Όταν η Αθήνα απέκτησε πρότυπη μαιευτική κλινική - Τα εγκαίνια του μαιευτηρίου "Μαρίκα Ηλιάδη" στις 16 Φεβρουαρίου 1933

Έθνος, 16.02.1933

Το 1926, η Έλενα Βενιζέλου βρέθηκε στη Λωζάνη, όπου μεταξύ άλλων επισκέφθηκε και το μαιευτήριο της πόλης, που θεωρούνταν ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης. Στην επίσκεψη αυτή τη συνόδευε ο φιλέλληνας, διευθυντής του μαιευτηρίου, Μποσιέ, ο οποίος σε κάποια στιγμή σχολίασε: "Τι κρίμα που η Ελλάδα δεν έχει ένα παρόμοιο ίδρυμα"! "Ε, λοιπόν, θα το έχει", ήταν η απάντηση της Έλενας Βενιζέλου και πράγματι, λίγα χρόνια αργότερα, στις 16 Φεβρουαρίου 1933, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της μαιευτικής κλινικής, που έφερε το όνομα μιας καλής φίλης της οικογένειας Βενιζέλου, της Μαρίκας Ηλιάδη.

Λίγες μόνο μέρες μετά την περιήγησή της στο μαιευτήριο της Λωζάνης, η Έλενα Βενιζέλου απευθύνθηκε στον ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ώστε να βρεθεί ένα κατάλληλο οικόπεδο και τελικά επελέγη ένα οικόπεδο λίγο πιο πάνω από τη λεωφόρο Κηφισίας, κοντά στους Αμπελοκήπους, ενώ ο θεμέλιος λίθος τέθηκε λίγα χρόνια αργότερα, το 1929, αφού ολοκληρώθηκε η επεξεργασία του σχεδίου από τον Ελβετό αρχιτέκτονα, Επιτώ. 

Ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου εκτιμούσε ότι θα απαιτούνταν 100.000 λίρες (περίπου 70 εκατομμύρια δραχμές της εποχής) για την ανέγερση και λειτουργία του κτιρίου, όμως στην πορεία τα έξοδα αυξήθηκαν, αφού πρότυπο αποτελούσε το ελβετικό ίδρυμα, ενώ οι εγκαταστάσεις του νέου μαιευτηρίου ήταν από τις τελειότερες που υπήρχαν εκείνη την εποχή στην Ευρώπη. Ήταν χαρακτηριστικό ότι μόνο για τις υδραυλικές εγκαταστάσεις (του ελβετικού οίκου Σούλζερ) δαπανήθηκαν 21 χιλιάδες λίρες.

Όλο το οικονομικό βάρος επωμίστηκε αποκλειστικά η Έλενα Βενιζέλου, η οποία ανέλαβε επίσης την εφ' όρου ζωής κάλυψη του ετήσιου ελλείμματος του ιδρύματος, ενώ με τη διαθήκη της είχε ήδη προβλέψει (πριν τα εγκαίνια) τη χορήγηση 60.000 λιρών, οι οποίες θ' αποτελούσαν την πάγια περιουσία του μαζί με τις 30.000 λίρες που η δωρήτρια είχε κληρονομήσει από τη μητέρα της, Βιργινία Σκυλίτση. 

Παρόλο που τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 16.02.1933, το μαιευτήριο λειτουργούσε κανονικά για περίπου δύο μήνες, ενώ ο πρώτος τοκετός είχε γίνει το Δεκέμβριο του 1932, πριν την ολοκλήρωση των εργασιών. Μια ετοιμόγεννη γυναίκα πήγε με δική της βούληση στο αναγειρόμενο μαιευτήριο, σκοπεύοντας να μείνει εκεί, κάτι που ήταν πρακτικά αδύνατο. Ωστόσο, μέχρι να κανονισθεί η μεταφορά της σε άλλη κλινική της πρωτεύουσας, πρόλαβε να φέρει στον κόσμο ένα αγόρι. Η Έλενα Βενιζέλου θεώρησε το γεγονός αυτό ως καλό οιωνό και ζήτησε να παραμείνει στο ίδρυμα η λεχώνα, στην οποία μάλιστα δώρισε 20 χιλιάδες δραχμές για ν' αναθρέψει το παιδί της, το πρώτο μωρό που ήρθε στον κόσμο μέσα στις εγκαταστάσεις του νέου μαιευτηρίου.

Όταν πρωτολειτούργησε, η μαιευτική κλινική Μαρίκα Ηλιάδη διέθετε 130 κρεβάτια, τα μισά από τα οποία ήταν δωρεάν για όσες γυναίκες αποδείκνυαν ότι ήταν άπορες. Τα υπόλοιπα κρεβάτια ήταν χωρισμένα σε τρεις κατηγορίες διαφορετικού κόστους, σε κάθε όμως περίπτωση κατώτερου σε σχέση με τις υπόλοιπες κλινικές που λειτουργούσαν, ενώ η διαφοροποίηση των τιμών δεν συνοδευόταν από διαφορετική μεταχείριση των γυναικών - η διαφορά αφορούσε τον αριθμό των κλινών σε κάθε δωμάτιο. 

Τη διεύθυνση του ιδρύματος είχε αναλάβει ο ιατρός Σταυρίδης, το τμήματος φαρμακολογίας ο Βαλτής, των μικροβιολογικών εργαστηρίων ο Χατζηβασιλείου, των δερματικών και αφροδισιακών εργαστηρίων ο Κελεμένης, ενώ διευθυντής του παιδιατρικού τμήματος ήταν ο Παλαιολόγος. Εξάλλου, στο μαιευτήριο εργάζονταν 50 εκπαιδευμένες νοσοκόμες, ενώ στη σχολή μαιευτικής, που έφερε το όνομα της μητέρας της Έλενας Βενιζέλου, θα επιμορφώνονταν ακόμη 30 άτομα.

"Αισθάνομαι ευγνωμοσύνην προς την Ελληνίδα, η οποία γνωρίζει να καθιστά πηγήν υγείας και προαγωγής της πρώτης πόλεως του κόσμου το θείον εις χείρας της δώρον του πλούτου, συνεχίζουσα το ανθρωπιστικόν και φιλόπολι έργον της αιεμνήστου μητρός της Βιργινίας Σκυλίτση, εις της οποίας την έμπνευσιν οφείλεται και το ίδρυμα τούτο", σημείωσε μεταξύ άλλων ο τότε δήμαρχος της Αθήνας, Σπυρίδων Μερκούρης κατά τα εγκαίνια, ενώ, αν και πολιτικός αντίπαλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, δήλωσε δημόσια ότι το όνομα της Έλενας Βενιζέλου θα έπρεπε να ευλογούν "όχι μόνον τα νεογέννητα και αι μητέρες, αλλά και ολόκληρος, σύσσωμος, η πόλις".

Η ίδια η δωρήτρια, που δεν ήταν συνηθισμένη να μιλά μπροστά σε κόσμο, δεν πήρε το λόγο, όμως αντ' αυτής μίλησε ο σύζυγός της και πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος: "... Η γυναίκα μου, εμποτισμένη από την ιδέαν ότι ο πλούτος αποτελεί κοινωνικόν λειτούργημα, είνε ευτυχής διότι της δίδεται η νέα αυτή ευκαιρία όπως εκπληρώση, όσον της επιτρέπουν αι δυνάμεις, το καθήκον, το οποίον αισθάνεται ότι δημιουργεί δι' αυτήν απέναντι της Κοινωνίας το γεγονός ότι είνε κάτοχος περιουσίας, της οποίας η πρόσοδος υπερβαίνει τας ατομικάς και οικογενειακάς ανάγκας της... Αλλά πιστεύω να συγχωρηθή εις την γυναίκα μου ότι επροτίμησε να χρησιμοποιή τα περισσεύματά της διά την ίδρυσιν τοιούτων ιδρυμάτων, εφ' όσον ιδίως η κατ' αυτόν τον τρόπον χρησιμοποίησις αυτών την απαλλάττει από πολλάς παρεξηγήσεις, εις τας οποίας ηδύνατο να την εκθέση η ανάμιξίς της εις βιομηχανικάς ή άλλας οιασδήποτε επιχειρήσεις, διά τας οποίας, άλλως τε, δεν αισθάνεται να έχη καμμίαν αρμοδιότητα". 

Στις 17 Φεβρουαρίου 1933, την επομένη των εγκαινίων, η εφημερίδα "Πατρίς" δημοσίευσε μια περιήγηση του "μυθικού παλατιού", όπως χαρακτήριζε το κτίριο, αλλά και εικόνες από την καθημερινότητα της κλινικής:

"Αρχίζομεν την επίσκεψιν των εγκαταστάσεων του από το ισόγειον, όπου ευρίσκονται αι υδραυλικαί, ηλεκτρολογικαί, μηχανικαί εγκαταστάσεις του. Θαύμα οργανώσεων, ρυθμού. Πλούτος όλων των νεωτάτων ηλεκτρικών μηχανημάτων, των απαραιτήτων εις την λειτουργίαν ενός μαιευτηρίου. Το μικροβιολογικόν του τμήμα, εφωδιασμένον με τα τελειότερα εργαστηριακά εξαρτήματα αποτελεί την τελευταίαν λέξιν εις το είδος του.

Επισκεπτόμεθα τα διαμερίσματα των χειρουργίων, όπου γίνονται οι τοκετοί. Εδώ είνε - να πούμε - ο φούρνος, που θα ξεφουρνίζη ανθρώπους και θα φέρη εις την ζωήν τα νέα ελληνόπουλα. Τα χειρουργεία, τα οποία κατά την νύκτα φωτίζονται κατά τρόπον εκθαμβωτικόν, είνε εφωδιασμένα με τα τελευταία μηχανικά συστήματα, διά των οποίων καθίσταται, όσο το δυνατόν ευχερέστερον διά τας εγκυμονούσας το μέγα δράμα του τοκετού. Όλα εδώ είνε μελετημένα με μίαν καταπληκτικών ακρίβειαν, οφειλομένην εις την μακροτάτην πείραν των Ελβετών επιστημόνων και των μηχανικών που εμελέτησαν επί μακρόν την οργάνωσιν των ελβετικών μαιευτηρίων. Όλα εδώ έχουν τον σκοπόν τους. Κάθε εξάρτημα θα χρησιμεύση διά μίαν ωρισμένην λειτουργίαν και είνε έτσι τοποθετημένον, ώστε να καθιστά, ει δυνατόν, ολιγώτερον οδυνηράν την διαδικασίαν του τοκετού. 

Μετά τον τοκετόν από τα χειρουργεία η μεταφορά των λεχωΐδων γίνεται με ειδικά φορεία, τα οποία τοποθετούνται εις ασανσέρ και τας μεταφέρουν ταχέως και ασφαλώς εις τον θάλαμον, όπου θα παραμείνουν μέχρι της εξόδου των. 

Και ενώ η μητέρα μεταφέρεται εις τον θάλαμον της, αρχίζει η περιποίησις του νεογέννητου, του νέου ανθρώπου, που ήλθεν εις τον Κόσμον. Υπάρχουν εδώ μπανάκια ειδικά, όχι μεγαλείτερα από μίαν λεκάνην, εις την οποίαν τα μικρά πέρνουν το πρώτον βάπτισμα. Και υπάρχουν ακόμη απειράριθμα πουκαμισάκια, τα οποία αποτελούν το πρώτον ένδυμά τους. Στα χεράκια τους περνά μια κορδελλίτσα, που γράφει το φύλον και το όνομα της μητρός των και κατόπιν τα μωρά τοποθετούνται σε μικρά κρεββατάκια κοντά στις μητέρες των.." 

Οι παρακάτω φωτογραφίες πλαισίωσαν το ρεπορτάζ της απογευματινής εφημερίδας "Έθνος" στο φύλλο της 16.02.1933: