...1901: Ένα μήνα μετά τα θλιβερά, αιματηρά επεισόδια που συντάραξαν το ελληνικό κράτος με αφορμή τη μετάφραση (και δημοσίευση) του Ευαγγελίου στη δημοτική γλώσσα, ώστε να είναι κατανοητό από το λαό, οι φοιτητές πραγματοποίησαν συλλαλητήριο στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, όπου ορισμένοι έκαψαν ένα μεταφρασμένο Ευαγγέλιο, εκφωνήθηκαν λόγοι και υιοθετήθηκε ένα ψήφισμα, που ζητούσε την απαγόρευση της οποιαδήποτε μετάφρασης του Ευαγγελίου στο μέλλον, επικαλούμενοι το εθνικό συμφέρον!
"Οι φοιτηταί του Εθνικού Πανεπιστημίου σύμπαντες και ο Λαός Αθηνών και Πειραιώς, συνελθόντες σήμερον εν πανδήμω συλλαλητηρίω, απεφάσισαν ομοφώνως:
α) Να εκφρασθή η ευχή του ελληνικού Λαού σύμπαντος και των Φοιτητών του Εθνικού Πανεπιστημίου προς την Α.Μ. τον Βασιλέα, ίνα, εν τη πατρική Αυτού μερίμνη υπέρ του Έθνους, περιφρουρών σοβαρώς απειλούμενα εθνικά συμφέροντα, συστήση την λήψιν μέτρων αποτελεσματικών κατά της διαδόσεως μεταφράσεων του Ιερού Ευαγγελίου εις τον ελληνικόν Λαόν και της κατασχέσεως των ήδη διαδοθεισών.
β) Την αυστηροτάτην ενέργειαν των αρχών προς εξαφάνισιν παντός κυκλοφορούντος αντιτύπου μεταφράσεως.
γ) Την διά νομοθετικών αυστηρών μέτρων τιμωρίαν παντός μεταφραστού εν τω μέλλοντι και παντός φέροντος τοιαύτα αντίτυπα".
...1916: Πολίτες της Αθήνας και η επίσημη Εκκλησία αναθεμάτισαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο σε συλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στο Πεδίον του Άρεως, με τον Εθνικό Διχασμό να "χτυπάει κόκκινο". Οι φιλοβενιζελικές εφημερίδες είχαν απαγορευτεί ή υποστεί σοβαρές καταστροφές μετά τα Νοεμβριανά κι επομένως οι μόνες δημοσιογραφικές πηγές που υπάρχουν, είναι από τις φιλοβασιλικές εφημερίδες της εποχής. Η εφημερίδα "Αθήναι" περιέγραφε:
"Ολίγον μετά την 3ην απογευματινήν αφικνούνται επί δύο αμαξών ο Παν. Μητροπολίτης κ. Θεόκλητος μεθ' ολοκλήρου της Ιεράς Συνόδου. Το πλήθος πολιορκεί τας αμάξας και μία βοή ακούεται πανταχόθεν.
- Ανάθεμα στον Προδότη.
- Ανάθεμά τον, Ανάθεμα τον.
- Άλυωτος να βγη.
- Καταραμένος... Καταραμένος.
Ο Παν. Μητροπολίτης και οι Συνοδικοί ευλογούν τα πλήθη... Η εμφάνισις της Ιεράς Συνόδου αναχαιτίζει το πλήθος. Γίνεται σιγή, σιγή νεκρική και επίσημος. Είνε η μεγάλη στιγμή. Ο κόσμος αποκαλύπτεται. Ο Μητροπολίτης και οι αρχιερείς κατέρχονται των αμαξών και σχηματίζουν ημικύκλιον περί τον λιθοσωρόν. Και ο Αρχηγός της Εκκλησίας υψών την δεξιάν προς τον ουρανόν καταράται και αναθεματίζει τον Προδότην. Διά φωνής ισχυράς και παλλομένης από συγκίνησιν ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης λέγει:
"Κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, συλλαμβάνοντος αρχιερείς και επιβουλευομένου την Βασιλείαν και την Πατρίδα, ανάθεμα έστω!"
... Μετά την αναχώρησιν των αγίων συνοδικών ο λιθοβολισμός συνεχίζεται σφοδρότερος, πυκνότερος, αγριώτερος με διαρκώς αυξάνουσα λύσσαν. Ο σωρός ανυψούται ραγδαίως, καθίσταται μικρός λόφος, η κορυφή του υπερέχει των κεφαλών του συνωθουμένου κόσμου. Εις άνθρωπος ανεβαίνει επ' αυτού και τοποθετεί μεγάλην πλάκα ενεπίγραφον. Ταχέως τον μιμούνται άλλοι και ο σωρός πλαισιούται από πλάκας με προχείρους επιγραφάς αι οποίαι εκφράζουν το λαϊκόν μίσος κατά χιλίους τρόπους. Και η προσέλευσις του κόσμου εξακολουθεί μέχρι νυκτός. Υπολογίζεται ότι εκατόν χιλιάδες άνθρωποι διήλθον χθες από το Πεδίον του Άρεως. Εκατόν χιλιάδες πικραμένα χείλη κατηράσθησαν χθες τον Αίτιον. Η φωνή του λαού εβρυχήθη. Και όπως είνε βέβαιον ότι υπάρχει δικαιοσύνη εις τον Ουρανόν, ούτω δεν υπάρχει αμφιβολία διά την ταχύτητα της οργής του Κυρίου".
...1926: Κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της εβδομαδιαίας, φιλολογικής εφημερίδας "Οι Κυριακές του Ελευθέρου Βήματος", όπου δημοσιεύεται η περίφημη μετάφραση του "Επιταφίου του Περικλέους" στη δημοτική γλώσσα από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στο συγκεκριμένο φύλλο, η εφημερίδα δημοσίευσε τη μετάφραση των πρώτων εδαφίων και την επόμενη εβδομάδα εκείνη των τελευταίων. Επίσης, δημοσιευόταν επιστολή του ίδιου του Βενιζέλου προς τον εκδότη της εφημερίδας, Δ. Λαμπράκη:
"Παρίσι, 20 Νοεμβρίου 1926
Φίλε κύριε Λαμπράκη,
Υπείκων εις την επιμονήν σου, σου στέλλω διά να δημοσιευθή εις την "Κυριακήν", την εις την σημερινήν γλώσσσαν παράφρασιν του Θουκυδίδη.
Πράττω εν τούτοις τούτο με κάποιον δισταγμόν, δικαιολογούμενον εκ του γεγονός ότι η παράφρασις αυτή υπό έποψιν γλώσσης δεν έχει λάβει ακόμη την οριστικήν της μορφήν.
Έλαβα άλλοτε την ευκαιρίαν κατά την σχετικήν συζήτησιν που έγινε εις την Αναθεωρητικήν Βουλήν του 1911, να υποστηρίξω ότι κατά την γνώμην μου η γραφομένη γλώσσα πρέπει να είνε η γλώσσα που ομιλούν μεταξύ των οι μορφωμένοι άνθρωποι, όταν ομιλούν απροσποίητα, χωρίς να παραγνωρίζεται βέβαια η φυσική διαφορά, η οποία υφίσταται πάντοτε ως προς το ύφος και την σύνταξιν μεταξύ της γραφομένης και της λαλουμένης γλώσσης.
Την αυτήν βάσιν ακολουθώ και εις την παράφρασιν του Θουκυδίδη. Επομένως διά να μνημονεύσω μερικά σημεία από τα πολλά:
Δεν γράφω ποτέ υμείς, αλλά σεις.
Δεν γράφω ημείς, αλλά εμείς, καίτοι ομολογώ ότι η γενική ημών ζη ακόμη εις την γλώσσαν των μορφωμένων.
Δεν γράφω εις , εν, αλλά ένας, ένα.
Δεν γράφω ποτέ την αόριστον αντωνυμίαν τις, τι, αλλ' αντικαθιστώ αυτήν διά του κάποιος, κανένας, κάτι τι. Δεν είνε ανάγκη βέβαια να είπω ότι την αόριστον αντωνυμίαν όστις θεωρώ νεκράν...."
Ακολουθούσαν και άλλες διευκρινίσεις σχετικά με τη γλώσσα της μετάφρασης και η επιστολή έκλεινε:
"... Ότι είναι δυστύχημα εθνικόν, ότι την λαλουμένην γλώσσαν δεν μετεχειρισθήκαμεν, μετά την ανεξαρτησίαν ιδώς, και ως γραφομένην.
Ότι είνε ευτύχημα αντιθέτως, ότι από μιας ιδίως γενεάς η δημοτική εχρησιμοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικώς εις την ποίησιν, το διήγημα, το μυθιστόρημα, και κατέκτησεν αυτά.
Ότι εν τούτοις δεν είνε δυνατόν να χρησιμοποιήσωμεν από τούδε την δημοτικήν εις όλα τα λοιπά είδη του λόγου, όχι μόνον διότι δεν είνε ακόμη επαρκώς καλλιεργημένη, αλλά και διότι η καθαρεύουσα αποτελεί καθεστώς, το οποίον δεν είνε δυνατόν ν' ανατραπή από μίας εις άλλην ημέραν, καθόσον εξανίσταται κατά τοιαύτης ανατροπής το γλωσσικόν αίσθημα των μορφωμένων.
Ότι επομένως μόνον διά βαθμιαίου καθαρισμού της καθαρευούσης, διά της αποβολής δηλαδή παντός νεκρού τύπου εξ αυτής, θα την προσεγγίσωμεν προς την κοινώς λαλουμένην και θα ειμπορέσωμεν μίαν ημέραν να φθάσωμεν εις τον επιδιωκόμενον σκοπόν, τον παραμερισμόν δηλαδή της διγλωσσίας.
Ο θέλων να εξελέγξη την παράφρασιν πρέπει να έχη υπ' όψει το κείμενον της εκδόσεως του Hude (Edition Minor 1915) με τας επ' αυτής διορθώσεις όσας εδέχθην και τας οποίας δίδω εις υποσημειώσεις της παραφράσεως.
Μετά φιλικοτάτων αισθημάτων
Ελευθ. Κ. Βενιζέλος"
Η μετάφραση του Βενιζέλου είχε ως εξής (με την ορθογραφία, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα. Εδώ, αντιγράφω το πρώτο κομμάτι της μετάφρασης):
"Οι περισσότεροι από εκείνους που ωμίλησαν μέχρι τούδε από την θέσιν αυτήν επήνεσαν τον νομοθέτην, ο οποίος εις το έθιμο της δημοσία δαπάνη κηδείας, επρόσθεσε την απαγγελίαν του επιταφίου λόγου, διότι έκρινεν ότι αρμόζει τοιαύτη ναπονέμεται τιμή, κατά την ταφήν των υπέρ πατρίδος πεσόντων. Αλλ' εγώ θα ενόμιζα αρκετόν, όπως προς άνδρας οι οποίοι δι' έργων εδείχθησαν γενναίοι, φδι' έργων εκδηλούνται και αι τιμαί, οποία έργα είνε όσα βλέπετε παρομαρτούντα την υπό της πόλεως παρασκευσθείσαν επιτάφιον αυτήν τελετήν, και να μη εξαρτάται η υστεροφημία πολλών ανδρών από την ευγλωττίαν ή έλλειψιν ευγλωττίας ενός. Διότι δύσκολον είνε να ομιλήση κανείς με το προσήκον μέτρον, εις περιστάσεις κατά τας οποίας και αυτή η ακριβής παράστασις της πραγματικότητος δυσκόλως γίνεται πιστευτή. Καθόσον και ο γνωρίζων εξ ιδίας αντιλήψεως τα γεγονότα και ευνοϊκός ακροατής, είνε πιθανόν να θεωρήση ότι οι λόγοι του ρήτορος είνε υποδεέστεροι της ιδικής του γνώσεως και ευνοίας, και ο μη επαρκώς γνωρίζων τα πράγματα, οσάκις ακούει κάτι τι που υπερβαίνει τας ιδικάς του δυνάμεις, είνε πιθανόν ένεκα φθόνου να πιστεύση ότι πρόκειται περί υπερβολών. Διότι οι έπαινοι που λέγονται δι' άλλους επί τοσούτον μόνον είνε ανεκτοί, εφόσον έκαστος νομίζει ότι και ο ίδιος είνε ικανός να κατορθώση όμοια ή ανάλογα των επαινουμένων. Οτιδήποτε υπερβαίνει τούτο, προκαλεί αμέσως φθόνον και ως εκ τούτου δυσπιστίαν. Επειδή εν τούτοις οι πρόγονοί μας επεδοκίμασαν την συνήθειαν αυτήν ως καλώς έχουσαν, οφείλω και εγώ, συμμορφούμενος προς τον νόμον, να δοκιμάσω όπως ανταποκριθώ, όσον το δυνατόν περισσότερον προς την επιθυμίαν και τας πεποιθήσεις εκάστου ακροατού μου...."
- Ανάθεμα στον Προδότη.
- Ανάθεμά τον, Ανάθεμα τον.
- Άλυωτος να βγη.
- Καταραμένος... Καταραμένος.
Ο Παν. Μητροπολίτης και οι Συνοδικοί ευλογούν τα πλήθη... Η εμφάνισις της Ιεράς Συνόδου αναχαιτίζει το πλήθος. Γίνεται σιγή, σιγή νεκρική και επίσημος. Είνε η μεγάλη στιγμή. Ο κόσμος αποκαλύπτεται. Ο Μητροπολίτης και οι αρχιερείς κατέρχονται των αμαξών και σχηματίζουν ημικύκλιον περί τον λιθοσωρόν. Και ο Αρχηγός της Εκκλησίας υψών την δεξιάν προς τον ουρανόν καταράται και αναθεματίζει τον Προδότην. Διά φωνής ισχυράς και παλλομένης από συγκίνησιν ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης λέγει:
"Κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, συλλαμβάνοντος αρχιερείς και επιβουλευομένου την Βασιλείαν και την Πατρίδα, ανάθεμα έστω!"
... Μετά την αναχώρησιν των αγίων συνοδικών ο λιθοβολισμός συνεχίζεται σφοδρότερος, πυκνότερος, αγριώτερος με διαρκώς αυξάνουσα λύσσαν. Ο σωρός ανυψούται ραγδαίως, καθίσταται μικρός λόφος, η κορυφή του υπερέχει των κεφαλών του συνωθουμένου κόσμου. Εις άνθρωπος ανεβαίνει επ' αυτού και τοποθετεί μεγάλην πλάκα ενεπίγραφον. Ταχέως τον μιμούνται άλλοι και ο σωρός πλαισιούται από πλάκας με προχείρους επιγραφάς αι οποίαι εκφράζουν το λαϊκόν μίσος κατά χιλίους τρόπους. Και η προσέλευσις του κόσμου εξακολουθεί μέχρι νυκτός. Υπολογίζεται ότι εκατόν χιλιάδες άνθρωποι διήλθον χθες από το Πεδίον του Άρεως. Εκατόν χιλιάδες πικραμένα χείλη κατηράσθησαν χθες τον Αίτιον. Η φωνή του λαού εβρυχήθη. Και όπως είνε βέβαιον ότι υπάρχει δικαιοσύνη εις τον Ουρανόν, ούτω δεν υπάρχει αμφιβολία διά την ταχύτητα της οργής του Κυρίου".
...1926: Κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της εβδομαδιαίας, φιλολογικής εφημερίδας "Οι Κυριακές του Ελευθέρου Βήματος", όπου δημοσιεύεται η περίφημη μετάφραση του "Επιταφίου του Περικλέους" στη δημοτική γλώσσα από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στο συγκεκριμένο φύλλο, η εφημερίδα δημοσίευσε τη μετάφραση των πρώτων εδαφίων και την επόμενη εβδομάδα εκείνη των τελευταίων. Επίσης, δημοσιευόταν επιστολή του ίδιου του Βενιζέλου προς τον εκδότη της εφημερίδας, Δ. Λαμπράκη:
"Παρίσι, 20 Νοεμβρίου 1926
Φίλε κύριε Λαμπράκη,
Υπείκων εις την επιμονήν σου, σου στέλλω διά να δημοσιευθή εις την "Κυριακήν", την εις την σημερινήν γλώσσσαν παράφρασιν του Θουκυδίδη.
Πράττω εν τούτοις τούτο με κάποιον δισταγμόν, δικαιολογούμενον εκ του γεγονός ότι η παράφρασις αυτή υπό έποψιν γλώσσης δεν έχει λάβει ακόμη την οριστικήν της μορφήν.
Έλαβα άλλοτε την ευκαιρίαν κατά την σχετικήν συζήτησιν που έγινε εις την Αναθεωρητικήν Βουλήν του 1911, να υποστηρίξω ότι κατά την γνώμην μου η γραφομένη γλώσσα πρέπει να είνε η γλώσσα που ομιλούν μεταξύ των οι μορφωμένοι άνθρωποι, όταν ομιλούν απροσποίητα, χωρίς να παραγνωρίζεται βέβαια η φυσική διαφορά, η οποία υφίσταται πάντοτε ως προς το ύφος και την σύνταξιν μεταξύ της γραφομένης και της λαλουμένης γλώσσης.
Την αυτήν βάσιν ακολουθώ και εις την παράφρασιν του Θουκυδίδη. Επομένως διά να μνημονεύσω μερικά σημεία από τα πολλά:
Δεν γράφω ποτέ υμείς, αλλά σεις.
Δεν γράφω ημείς, αλλά εμείς, καίτοι ομολογώ ότι η γενική ημών ζη ακόμη εις την γλώσσαν των μορφωμένων.
Δεν γράφω εις , εν, αλλά ένας, ένα.
Δεν γράφω ποτέ την αόριστον αντωνυμίαν τις, τι, αλλ' αντικαθιστώ αυτήν διά του κάποιος, κανένας, κάτι τι. Δεν είνε ανάγκη βέβαια να είπω ότι την αόριστον αντωνυμίαν όστις θεωρώ νεκράν...."
Ακολουθούσαν και άλλες διευκρινίσεις σχετικά με τη γλώσσα της μετάφρασης και η επιστολή έκλεινε:
"... Ότι είναι δυστύχημα εθνικόν, ότι την λαλουμένην γλώσσαν δεν μετεχειρισθήκαμεν, μετά την ανεξαρτησίαν ιδώς, και ως γραφομένην.
Ότι είνε ευτύχημα αντιθέτως, ότι από μιας ιδίως γενεάς η δημοτική εχρησιμοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικώς εις την ποίησιν, το διήγημα, το μυθιστόρημα, και κατέκτησεν αυτά.
Ότι εν τούτοις δεν είνε δυνατόν να χρησιμοποιήσωμεν από τούδε την δημοτικήν εις όλα τα λοιπά είδη του λόγου, όχι μόνον διότι δεν είνε ακόμη επαρκώς καλλιεργημένη, αλλά και διότι η καθαρεύουσα αποτελεί καθεστώς, το οποίον δεν είνε δυνατόν ν' ανατραπή από μίας εις άλλην ημέραν, καθόσον εξανίσταται κατά τοιαύτης ανατροπής το γλωσσικόν αίσθημα των μορφωμένων.
Ότι επομένως μόνον διά βαθμιαίου καθαρισμού της καθαρευούσης, διά της αποβολής δηλαδή παντός νεκρού τύπου εξ αυτής, θα την προσεγγίσωμεν προς την κοινώς λαλουμένην και θα ειμπορέσωμεν μίαν ημέραν να φθάσωμεν εις τον επιδιωκόμενον σκοπόν, τον παραμερισμόν δηλαδή της διγλωσσίας.
Ο θέλων να εξελέγξη την παράφρασιν πρέπει να έχη υπ' όψει το κείμενον της εκδόσεως του Hude (Edition Minor 1915) με τας επ' αυτής διορθώσεις όσας εδέχθην και τας οποίας δίδω εις υποσημειώσεις της παραφράσεως.
Μετά φιλικοτάτων αισθημάτων
Ελευθ. Κ. Βενιζέλος"
Η μετάφραση του Βενιζέλου είχε ως εξής (με την ορθογραφία, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα. Εδώ, αντιγράφω το πρώτο κομμάτι της μετάφρασης):
"Οι περισσότεροι από εκείνους που ωμίλησαν μέχρι τούδε από την θέσιν αυτήν επήνεσαν τον νομοθέτην, ο οποίος εις το έθιμο της δημοσία δαπάνη κηδείας, επρόσθεσε την απαγγελίαν του επιταφίου λόγου, διότι έκρινεν ότι αρμόζει τοιαύτη ναπονέμεται τιμή, κατά την ταφήν των υπέρ πατρίδος πεσόντων. Αλλ' εγώ θα ενόμιζα αρκετόν, όπως προς άνδρας οι οποίοι δι' έργων εδείχθησαν γενναίοι, φδι' έργων εκδηλούνται και αι τιμαί, οποία έργα είνε όσα βλέπετε παρομαρτούντα την υπό της πόλεως παρασκευσθείσαν επιτάφιον αυτήν τελετήν, και να μη εξαρτάται η υστεροφημία πολλών ανδρών από την ευγλωττίαν ή έλλειψιν ευγλωττίας ενός. Διότι δύσκολον είνε να ομιλήση κανείς με το προσήκον μέτρον, εις περιστάσεις κατά τας οποίας και αυτή η ακριβής παράστασις της πραγματικότητος δυσκόλως γίνεται πιστευτή. Καθόσον και ο γνωρίζων εξ ιδίας αντιλήψεως τα γεγονότα και ευνοϊκός ακροατής, είνε πιθανόν να θεωρήση ότι οι λόγοι του ρήτορος είνε υποδεέστεροι της ιδικής του γνώσεως και ευνοίας, και ο μη επαρκώς γνωρίζων τα πράγματα, οσάκις ακούει κάτι τι που υπερβαίνει τας ιδικάς του δυνάμεις, είνε πιθανόν ένεκα φθόνου να πιστεύση ότι πρόκειται περί υπερβολών. Διότι οι έπαινοι που λέγονται δι' άλλους επί τοσούτον μόνον είνε ανεκτοί, εφόσον έκαστος νομίζει ότι και ο ίδιος είνε ικανός να κατορθώση όμοια ή ανάλογα των επαινουμένων. Οτιδήποτε υπερβαίνει τούτο, προκαλεί αμέσως φθόνον και ως εκ τούτου δυσπιστίαν. Επειδή εν τούτοις οι πρόγονοί μας επεδοκίμασαν την συνήθειαν αυτήν ως καλώς έχουσαν, οφείλω και εγώ, συμμορφούμενος προς τον νόμον, να δοκιμάσω όπως ανταποκριθώ, όσον το δυνατόν περισσότερον προς την επιθυμίαν και τας πεποιθήσεις εκάστου ακροατού μου...."
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου