Σαν σήμερα: 4 Νοεμβρίου

Δύο ορκωμοσίες κυβερνήσεων που έγιναν σαν σήμερα και τα διαγγέλματα των αντιπάλων τους, που έδιναν το στίγμα της ηλεκτρισμένης πολιτικής ατμόσφαιρας και στις δύο περιπτώσεις, απασχολούν το "Σαν σήμερα" της τέταρτης μέρας του Νοεμβρίου.

Στις 4 Νοεμβρίου 1920, τρεις μέρες μετά την εκλογική του ήττα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναχωρούσε από την Ελλάδα, αφού προηγουμένως απευθύνθηκε με διάγγελμά του στον ελληνικό λαό:

"Καταλείπων την αρχήν και την πολιτικήν σκηνήν, επιθυμώ να απευθυνθώ προς τον Ελληνικόν Λαόν και προς το κόμμα των Φιλελευθέρων.

Προς μεν τον Ελληνικόν Λαόν διά να τον βεβαιώσω ότι ουδεμίαν πικρίαν δοκιμάζω διά την ψήφον της Κυριακής, πιστεύων ότι δυσκόλως άλλος τις λαός θα ηνείχετο όπως επί διετίαν από της ανακωχής και της ουσιαστικής τερματίσεως του πολέμου, παραμένη επιστρατευμένος, όπως συνέβη διά τον Ελληνικόν Λαόν.

Προς δε τους φίλους μου διά να ζητήσω παρ' αυτών όπως - μνήμονες των αρχών, αίτινες ενέπνευσαν το κόμμα των Φιλελευθέρων, διά μεν την εξωτερικήν πολιτικήν καθ' όλον το από της συστάσεώς του διάστημα, διά δε την εσωτερικήν κατά το από 1910 μέχρι 1915, κυρίως, διάστημα - μη παύσουν να υποτάσσουν το συμγέρον του κόμματος εις το συμφέρον του Κράτους και συνεπώς μη προβαίνουν ποτέ εις καμμίαν πράξιν ή ενέργειαν πριν εξετάσουν τίνα επίδρασιν δύναται να έχη αύτη επί του κοινού συμφέροντος.

Πέποιθα δε συγχρόνως ότι θα υποταχθούν και ούτοι άνευ πικρίας εις την λαϊκήν ετυμηγορίαν.

Αθήναι, 4 Νοεμβρίου 1920

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ"

Την ίδια μέρα ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Δημήτριο Ράλλη, κατά την οποία ο Βενιζέλος δεν ήταν παρών, ενώ την παραίτησή του υπέβαλλε και ο προσωρινός αντιβασιλιάς, ναύαρχος Κουντουριώτης, αφού η νέα κυβέρνηση είχε καταστήσει σαφές ότι θα αποφάσιζε την επιστροφή του Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο. Ωστόσο, λίγες μόνο ώρες μετά την ορκωμοσία του. ο Ράλλης έκανε την πρώτη θεαματική "κωλοτούμπα". Παρόλο που μία από τις προεκλογικές εξαγγελίες των κομμάτων της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης ήταν η επιστροφή των στρατιωτών από το μικρασιατικό μέτωπο, ο νέος πρωθυπουργός δήλωνε στους δημοσιογράφους την πρόθεση του να συνεχίσει την ίδια εξωτερική πολιτική με τον ηττηθέντα Βενιζέλο, "διότι η πολιτική την οποίαν ηκολούθησεν η Ελλάς μέχρι τούδε, δεν ήτο πολιτική του κ. Βενιζέλου, αλλά πολιτική του Έθνους", όπως χαρακτηριστικά σημείωσε. Και πράγματι, η μικρασιατική εκστρατεία όχι απλά συνεχίστηκε, αλλά εντάθηκε και πήρε αδιανόητα μεγάλες διαστάσεις, οδηγώντας τελικά σε αδιέξοδο και στην πλήρη καταστροφή. 

Εν τω μεταξύ, για την βαθύτατη πολιτική και οικονομική κρίση, που ήδη είχε αρχίσει να αναφαίνεται στον ορίζοντα, προειδοποιούσε την ίδια μέρα το κύριο άρθρο της εφημερίδας "Ελεύθερος Τύπος" με τίτλο "ΔΙΑ ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ":

"Η ατμόσφαιρα είνε κατάφορτος επικινδύνων ατμών. Εις σπινθήρ δύναται να προκαλέση φοβερωτάτην έκρηξιν, ήτις θα θάψη πάντας και μετ' αυτών και τα συμφέροντα της Ελλάδος υπό τραγικά ερείπια. Μία λέξις προεκάλεσε φόνους προχθές, μία λέξις άλλους πάλιν φόνους χθες. Πώς τα πάθη εξήφθησαν τοσούτον, πώς ο νηφάλιος Ελληνικός λαός παρασύρεται εις εκδηλώσεις προκαλούσας την φρίκην εν τω εξωτερικώ, ένθα η τήρησις της τάξεως θεωρείται ουχί μόνον καθήκον του Κράτους αλλά και υπερτάτη του πολίτου υποχρεώσις, και πανικόν εν τω εσωτερικώ;... Η Ελλάς ην εδημιούργησαν τόσαι θυσίαι, τοσούτον αίμα, τόσαι προσπάθειαι θα κυλισθή εις το χάος απαραδειγματίστου καταστροφής. Και διά τούτο απευθύνομεν θερμήν έκκλησιν φιλοπάτριδος συγκρατήσεως προς τους φιλελευθέρους εκείνους ων τας ελπίδας έπληξεν η έκβασις των εκλογών, αφίνοντες εις τους ηγέτας του κατισχύσαντος κατά τας εκλογάς κόμματος όπως απευθύνωσι την αυτήν έκκλησιν εις τους ανυπομονούντας διά την κατάληψιν της αρχής φίλους των και εις τους πλανωμένους οπαδούς των οίτινες θεωρούσιν ως επιτρεπόμενον πολιτικόν πρόγραμμα τα αντίποινα...

... Η χώρα διέρχεται στιγμάς τραγικάς. Σείεται σύρριζα η οικονομική της ύπαρξις. Ερωτήσατε τας Τράπεζας: Από της ημέρας των εκλογών δεν κατώρθωσαν να επιτύχωσιν εκ των ξένων αγορών, τιμήν συναλλ΄γματος ούτε και εις τα κατώτατα δυνατά όρια. Μία σπιθαμή χωρίζει την Ελλάδα από πλήρους οικονομικής εκμηδενίσεως. Και παρά το οικονομικόν προβάλλει άγριον το εξωτερικόν πρόβλημα και το πρόβλημα της εδαφικής μας ακεραιότητος ην απειλούσιν ορδαί έτοιμοι προς προέλασιν. Εν βήμα χωρίζει την Ελληνικήν πατρίδα από την άβυσσον. Έλληνες εις οποιονδήποτε κόμμα και αν ανήκετε, οιαδήποτε παράπονα και αν πιστεύετε ότι δικαιούσθε να έχετε κατ' αλλήλων μη την αφίσετε να κάμη το βήμα αυτό: Θα είνε ο οριστικός, ο ανέκκλητος θάνατος!"

[Βλ. επίσης και ένα σχετικό χρονογράφημα του Κώστα Αθάνατου στην εφημερίδα "Πατρίς" μια μέρα νωρίτερα: Σαν σήμερα: 3 Νοεμβρίου (ενότητα ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ)]

Στις 4 Νοεμβρίου 1961 έγινε η ορκωμοσία της κυβέρνησης Καραμανλή, έξι μέρες μετά τις εκλογές, που έμειναν στην ιστορία ως εκλογές "βίας και νοθείας". Ο Γεώργιος Παπανδρέου απευθύνθηκε στον ελληνικό λαό με διάγγελμά του, που δημοσιεύτηκε την επόμενη μέρα στην εφημερίδα "Ελευθερία", δίνοντας το στίγμα του "Ανένδοτου Αγώνα" που θα ακολουθούσε στη συνέχεια:

"Εξ ονόματος της Ενώσεως Κέντρου θεωρώ καθήκον να επαναλάβω, ότι δεν την αναγνωρίζομεν ως νόμιμον Κυβέρνησιν. Η κοινοβουλευτική πλειοψηφία της δεν είναι αποτέλεσμα της ελευθέρας θελήσεως του Ελληνικού Λαού, αλλά της βίας, της νοθείας και της εξαγοράς. Και υπάρχουν πλήρεις αποδείξεις. Οι υποψήφιοι της Ενώσεως Κέντρου, καθώς και μέγας αριθμός δικαστικών αντιπροσώπων, ανέφεραν το όργιον της τρομοκρατίας, η οποία ησκήθη. Και τα περιστατικά θα ιστορηθούν ενώπιον των εκπροσώπων του Ελληνικού και ξένου Τύπου. Και θα περιληφθούν εις την Μαύρην Βίβλον των εκλογών της 29ης Οκτωβρίου...

... Η αναγνώρισις τοιούτου αθεμίτου αποτελέσματος θα απετέλει προδοσίαν της Δημοκρατίας. Αι εκλογαί της 29ης Οκτωβρίου θα ήσαν αι τελευταίαι εκλογαί. Και η Βουλή θα ήτο ο κοινοβουλευτικός μανδύας της ουσιαστικής Δικτατορίς. Αλλά ημείς δεν φιλοδοξούμεν να είμεθα ούτε προδόται, ούτε ενταφιασταί της Δημοκρατίας.

Φιλοδοξούμεν να είμεθα στρατιώται της. Και διά τούτου απευθυνόμεθα προς την μεγάλην πλειοψηφίαν του Ελληνικού Λαού, η οποία ανήκει εις την Ένωσιν Κέντρου, διά να τους είπωμεν: Έχετε θάρρος. Παραμείνατε πιστοί κάτω από την τιμίαν σημαίαν μας. Ηδυνήθησαν να νοθεύσουν. Αλλά δεν θα δυνηθούν ποτέ ούτε να μας ατιμάσουν, ούτε να μας νικήσουν. Διατηρήσατε την εμπιστοσύνην σας. Συμφώνως προς την επιταγήν σας παραμένομεν ηνωμένοι. Και έχομεν την απόφασιν να παλαίσωμεν μέχρις εσχάτων υπέρ της Δημοκρατίας. Με την ιδικήν σας συμπαράστασιν, με την συμπαράστασιν όλων των ελευθέρων και υπερηφάνων Ελλήνων. Και κατ' εξοχήν με την συμπαράστασιν της εμπνευσμένης Ελληνικής Νεότητος, η Δημοκρατία θ' αποκατασταθή εις την αρχαίαν Πατρίδα της".