Η αφαίρεση μέρους των μαρμάρων του Παρθενώνα από τον Βρετανό πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, λόρδο Έλγιν - κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες - έγινε κάτι λιγότερο από 20 χρόνια πριν την έναρξη της ελληνικής επανάστασης. Ψάχνοντας σε ξένες εφημερίδες εκείνης της εποχής, δεν βρήκα πολλά στοιχεία - άλλωστε, οι Βρετανοί δεν έχουν φροντίσει να δημιουργήσουν κάποιο πλήρες ψηφιακό αρχείο με αποκόμματα εφημερίδων, που δεν καλύπτονται από το νόμο για τα πνευματικά δικαιώματα. Ωστόσο, ανακάλυψα (μόνο) 3 δημοσιεύματα αρκετά ενδιαφέροντα, που σχετίζονται με τα καταχρηστικά ονομαζόμενα "ελγίνεια μάρμαρα". Το ένα δημοσιεύτηκε σε αυστραλιανή εφημερίδα και αφορά το ναυάγιο του πλοίου που μετέφερε τα μάρμαρα και παραλίγο να τα καταπόντιζε στο βυθό της Μεσογείου, το δεύτερο προέρχεται από αμερικανική εφημερίδα του 1816, που ανακοίνωνε την απόφαση του βρετανικού κοινοβουλίου να εγκρίνει την αγορά τους από την κυβέρνηση, ενώ το τρίτο - από αμερικανική εφημερίδα και πάλι, αλλά του 1843 - περιείχε μια ενδιαφέρουσα εκτίμηση για το πόσο πιο ταιριαστά θα ήταν τα μάρμαρα στο φυσικό τους χώρο.
4 Μαρτίου 1804. Η αυστραλιανή The Sydney Gazette and New South Wales Advertiser αναδημοσίευσε από αγγλική εφημερίδα - με καθυστέρηση σχεδόν ενός χρόνου - την είδηση του ναυαγίου του πλοίου, που μετέφερε τα μάρμαρα του Παρθενώνα και άλλα αρχαιοελληνικά μνημεία, κοντά στα Κύθηρα, δίνοντας έμφαση στη διάσωση του μεγαλύτερου τμήματος και υποβαθμίζοντας ως αδιάφορη την πληροφορία ότι δεν είχαν διασωθεί όλα. Φυσικά, κανενός είδους κριτική δεν γινόταν στην αποκαθήλωση των μαρμάρων από τη θέση τους, καθώς ο συντάκτης θεωρούσε δεδομένο ότι αυτά "ανήκαν" στον λόρδο Έλγιν.
4 Μαρτίου 1804. Η αυστραλιανή The Sydney Gazette and New South Wales Advertiser αναδημοσίευσε από αγγλική εφημερίδα - με καθυστέρηση σχεδόν ενός χρόνου - την είδηση του ναυαγίου του πλοίου, που μετέφερε τα μάρμαρα του Παρθενώνα και άλλα αρχαιοελληνικά μνημεία, κοντά στα Κύθηρα, δίνοντας έμφαση στη διάσωση του μεγαλύτερου τμήματος και υποβαθμίζοντας ως αδιάφορη την πληροφορία ότι δεν είχαν διασωθεί όλα. Φυσικά, κανενός είδους κριτική δεν γινόταν στην αποκαθήλωση των μαρμάρων από τη θέση τους, καθώς ο συντάκτης θεωρούσε δεδομένο ότι αυτά "ανήκαν" στον λόρδο Έλγιν.
"Μια εφημερίδα του Λονδίνου του περασμένου Απριλίου γράφει, "Έχουμε τη μεγάλη χαρά να δηλώσουμε ότι ένα σημαντικό μέρος από το πολύτιμο φορτίο του πλοίου Mentor έχει ανακτηθεί. Αυτό το σκάφος βυθίστηκε στο Τσιρίγο (σ.σ εννοεί τα Κύθηρα), στο ταξίδι του από την Αθήνα στη Μάλτα. Ήταν φορτωμένο με σκαλισμένα Μάρμαρα απαράμιλλης ομορφιάς και ανθρώπινης δουλειάς, από το Ναό της Αθηνάς στην Αθήνα, και με άλλα ένδοξα Μνημεία της Ελληνικής αρχαιότητας, που ανήκουν στον Λόρδο Έλγιν, τον Πρεσβευτή μας στην Κωνσταντινούπολη.-- Ο κ. Χάμιλτον, ο Γραμματέας του Λόρδου, ο καπετάνιος Λικ του Πυροβολικού και ο καπετάνιος Σκουίρς του Μηχανικού ήταν Επιβάτες στο σκάφος, κατά την επιστροφή τους από έναν πολύ ενδιαφέροντα Γύρο μέσω Συρίας και Ελλάδας, και τα Ημερολόγια αυτών των Κυρίων, με τα Σχέδια αρκετών μερών στην Ελλάδα, τα οποία είδαν, δεν έχουμε καμία αμφιβολία τώρα ότι θα εκτεθούν ενώπιον της Κοινής Γνώμης. Οφείλεται αποκλειστικά στις άοκνες και επίμονες προσπάθειες του κ. Χάμιλτον, που οποιοδήποτε μέρος αυτού του αληθινά πολύτιμου φορτίου έχει διασωθεί. Παρέμεινε μερικές εβδομάδες στο νησί του Τσιρίγο, για να δοκιμάσει αν ήταν δυνατό να σηκώσει οτιδήποτε από την περιουσία. Και αφού μεταχειρίστηκε διάφορα μέσα, τελικά ζήτησε δύτες από το νησί της Σάμου, οι οποίοι χαρούμενα πέτυχαν στην προσπάθεια. Χωρίς αμφιβολία, αυτό το κατόρθωμα θα είναι πολύ ευχάριστο για τους Εραστές της Λογοτεχνίας και των Καλών Τεχνών"".
7 Αυγούστου 1816. Η αμερικανική (νεοϋορκέζικη) εφημερίδα Geneva Gazette μετέφερε στους αναγνώστες της τα "τελευταία νέα" από το Λονδίνο, όπως δημοσιεύονταν σε αγγλικές εφημερίδες με ημερομηνία 9 Ιουνίου, οι οποίες είχαν αφιχθεί λίγες μέρες νωρίτερα στο λιμάνι της Βοστόνης με το πλοίο Sagadahock. Μία από τις ειδήσεις αφορούσε την απόφαση του βρετανικού κοινοβουλίου ν' αγοράσει τα μάρμαρα του Παρθενώνα έναντι σημαντικού τιμήματος.
"... (Στις 6 Ιουνίου) με ψηφοφορία εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο η καταβολή 35.000 λιρών για την αγορά των Ελγίνειων Μαρμάρων, τα οποία θεωρούνται ως τα πιο ανεκτίμητα αρχαία κειμήλια του κόσμου".
4 Απριλίου 1843. Η επίσης νεοϋορκέζικη εφημερίδα Geneva Courier περιέγραψε συνοπτικά τη διάλεξη του Αιδεσιμότατου Μπέντζαμιν Χέιλ στον Όμιλο Νέων Ανδρών (Young Man's Association) λίγες μέρες νωρίτερα. Θέμα της διάλεξης ήταν ο Δωρικός ρυθμός στην Αρχιτεκτονική και μεταξύ άλλων, ο ομιλητής αναφέρθηκε και στα "ελγίνεια μάρμαρα", τα οποία "μετακινήθηκαν από τον Λόρδο Έλγιν, όταν ο ναός (σ.σ. της Αθηνάς) μετατρεπόταν γρήγορα σε ερείπιο από τη φθορά του χρόνου, ενώ υπήρχε η κοινή εκτίμηση ότι αν αφήνονταν, θα καταστρέφονταν τελείως και θα χάνονταν από τον κόσμο".
Ενδιαφέρον, όμως, παρουσίαζε μια άλλη αποστροφή του αιδεσιμότατου Χέιλ, ο οποίος φυσικά δεν εξέφραζε κανέναν άλλο πέρα από τον εαυτό του, όπου σχολίαζε τη συγκυρία της απελευθέρωσης των Ελλήνων λίγα χρόνια μετά την αφαίρεση των μαρμάρων του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν μ' ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο/εκτίμηση, που δείχνει πώς ήδη 40 χρόνια μετά την αφαίρεσή τους, εκφράζονταν αμφιβολίες για την απόσπαση των μαρμάρων από την αττική γη: "Αν ο Λόρδος Έλγιν γνώρισε ότι η Ελλάδα προοριζόταν να καταστεί ελεύθερη και ν' ανορθωθεί μεταξύ των κρατών της γης και των κατοίκων της, ώστε να είναι και πάλι ένας αναγεννημένος λαός, χωρίς αμφιβολία θα τα άφηνε στη γη, στην οποία όφειλαν τη δημιουργία τους".
Πηγές:
Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστραλίας (trove.nla.gov.au)
rrlcnewspapers.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου