ' άλλα, οτιδήποτε ρυθμίζει τους κανόνες συμβίωσης μιας κοινωνίας, είναι αποκλειστικό αποτέλεσμα της κοινής βούλησης των ανθρώπων που τη συναποτελούν. Όλη αυτή η συζήτηση περί "αυτονόητου" μου θυμίζει τους περίφημους κανόνες του φυσικού δικαίου από την εποχή ακόμα του Θωμά του Ακινάτη, όταν όλες οι αποφάσεις της τότε ελίτ δικαιολογούνταν στη βάση των "νόμων της φύσης", που τότε ταυτίζονταν με τη "θεία βούληση".

Επειδή δεν πιστεύω στους πάνσοφους ανθρώπους που κατέχουν το αλάθητο ή που οι απόψεις τους ταυτίζονται πάντοτε με το "αυτονόητο" και την "κοινή λογική", αλλά πιστεύω στον πλουραλισμό και στο σωκρατικό "εν οίδα ότι ουδέν οίδα", θα ευχόμουν το 2013 να επικρατήσει περισσότερη μετριοπάθεια - απ' όλες τις πλευρές. Δεν χρειάζεται να δαιμονοποιούμε την αντίθετη άποψη, απλά και μόνο επειδή διαφωνούμε μαζί της. Δεν είναι αυτό το θεμέλιο για την αρμονική συμβίωση των μελών μιας κοινωνίας.

Είμαι υπερβολικά ιδεαλιστής και πιστεύω σε ουτοπίες; Ίσως, αλλά πιστεύω ότι δικαιολογείται χρονιάρα μέρα που είναι σήμερα. Αυτό δεν είναι και το νόημα των ευχών; Ο χρόνος έχει 364 μέρες ακόμα, που είναι υπερ-αρκετές για να μας προσγειώσουν στην πραγματικότητα, την οποία μπορούμε να παλέψουμε κοιτώντας μπροστά και έχοντας ήσυχη τη συνείδηση μας ότι τουλάχιστον προσπαθούμε στο μέτρο των δυνατοτήτων μας.