 |
| Εφημερίς των Κυριών, 20.10.1890 |
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1890, ο τότε πρύτανης του Εθνικού Πανεπιστημίου Γ. Μυστριώτης εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία καλούσε τους φοιτητές να εγγραφούν εγκαίρως μέχρι και την τελευταία μέρα του μήνα, αποφασισμένος να τηρήσει αυστηρά το χρονοδιάγραμμα.
"Ποιείται γνωστόν εις τους φοιτητάς ότι ελήφθη πρόνοια όπως πάντες οι καθηγηταί άρξωνται των παραδόσεων αυτών μέχρι της πρώτης οκτωβρίου.
Διά τούτο προσκαλούνται οι φοιτηταί, ίνα προσέλθωσι και εγγραφώσιν εγκαίρως, διότι η πανεπιστημιακή υπηρεσία θέλει καταστή ανεπαρκής προς εγγραφήν πολλών ομού φοιτητών κατά τας τελευταίας ημέρας της ταχθείσης προθεσμίας.
Αθήναι 21 σεπτεμβρίου 1890
Ο πρύτανις
Γ. Μιστριώτης"
Μεταξύ εκείνων που υπέβαλλαν αίτηση εγγραφής ήταν και μία γυναίκα, η Ιωάννα Στεφανόπολι, κόρη του δημοσιογράφου και εκδότη της γαλλόφωνης εφημερίδας Messager d' Athenes, Α. Στεφανόπολι. Εκείνη υπήρξε η πρώτη γυναίκα φοιτήτρια σε ελληνικό πανεπιστήμιο.
Η "ΟΔΥΣΣΕΙΑ" ΚΑΙ Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ
Οι εφημερίδες της εποχής δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την είδηση είτε επειδή θεωρούσαν σχεδόν αναμενόμενο να συμβεί μία τόσο σημαντική εξέλιξη στην πορεία της γυναικείας χειραφέτησης στην Ελλάδα είτε επειδή ήταν προσηλωμένες με πάθος στον προεκλογικό αγώνα των κομμάτων εν όψει των εκλογών της 14ης Οκτωβρίου. Μόνο η Νέα Εφημερίς έκανε κάποιο σχόλιο στις 26.09: "Μετά μεγίστης ανυπομονησίας περιμένεται η απόφασις της συγκλήτου εις την αίτησιν της δεσποινίδος Στεφανόπολι, όπως εγγραφή εν τη φιλοσοφική σχολή. Το ζήτημα δεν στερείται σπουδαιότητος καθότι και ο ζήλος της τοσαύτα επιμελείας τεκμήρια επιδειξάσης νεαράς κόρης δεν πρέπει να καταπνιχθή, αφ' ετέρου όμως το Πανεπιστήμιον δεν φαίνεται ακόμη κατάλληλον, όπως συγκαταλέξη εις τας τάξεις του και ακροατάς εκ του ωραίου φύλου".
Καθώς, όμως, το ζήτημα εγγραφής και γυναικών στο Πανεπιστήμιο ήταν πρωτόγνωρο, η Σύγκλητος δίσταζε να πάρει μια απόφαση και το παρέπεμψε αρχικά στη νομική σχολή, η οποία αποφάνθηκε ότι "ουδέν κωλύει" την εγγραφή της δεσποινίδας Στεφανόπολι. Ωστόσο η Σύγκλητος εξακολουθούσε να είναι διστακτική και απευθύνθηκε στο υπουργείο, "μήπως τούτο έχει αντίρρησίν τινα εξ αλλοίας εκτιμήσεως του βαθμού της αναπτύξεως παρ' ημίν τόσον ώστε να μη παρέχη κανέν ενδόσιμον ανησυχίας η διαρκής ανάμιξις μεμονωμένου του ωραίου φύλου μετά νεαρών πολυαρίθμων σπουδαστών" (Νέα Εφημερίς 27.09.1890).
Άλλωστε, τρία χρόνια νωρίτερα, το Σεπτέμβριο του 1887, η Σύγκλητος είχε απορρίψει αντίστοιχο αίτημα νεαρής κοπέλας, που φιλοδοξούσε να σπουδάσει στην ιατρική σχολή, με το επιχείρημα ότι το Αρσάκειο δεν ήταν αναγνωρισμένο ως "τέλειο" γυμνάσιο και η αιτούσα δεν θεωρούταν ως κάτοχος γυμνασιακού τίτλου. Το ίδιο είχε συμβεί και με άλλες κοπέλες που είχαν υποβάλλει σχετικά αιτήματα εκείνη την περίοδο και οι οποίες τελικά κατέφυγαν σε ξένα πανεπιστήμια, όπου τις δέχτηκαν χωρίς πρόβλημα.
"Θρίαμβος! αληθής θρίαμβος δι' ημάς!", αναφωνούσε η Εφημερίς των Κυριών στις 30.09 και μόνο με την είδηση ότι η Σύγκλητος "δεν απεποιήθη προς την δεσποινίδα Στεφανόπολι το δικαίωμα της εγγραφής αυτής...", προτού καν αποφανθεί θετικά το υπουργείο Παιδείας. Η εφημερίδα αισθανόταν δικαιωμένη, καθώς "οι τετραετείς επίμονοι αγώνες μας επήνεγκον τέλος το ποθητόν αποτέλεσμα".
Λίγο πριν τα μέσα Οκτωβρίου έγινε γνωστή η θετική γνωμοδότηση του υπουργείου Παιδείας (αξίζει ν' αναφέρουμε το όνομα του υπουργού Αθανάσιου Κανακάρη, ο οποίος θα εκλεγόταν αργότερα και δήμαρχος Πατρών), που άνοιγε το δρόμο στη δεσποινίδα Στεφανόπολι να εγγραφεί ως φοιτήτρια στη Φιλοσοφική σχολή και η Εφημερίς των Κυριών έκανε λόγο για τη "μεγίστη και σημαντικωτάτη των επαναστάσεων, ας η ανθρωπότης κατά τον μακρόν αυτής βίον επετέλεσεν", μία επανάσταση "εξόχως γόνιμος, εξόχως αποτελεσματική, διότι είναι ειρηνική, διότι αποτελεί το σύνθημα της από κοινού συνεργασίας των δύο φύλων, των αείποτε εν μάχη και αντιπράξει διατελούντων".
"Θρίαμβος! αληθής θρίαμβος δι' ημάς!", αναφωνούσε η Εφημερίς των Κυριών στις 30.09 και μόνο με την είδηση ότι η Σύγκλητος "δεν απεποιήθη προς την δεσποινίδα Στεφανόπολι το δικαίωμα της εγγραφής αυτής...", προτού καν αποφανθεί θετικά το υπουργείο Παιδείας. Η εφημερίδα αισθανόταν δικαιωμένη, καθώς "οι τετραετείς επίμονοι αγώνες μας επήνεγκον τέλος το ποθητόν αποτέλεσμα".
Λίγο πριν τα μέσα Οκτωβρίου έγινε γνωστή η θετική γνωμοδότηση του υπουργείου Παιδείας (αξίζει ν' αναφέρουμε το όνομα του υπουργού Αθανάσιου Κανακάρη, ο οποίος θα εκλεγόταν αργότερα και δήμαρχος Πατρών), που άνοιγε το δρόμο στη δεσποινίδα Στεφανόπολι να εγγραφεί ως φοιτήτρια στη Φιλοσοφική σχολή και η Εφημερίς των Κυριών έκανε λόγο για τη "μεγίστη και σημαντικωτάτη των επαναστάσεων, ας η ανθρωπότης κατά τον μακρόν αυτής βίον επετέλεσεν", μία επανάσταση "εξόχως γόνιμος, εξόχως αποτελεσματική, διότι είναι ειρηνική, διότι αποτελεί το σύνθημα της από κοινού συνεργασίας των δύο φύλων, των αείποτε εν μάχη και αντιπράξει διατελούντων".
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ποια ήταν όμως η Ιωάννα Στεφανόπολι; Σύμφωνα με το βιογραφικό που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Κυριών στις 20.10.1890, η νεαρή κοπέλα είχε γεννηθεί στην Αθήνα το 1875, δηλαδή ήταν μόλις... 15 ετών όταν γράφτηκε στη Φιλοσοφική σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε σε κατ' οίκον διδασκαλία από τη θεία της, δεσποινίδα Σμόλτσε, που το 1890 ήταν ήδη διευθύντρια του παρθεναγωγείου της Παλλάδος στην Κωνσταντινούπολη. Σε ηλικία 10 ετών εισήχθη στο Παρθεναγωγείο, που λειτουργούσε τότε στην Αθήνα υπό τη διεύθυνση της Αικατερίνης Λασκαρίδου, όπου παρακολουθούσε τα μαθήματα των ανωτέρων τάξεων και διακρινόταν κάθε χρονιά για τις επιδόσεις της στα μαθήματα.
Ολοκληρώνοντας τις σπουδές της στο Παρθεναγωγείο, η Ιωάννα Στεφανόπολι συνέχισε να παρακολουθεί μαθήματα στο σπίτι από καθηγητές, αλλά και από τον πατέρα της, ο οποίος της δίδασκε λατινικά. "Εντός ολίγου, σχετικώς, χρονικού διαστήματος η δεσποινίς Στεφανόπολι είχεν διεξέλθη πάντα τα στοιχεία της Ιλιάδος και Οδυσσείας του Ομήρου, πλείστα δράματα και τραγωδίας του Σοφοκλέους και Ευρυπίδου, και πλείστα κεφάλαια του Ηροδότου, Αριστοτέλους, Λουκιανού, ως και μέρη εκ του Αριστοφάνους και άλλων εκ των δυσκολωτέρων συγγραφέων πεζών τε και ποιητών" (Εφ.τ. Κυριών, 20.10.1890).
Τον Ιούνιο του 1889, η Ι. Στεφανόπολι συμμετείχε στις γυμνασιακές απολυτήριες εξετάσεις, όπου μάλιστα διακρίθηκε λαμβάνοντας τον μεγαλύτερο βαθμό μεταξύ εξήντα μαθητών. Η συνέχεια περιγράφτηκε πιο πάνω, καθώς η 15χρονη κοπέλα έγραψε ιστορία ως η πρώτη γυναίκα φοιτήτρια ελληνικού πανεπιστημίου. Όσον αφορά την αντίδραση των ανδρών συμφοιτητών της; Όπως έγραφε η Εφημερίς των Κυριών στο ίδιο δημοσίευμα, "Οι φοιτηταί της φιλολογικής σχολής, ου μόνον ουδαμώς εφάνησαν εκπλαγέντες διά το πρωτοφανές, της εν ταις παραδόσεσιν αυτών φοιτήσεως γυναικός, αλλά μετά σεβασμού και υπερηφανείας εδέχθησαν την πνευματικήν αυτών αδελφήν, πιστοποιούντες ούτω την περί του ευγενούς χαρακτήρος του Έλληνος φοιτητού...."
ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Η Ιωάννα Στεφανόπολι ακολούθησε τα βήμα του πατέρα της και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία, ούσα διευθύντρια στην εφημερίδα Messager d' Athenes, που εξέδιδε εκείνος, ενώ διετέλεσε και διευθύντρια του Αθηναϊκού Πρακτορείου. Επίσης, στις αρχές του 20ου αιώνα, δημοσίευσε βιβλία σχετικά με την ελληνική σύνθεση του πληθυσμού της Μακεδονίας, που όμως είχαν περάσει μάλλον απαρατήρητα στην Ελλάδα, όχι όμως και στο εξωτερικό.
Χαρακτηριστικά, στις 11.12.1903 το Σκριπ σχολίαζε ότι "Ο Ελληνικός τύπος δεν έκαμεν ακόμη τον προσήκοντα λόγον περί της πολυτίμου εθνικής εργασίας της Δος Στεφανόπολι, της λογίας θυγατρός του διακεκριμένου συναδέλφου του Messager d' Athenes", την ώρα που "Ο ευρωπαϊκός τύπος επανειλημμένως, όχι μόνον ανέφερε μετ' εγκωμίων την εργασίαν αυτήν της Δος Στεφανόπολι, αλλά και ήντλησεν εξ αυτής αυθεντικόν φως διά την κρίσιν του περί Ελλήνων και Μακεδονίας".
Τον Ιανουάριο του 1951, η γαλλική κυβέρνηση απένειμε στην Ιωάννα Στεφανόπολι το Σταυρό της Λεγεώνας της Τιμής ως αναγνώριση και επιβράβευση των υπηρεσιών, που η δημοσιογράφος είχε προσφέρει στη σύσφιξη των πολιτικών και πνευματικών δεσμών μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας. Δεν μπόρεσα να βρω πότε ακριβώς πέθανε η Ιωάννα Στεφανόπολι, όμως στις 05.05.1961 δημοσιεύτηκε στην εφημερία Ελευθερία αγγελία του διοικητικού συμβουλίου της Χ.Α.Ν.Α. σχετικά με την τέλεση μνημοσύνου στη μνήμη της δυο μέρες αργότερα.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Στις 20.09.1931, στην εφημερίδα Ημέρα δημοσιεύθηκε συνέντευξη της Ιωάννας Στεφανόπολι, η οποία θυμόταν και αποκάλυπτε (προσαρμογή στη σημερινή ορθογραφία):
"Η ιδέα ανήκει στον μακαρίτη τον πατέρα μου. Βλέποντας πως είχα μία ιδιαίτερη κλίση στα γράμματα, μου πρότεινε να εξακολουθήσω τις σπουδές μου, πράγμα που δέχθηκα ενθουσιωδώς. Η μητέρα μου είχε μερικές αντιρρήσεις. Όπως όλες σχεδόν οι γυναίκες της εποχής της, πρέσβευε ότι η γυναίκα πρέπει να μένει η βασίλισσα της οικογενειακής εστίας. Συνασπιζόμαστε όμως με τον πατέρα μου και δεν αργούμε να την πείσουμε να συναινέσει στην επιθυμία μας. Τότε όμως αρχίζουν τα πραγματικά εμπόδια.
Δεν είχα βέβαια απολυτήριο Γυμνασίου, από τη στιγμή που ούτε κατά διάνοια επιτρεπόταν την εποχή εκείνη στα κορίτσια να φοιτήσουν σε Γυμνάσιο αρρένων. Γυμνάσια δε θηλέων δεν είχαν λόγο υπάρξεως.
Κατόπιν σχετικών διαβημάτων, κατορθώνεται να μου δοθεί η άδεια να παρακολουθήσω κατ' ιδίαν τα μαθήματα του Γυμνασίου, με αναγνωρισμένους ειδικούς καθηγητές, οι οποίοι θα διαβεβαιούσαν εκ των υστέρων ενόρκως ενώπιον του Ειρηνοδίκου ότι δίδαξαν τα υπό του νόμου καθοριζόμενα μαθήματα.
... Μολονότι ήμουν κάτοχος του απολυτηρίου, γεννήθηκε το ζήτημα αν έχω το δικαίωμα, εφ' όσον ήμουν γυναίκα, να εγγραφώ στο Πανεπιστήμιο. Η Νομική σχολή, που ρωτήθηκε σχετικώς, αποφαίνεται ότι ο νόμος δεν προβλέπει παρόμοια περίπτωση και ως εκ τούτου δυσκολεύεται να εκφέρει γνώμη, αλλά από τη Θεολογική Σχολή η άρνηση έρχεται κατηγορηματική εκ μέρους του αρμοδίου, ο οποίος δεν διστάζει να προφέρει τον αφορισμό ότι όπως θεωρείται ανόσιο να διαβεί η γυναίκα το κατώφλι του ιερού της εκκλησίας, το ίδιο ανόσιο θα θεωρηθεί το να διαβεί και το κατώφλι του ιερού της ανώτερης εκπαίδευσης. Κατόπιν αλλεπαλλήλων συζητήσεων, ο τότε υπουργός της Παιδείας Θεοτόκης (σ.σ. εδώ έκανε κάποιο λάθος, καθώς ο Θεοτόκης τότε ήταν υπουργός Ναυτικών) υπερισχύει με τις προοδευτικές του αντιλήψεις και μου δίδεται η άδεια να εγγραφώ στο Πανεπιστήμιο, όπου και παρακολουθώ τη Φιλολογία".
Σε ερώτηση για το πώς την είχαν υποδεχθεί οι συμφοιτητές της, η Στεφανόπολι θυμόταν: "Στην αρχή με κοίταζαν σαν περίεργο φαινόμενο, αλλά δεν άργησαν να συνηθίσουν την παρουσία μου στις παραδόσεις και μου φέρονταν όλοι διακριτικότατα".
Ωστόσο, εν έτει 1931 δεν δήλωνε ικανοποιημένη από την πορεία της, υποστηρίζοντας ότι "απέχει πολύ ακόμη απ' εκεί που θα την ήθελα", ενώ ήταν υπέρμαχος της γυναικείας ψήφου με το επιχείρημα ότι "η γυναίκα έχει υπέρ αυτής.. την βαθιά διαίσθηση των καταστάσεων, παράγοντα που μπορεί στην πολιτική να αποβεί σωτήριος για τη χώρα".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου