ΟΛΑ ΤΑ ΚΑΛΑ ΧΩΡΑΝΕ: Η κινηματογραφική "Αστέρω" του 1929 - Ένα πλήρες αφιέρωμα και 14 σπάνιες φωτογραφίες

Πολύ πριν τη Φίνος Φιλμ, στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, κυριαρχούσε η Νταγκ Φιλμ των αδελφών Γαζιάδη. Οι περισσότερες ελληνικές ταινίες της εποχής (βουβός κινηματογράφος), που δεν φημίζονταν για την καλλιτεχνική τους ποιότητα, όμως έκοβαν αρκετά εισιτήρια, ήταν της συγκεκριμένης εταιρίας. Μία από τις ταινίες αυτές ήταν και η "Αστέρω" με εκλεκτούς πρωταγωνιστές, σε σενάριο του συγγραφέα και ακαδημαϊκού Παύλου Νιρβάνα, που έκανε πρεμιέρα στις 22 Απριλίου 1929.

Καθώς ο Νιρβάνας ήταν συνεργάτης της "Πατρίδος", η συγκεκριμένη εφημερίδα φιλοξένησε εκτενή αφιερώματα για την ταινία. Από τα δημοσιεύματα εκείνα αντλούμε πολλές πληροφορίες για τα γυρίσματα και την πλοκή του έργου, που τριάντα χρόνια αργότερα θα γυριζόταν σε ριμέικ με πρωταγωνίστρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη, στον πρώτη της μεγάλο, εμπορικό και καλλιτεχνικό θρίαμβο. Επίσης, μετά την πρεμιέρα της ταινίας, η "Πατρίς" δημοσίευσε σε συνέχειες την ιστορία της "Αστέρως", όπως την είχε γράψει ο Νιρβάνας, διανθισμένη με φωτογραφίες από σκηνές της ταινίας.

"ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ ΣΤΗ ΣΤΑΝΗ, ΣΤΑ ΘΥΜΑΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΒΟΣΚΟΤΟΠΙΕΣ" ήταν ο τίτλος του ρεπορτάζ που φιλοξενούσε η "Πατρίς" στις 07.04.1929 διαφημίζοντας την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, δυο βδομάδες πριν την προβολή της ταινίας στη μεγάλη οθόνη. Όπως και αργότερα, τη δεκαετία του '50, τα φουστανελάτα δράματα είχαν μεγάλη πέραση στο κινηματογραφόφιλο κοινό του Μεσοπολέμου και ήταν αρκετές οι ταινίες με αντίστοιχα θέματα. (Μην ξεχνάμε ότι και η πρώτη μεγάλου μήκους ελληνική ταινία ήταν η "Γκόλφω").

"Πόσο ενδιαφέρον δεν κλείνει μέσα της η ζωή της επαρχίας, η ζωή του χωριού. Μακρυά από την πεζότητα της πρωτευούσης, στα ελληνικά χωριά, εκεί όπου το θυμάρι χύνει ακόμα τη μοσκοβολιά του και τα πρόβατα κοπαδιαστά κοπαδιαστά αργοσαλεύουν πάνω στον πράσινο τάπητα της φύσεως και πόσα δεν συμβαίνουν. Πόσα ειδύλλια δεν πλέκονται τριγύρω από τις στάνες, στα στανοτόπια, κάτω από τις οξιές και τα έλατα, πόσα τσομπανόπουλα, τσελιγκάδες, δεν σκλαβώνονται από πανώρηες βοσκοπούλες και πόσα αγνά αισθήματα δεν πλημμυρίζουν τις νεανικές καρδιές!" έγραφε εκστασιασμένος ο συντάκτης, εκφράζοντας προφανώς τη γενικότερη αίσθηση της εποχής, που απέχει έτη φωτός από τη σημερινή.

Αν αναρωτιέστε ποια ήταν η πλοκή της ταινίας, αυτή είχε ως εξής (πηγή: Πατρίς, 24.04.1929):

Σ' ένα καταπράσινο χωριό της Πελοποννήσου, στις πλαγιές του πολυτραγουδισμένου Χελμού, στα μέρη που ενέπνευσαν σε μια Γερμανίδα ποιήτρια τους στίχους

Όλα άλλαξαν στην Ελλάδα

Όλα τ' άλλαξε ο καιρός

Και δεν άλλαξε μονάχα

Το κοπάδι κι ο βοσκός

ζει στα κτήματά του ο πλούσιος χωρικός κυρ-Μήτρος με το γιο του, το Θύμιο, και την ψυχοκόρη του, την Αστέρω. Οι χωριάτες όμως λένε πολλά για το φιλάργυρο γέρο, που κανένας δεν ξέρει πώς από επιστάτης, που ήτανε στο κτήμα αυτός ενός πλουσίου Αθηναίου, βρέθηκε έξαφνα αφέντης.

Ανάμεσα στα δυο παιδιά, το Θύμιο και την Αστέρω, που ανατράφηκαν μαζί, είχε γεννηθεί μια αδελφική συμπάθεια, που σιγά-σιγά άρχισε να γίνεται ένα ζωηρό αίσθημα. Η Αστέρω, που ο κακός γέρος την κακομεταχειριζόταν μ' ένα σκληρότατο τρόπο, σαν να ήθελε να τη βγάλει από τη μέση, δεν είχε άλλο φίλο στην ζωή της από το Θύμιο. Σ' αυτόν έλεγε όλα τα παράπονά της και σ' αυτόν έβρισκε παρηγοριά και ελπίδα. Μα ο κυρ-Μήτρος έβλεπε με κακό μάτι το αίσθημα αυτό των παιδιών. Και μια μέρα, που τους έπιασε να κρυφομιλούν, φώναξε το γιό του και του είπε καθαρά πως αν έχει βάλει στο νου του να πάρει γυναίκα του "αυτή τη νόθα", που τη μάζεψε απ' το δρόμο, να το ξέρει πως θα τον αποκληρώσει.

Η Αστέρω, που άκουσε τα λόγια αυτά κάτω από το ανοιχτό παράθυρο, παίρνει την απόφαση να θυσιάσει την αγάπη της για το καλό του αγαπημένου της και να τον αφήσει να ζήσει ευτυχισμένος με τον πατέρα του. Και μια μέρα, έξαφνα, πνίγοντας τον πόνο της, του λέει πως δεν τον αγαπάει πια, γιατί αγαπάει έναν άλλο.

Ήταν η εποχή που τα τσελιγκάτα κατέβαιναν απ' τα βουνά στα χειμαδιά. Και η Αστέρω, που ο αρχιτσέλιγκας ο Στάμος, που είχε νοικιάσει για ξεχειμώνιασμα τα λιβάδια του κυρ-Μήτρου, την είχε ερωτευθεί, αποφάσισε να γίνει γυναίκα του και να φύγει μαζί του, αφήνοντας όμως πίσω την καρδιά της, στα μέρη που γνώρισε την πρώτη της αγάπη. Παντρεύεται με βαριά καρδιά τον αρχιτσέλιγκα και φεύγει, χωρίς ο Θύμιος να γνωρίζει την τραγική της θυσία. Και ζει ευτυχισμένη με τον άντρα της, που την αγαπάει, πάνω στα βουνά, χωρίς να ξεχνάει τον αγαπημένο της, ενώ εκείνος μαραίνεται απ' τον καημό του, στην ερημιά του, βρίσκοντας παρηγοριά στη φλογέρα του και στο παλιό τραγούδι, που τόσο αγαπούσε η Αστέρω. Μα η ευτυχία της Αστέρως δεν κράτησε πολύ. Ο άντρας της σκοτώθηκε μια παραμονή της Λαμπρής κι εκείνη, έρημη και ξένη, παίρνει μισότρελη τα βουνά.

Ο κυρ-Μήτρος, που βλέπει το γιο του να μαραίνεται, μετανοεί για το κακό που έκανε και αποφασίζει να εξομολογηθεί στο παιδί του το φριχτό του μυστικό. Του διηγείται πώς βρέθηκε η Αστέρω στα χέρια του, του λέει ότι τα κτήματα όλα είναι της Αστέρως και πως αυτός ζήτησε να τη βγάλει από τη μέση, για να της πάρει την περιουσία. Ο Θύμιος, μολονότι έχει ακόμα την ιδέα ότι η Αστέρω τον άφησε για την αγάπη του αρχιτσέλιγκα, όμως δεν θέλει το άδικο. Τα χρήματα πρέπει να τα πάρει η αδικημένη Αστέρω κι αυτός ας μείνει φτωχός. "Πάμε να τη βρούμε" του λέει ο πατέρας του, μετανιωμένος για την αμαρτία του. Εκείνη την ημέρα είχε φτάσει στο χωριό και η είδηση του σκοτωμού του τσέλιγκα. Και ξεκινάνε πατέρας και γιός και γυρεύουν τη χαμένη την Αστέρω. Με τα πολλά τη βρίσκουν σ' ένα καλύβι που την είχαν περιμαζέψει, μα η Αστέρω δεν γνωρίζει κανένα. Την παίρνουν και τη σέρνουν κάτω στο κτήμα, με την ελπίδα ότι ξαναβλέποντας τα αγαπημένα της μέρη που μεγάλωσε, μπορεί να συνέλθει. Και μια μέρα ο Θύμιος, παίρνοντας τη φλογέρα του, της τραγουδά αφήνοντας να ξεχειλίσει όλος ο καημός της αγάπης του, το παλιό αγαπημένο της τραγούδι.

Η Αστέρω συνέρχεται, θυμάται, καταλαβαίνει. Κι ο γέρος ευλογεί τους γάμους...

Όπως ήδη αναφέρθηκε, το σενάριο της ταινίας ήταν του Παύλου Νιρβάνα, ενώ η σκηνοθεσία ήταν του Δημήτριου Γαζιάδη. Πρωταγωνιστούσαν σημαντικά ονόματα του ελληνικού θεάτρου, που έχουν αφήσει το στίγμα τους ζωντανό μέχρι και σήμερα, παρόλο που έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε: ο Αιμίλιος Βεάκης υποδυόταν τον κυρ Μήτρο, η Αλίκη Θεοδωρίδου την Αστέρω, ο Κώστας Μουσούρης τον Θύμιο και ο Δημήτρης Τσακίρης, που είχε συμμετάσχει και σε παλιότερες ελληνικές ταινίες, υποδυόταν τον αρχιτσέλιγκα Στάμο. Να σημειωθεί ότι εκείνη την εποχή η Θεοδωρίδου και ο Μουσούρης θεωρούνταν καλλιτεχνικό ζευγάρι και συνεργάζονταν στο θέατρο.

Η εφημερίδα επαινούσε κυρίως την ερμηνεία του Βεάκη κάνοντας λόγο για τη "γνωστή δύναμη του ταλέντου του", αλλά και της Αλίκης Θεοδωρίδου, για την οποία έγραφε ότι "είναι άφθαστη ιδίως στη σκηνή της τρέλλας και χαριτωμένη στις ωραίες ειδυλλιακές σκηνές" (Πατρίς, 07.04.1929). Μάλιστα, μετά την πρεμιέρα της "Αστέρως", οι κριτικές για την ερμηνεία της Θεοδωρίδου θα ήταν πραγματικά θριαμβευτικές: "Το κορύφωμα όμως της μαεστρίας, το μέτρον της αρτίας εκτελέσεως μας το έδωσε η τόσο νεαρά, αλλά και τόσο μεγάλη καλλιτέχνης κ. Αλίκη. Θα ήτο δύσκολο να αποφανθή κανείς σε ποιάν σκηνή η κ. Αλίκη ήτο ανωτέρα εαυτής, όπως θα ήτο δύσκολον να πη αν είνε προτιμότερον να μην ξαναγυρίση στο πάλκο του ζωντανού θεάτρου για να μείνη αποκλειστικά στην... οθόνη. Το βέβαιον είνε ότι, με περισσότερα μέσα, η κ. Αλίκη θα μπορούσε ήδη να διεκδικήση επιτυχώς την πρώτην σειράν μεταξύ των πρώτου μεγέθους παγκοσμίων αστέρων της οθόνης" (Πατρίς, 24.04.1929).

Τα γυρίσματα της ταινίας, που διήρκεσαν από τις 8 μέχρι τις 31 Μαρτίου, πραγματοποιήθηκαν κατά τα τρία τέταρτα στα τοπία της Πελοποννήσου: στο Χελμό, στα νερά της Στυγός, στο Μέγα Σπήλαιο, στον οδοντωτό σιδηρόδρομο των Καλαβρύτων, στο Διακοφτό, στην Ζαχλορού, στο Μεσορούγι, στο Σόλο, στα Σουδενά, στη Μάζη, στη Φτέρη κλπ.

Αν αλήθευαν οι πληροφορίες της εφημερίδας, η "Αστέρω" του 1929 θα πρέπει να είναι η ταινία, στην ποία συμμετείχε ο μεγαλύτερος σε ηλικία κομπάρσος. Όπως έγραφε η "Πατρίς" στις 07.04.1929, δεύτερο ρόλο είχε ένας γερο Πριονάς από τη Φτέρη, ηλικίας 126 ετών "του οποίου το παιδί ζει και είναι 102 χρονών, όπως και το αγγόνι του που είναι 60 και το δισέγγονό του που αριθμεί τα 35 χρόνια της ζωής του"! Μάλιστα, είχε συμβεί κι ένα σοβαρό περιστατικό με τα σκυλιά του υπεραιωνόβιου εκείνου άνδρα. Όταν οι ηθοποιοί της ταινίας είχαν πλησιάσει κοντά στα πρόβατα του γέρο Πριονά, τα τσομπανόσκυλά του χύμηξαν εναντίον τους για να τους επιτεθούν, όμως έσπευσε ο γερο Πριονάς, που εν τω μεταξύ είχε ακούσει τις φωνές του συνεργείου, ενώ τους καθησύχασε προσφέροντας τους γάλα!

Η πρεμιέρα της "Αστέρως" έγινε στις 22 Απριλίου 1929 στον κινηματογράφο "Σπλέντιντ". Δύο μέρες μετά, η "Πατρίς" αναφωνούσε: "Είδομεν φως. Με την "Αστέρω" έχομε επί τέλους ένα ευπρόσωπο, ένα σχετικώς άρτιον, ένα καλό φιλμ... Εκείνος που θα έπρεπε να έχη υπ' όψει του όποιος θα ανελάμβανε να γράψη την ιστορία του κινηματογράφου εις την χώραν μας είνε ότι θα έπρεπε να λησμονήση πρώτ' απ' όλα το κάθε τι που προηγήθη... και τούτο για τον πολύ απλό λόγο του ότι η "Αστέρω" δεν είνε ένας απλούς σταθμός, είνε ένα πραγματικόν σημείον αφετηρίας".

Πάντως, η εφημερίδα δεν απέφυγε να τονίσει τα μειονεκτήματα όπως "η καταφανώς βεβιασμένη υπερρωμαντική που το διαπνέει... ώστε σε πολλά μέρη να φθάνη εις την απιθανότητα για να μη πούμε εις το γλυκανάλατο", αλλά και ο θάνατος του τσέλιγκα Στάμου που "φαίνεται ίσως κάπως βεβιασμένος, αν όχι αναληθοφανής (Ένας τσέλιγκας που ξεγλιστρά από ένα βράχο όπως ένα μοδιστρώνι που πατά καρπουζόφλουδα σε αθηναϊκό πεζοδρόμιο)".

[Στην ελληνική τηλεόραση - ακόμη και στην κρατική - υπάρχει μια μορφή αλλεργίας για τις λίγες προπολεμικές ελληνικές ταινίες που σώζονται κι έτσι η "Αστέρω" του 1929 δεν έχει προβληθεί ποτέ - ή τέλος πάντων προβλήθηκε πολύ σπάνια και πριν πολλά χρόνια. Στο youtube έχει αναρτηθεί μια ντουμπλαρισμένη εκδοχή της ταινίας, που ανέβηκε από την user MARO B και μπορείτε να τη δείτε εδώ: "ΑΣΤΕΡΩ"-1929- Κ.ΜΟΥΣΟΥΡΗΣ-ΑΙΜ.ΒΕΑΚΗΣ-Α.ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ - YouTube]

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Από το αρχείο της εφημερίδας "Πατρίς" μπορούμε να βρούμε πολλές φωτογραφίες από σκηνές της ταινίας. Επειδή πρόκειται για μεταφορά από το αρχείο της εφημερίδας, που σώζεται στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, η ποιότητα δεν είναι άριστη. Ωστόσο, το ενδιαφέρον είναι μεγάλο. Όλες θα τις βρείτε συγκεντρωμένες μόνο εδώ: