"Η Ρόζι που καρφώνει", το διασημότερο φεμινιστικό πόστερ και η... καθόλου φεμινιστική προϊστορία του. Πώς ένα σύμβολο πολεμικής προπαγάνδας έγινε παγκόσμιο σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης!

Μ' ένα φακιόλι στα μαλλιά και με σηκωμένα τα μανίκια, η νεαρή εργάτρια κραδαίνει τα μπράτσα της και παροτρύνει τις άλλες γυναίκες, "Μπορούμε να το κάνουμε!". Πρόκειται για μια από τις διάσημες αφίσες, που έχει υιοθετηθεί σε διάφορες εκδοχές από τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα, ως ένα φεμινιστικό σύμβολο. Η αρχική, όμως, πρόθεση του J. Howard Miller, που τη σχεδίασε, δεν ήταν ακριβώς αυτή, αλλά είχε έναν καθαρό προπαγανδιστικό χαρακτήρα μέσα στη δίνη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

Φεβρουάριος 1943, δυο μόλις μήνες μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ και την εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά των δυνάμεων του Άξονα. Η αμερικανική κυβέρνηση ζητά από τις βιομηχανίες μεγαλύτερη παραγωγή πολεμικών υλικών κάτω από δύσκολες συνθήκες, όμως τα εργατικά συνδικάτα διεκδικούσαν τα δικαιώματα τους και αντιδρούσαν έντονα σε κάθε υποβάθμιση των εργασιακών κεκτημένων. Έτσι, οι εταιρίες κατέφυγαν σε αφίσες προπαγανδιστικού χαρακτήρα, που σκοπό είχαν να εμπνεύσουν στους εργαζόμενους την αίσθηση ότι η σκληρότερη εργασία αποτελούσε πατριωτικό τους καθήκον. 

Ο J. Howard Miller ανέλαβε να ετοιμάσει τις αντίστοιχες αφίσες για λογαριασμό του Τμήματος Πολεμικής Παραγωγής της Westinghouse Electric's. Συνολικά, ετοίμασε 42 πόστερ, τα περισσότερα από τα οποία απευθύνονταν στους άνδρες εργαζόμενους. Καθώς, όμως, οι γυναίκες βρίσκονταν ήδη στην αγορά εργασίας, ετοίμασε κι ένα πόστερ για τις γυναίκες εργάτριες, "κλέβοντας" το σλόγκαν που είχε χρησιμοποιήσει η General Motors. 

Το ένα από τα συνθήματα που κοσμούσαν τις προπαγανδιστικές αφίσες της GM ήταν και το "Μαζί μπορούμε να το κάνουμε! ("Together We Can Do It!"). Ο Miller διέγραψε την πρώτη λέξη και αρκέστηκε στο "Μπορούμε να το κάνουμε" ("We Can Do It!") - όπου το "εμείς" αναφερόταν στους εργάτες. Κι επειδή είχε ήδη ετοιμάσει πολλές αφίσες με άντρες, ο Μiller αποφάσισε να δώσει ποικιλία κι έτσι σχεδίασε μια αγέρωχη εργάτρια, έτοιμη για ακόμη περισσότερη δουλειά για το καλό της πατρίδας, χωρίς να φαίνεται ότι την απασχολούν τα εργατικά δικαιώματα. Συνολικά, εκτυπώθηκαν 1.800 αντίγραφα, τα οποία εκτέθηκαν στους χώρους εργασίας για πέντε μόλις ημέρες, ενώ στη συνέχεια πέρασαν στη λήθη.

Ο Miller φέρεται να εμπνεύστηκε το σκίτσο από τη φωτογραφία μιας γυναίκας ονόματι Geraldine Hoff, η οποία εργαζόταν ως χειρίστρια διατρητικού μηχανήματος μεταλλικής σφραγίδας για λογαριασμός της εταιρίας American Broach & Machine Co. Η φωτογραφία είχε τραβηχτεί περίπου ένα χρόνο νωρίτερα και απεικόνιζε την Hoff, την ώρα που χειριζόταν το μηχάνημα. Δεν ήταν τόσο μυώδης και ακαταπόνητη όσο η γυναίκα της αφίσας, αλλά στην πραγματικότητα είχε παραιτηθεί από την εργασία της από το φόβο πιθανού ατυχήματος στα χέρια. Η Hoff έπαιζε τσέλο και δεν ήθελε να διακινδυνεύσει το ενδεχόμενο να μην ξαναπαίξει ποτέ. Έτσι, παραιτήθηκε από την εργασία της και βρήκε δουλειά σ' ένα άλλο εργοστάσιο, όπου κρατούσε το χρόνο. 

Η Geraldine Hoff, που εν τω μεταξύ παντρεύτηκε και άλλαξε το επίθετο της σε Doyle, δεν γνώριζε καν την ύπαρξη της αφίσας. Έπρεπε να περάσουν σχεδόν 40 χρόνια, όταν το 1982 το ένθετο περιοδικό της εφημερίδας Washington Post ετοίμασε ένα αφιέρωμα με προπαγανδιστικές αφίσες από την εποχή του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Μεταξύ αυτών περιλαμβανόταν και η αφίσα του J. Howard Miller με την μπρατσωμένη εργάτρια, που έμοιαζε στην Doyle, οπότε η γυναίκα αναγνώρισε τον εαυτό της!

Τη δεκαετία του '80, η αφίσα "We Can Do It!" χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο του φεμινιστικού κινήματος, παρόλο που στην πραγματικότητα εξυπηρετούσε ένα τελείως άσχετο μήνυμα. Ωστόσο, στην ποπ κουλτούρα συνδέθηκε μ' ένα άλλο σύμβολο της προπαγάνδας την περίοδο του πολέμου, τη "Ρόζι που καρφώνει" (Rosie the Riveter) κι έτσι το πόστερ έγινε γνωστό και με αυτήν την ονομασία
Στην πραγματικότητα, όμως, η "Ρόζι που καρφώνει" ήταν ένα τραγούδι που γράφτηκε το 1942 και αποσκοπούσε επίσης να τονώσει το πατριωτικό φρόνημα των εργατριών χάριν του πολέμου. Το τραγούδι εκείνο είχε ως πηγή έμπνευσης την πραγματική ιστορία της Rosalind P. Walter, η οποία εργαζόταν στη νυχτερινή βάρδια κατασκευής ενός μαχητικού αεροπλάνου F4U Corsair, παρόλο που καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Το τραγούδι είχε ευρεία απήχηση την εποχή του - σε αντίθεση με το πόστερ "We Can Do It!" - και συνέβαλε όντως στη μεγαλύτερη εισδοχή γυναικών στην αμερικανική αγορά εργασίας μέσα στην επόμενη διετία.
Εν τω μεταξύ, η φήμη του πόστερ, που τα τελευταία χρόνια ταυτίστηκε με τη "Ρόζι", εξαπλώθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε το 1999 έγινε και... γραμματόσημο από τα αμερικανικά ταχυδρομεία, στα πλαίσια αφιερώματος για το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Και φυσικά, αργότερα μετεξελίχθηκε σε ένα ακόμη κακοποιημένο σύμβολο της ποπ κουλτούρας, γνωρίζοντας διάφορες αντιγραφές για κάθε πιθανή και απίθανη χρήση. Παράξενο, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο αρχικός του στόχος δεν ήταν να εξυμνήσει τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά μάλλον να τα... καταπατήσει - όπως και των ανδρών - στα πλαίσια μιας φιλοπολεμικής προπαγάνδας.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:
Το τραγούδι-ύμνος των φεμινιστριών! "Οι αδερφές το κάνουν για τον εαυτό τους"!