Γιατί η ελληνική τηλεόραση πιστεύει ότι Ελλάδα είναι μόνο η Αθήνα;

Κατά το παρελθόν και επί σειρά ετών, η κρατική τηλεόραση πρόβαλε μια εκπομπή που είχε τον τίτλο "Ελλάδα δεν είναι μόνο  Αθήνα". Λόγω ηλικίας, δεν θυμάμαι το περιεχόμενό της - εκτός από τον τίτλο που για κάποιο λόγο μου είχε προκαλέσει μεγάλη εντύπωση - αν και προφανώς ήταν μια προσπάθεια να κολακευτούν οι κάτοικοι της επαρχίας, να μεταδοθεί προς αυτούς το μήνυμα ότι το κράτος και πολύ περισσότερο η κρατική τηλεόραση δεν ήταν αθηνοκεντρική, αλλά ανταποκρινόταν στις αγωνίες του μέσου επαρχιώτη. Πολλά χρόνια έχουν περάσει από τότε και σε γενικές γραμμές θα διαπίστωνε κανείς ότι πλέον ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Η ελληνική τηλεόραση και ιδίως η ιδιωτική δεν έχει κανένα κόμπλεξ να αναδείξει τον αθηνοκεντρικότατο χαρακτήρα της. 

Συγκριτικά με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, η αναλογία του πληθυσμού στο λεκανοπέδιο της ελληνικής πρωτεύουσας είναι κατά πολύ μεγαλύτερη. Όπως και να το δει όμως κανείς, στην Αθήνα ζει κάτι λιγότερο από το 40% του πληθυσμού της χώρας - εκτός κι αν στο "λεκανοπέδιο" περιλαμβάνει κανείς αυθαίρετα τη μισή Στερεά, τη μισή Πελοπόννησο και τις βόρειες Κυκλάδες, απλά και μόνο επειδή "είναι κοντά" στην πόλη. Πρακτικά, μια τέτοια αναλογία πληθυσμού θα σήμαινε και διαφορετική ιεράρχηση θεμάτων, διαφορετικά σχόλια των παρουσιαστών της ελληνικής τηλεόρασης, σ' όσα κανάλια απευθύνονται στο σύνολο της επικράτειας και δεν έχουν τοπική ή περιφερειακή εμβέλεια. 

Ας ρίξουμε μια ματιά στην ενημέρωση. Θα μπορούσε κανείς ν' αναφέρει πολλά π.χ. για τα ρεπορτάζ, που σχεδόν όλα έχουν ως κέντρο δράσης την πρωτεύουσα. Για παράδειγμα, γίνεται στην Αθήνα αισθητός ένας μικροσεισμός 3-4 Ρίχτερ, δεν προκαλεί ζημιά, όμως αποτελεί μια από τις πρώτες ειδήσεις ενός τηλεοπτικού δελτίου, πιθανότατα συνοδευόμενη με δήλωση κάποιου σεισμολόγου. Αντίθετα, αν σημειωθεί μια αντίστοιχη σεισμική δόνηση σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της χώρας, η είδηση μπορεί και να μην αναφερθεί καν - και πολύ σωστά, αφού θα πρόκειται για ένα αδιάφορο γεγονός. 

Γίνεται ληστεία σ' ένα διαμέρισμα του Κολωνού; Λεπτομερέστατο ρεπορτάζ με εικόνες και δηλώσεις των γειτόνων, που εκφράζουν την αγανάκτησή τους για την αύξηση της εγκληματικότητας. Γίνεται μια παρόμοια ληστεία στα Χανιά; Ποιος νοιάζεται, αφού τα Χανιά είναι μακριά - για τους Αθηναίους! Κάνουν απεργία οι υπάλληλοι της ΔΕΗ; Πρώτη είδηση η αγωνία των εστιατόρων και των ξενοδόχων της πρωτεύουσας και ίσως - αν υπάρχει χρόνος - να προβληθούν λίγα δευτερόλεπτα από τη διαμαρτυρία των κατοίκων της Κοζάνης, οι οποίοι έχουν τα δικά τους επιχειρήματα διαδηλώνοντας κατά της ιδιωτικοποίησης του οργανισμού; Τολμάει ένας περιπτεράς κάτω από την Ακρόπολη να πουλάει 3 ευρώ το μπουκαλάκι με το νερό; Η είδηση θα απασχολήσει επί τριήμερο το δελτίο ειδήσεων. Παρατηρείται κρούσμα αισχροκέρδειας σε άλλους τουριστικούς προορισμούς εκτός Αττικής; Κανείς δεν το παρατηρήσει, αφού κανείς δεν θα μπει στον κόπο καν να το ψάξει ως ενδεχόμενο. 

Η λογική είναι πως "ό,τι αντιλαμβανόμαστε, συνιστά είδηση" κι επειδή ό,τι αντιλαμβάνεται ένας ρεπόρτερ αναγκαστικά λαμβάνει χώρα στην περιφέρεια της πρωτεύουσας, οι μόνες ειδήσεις με πραγματικό ενδιαφέρον είναι όσα γεγονότα αφορούν με κάποιον τρόπο την πόλη της Αθήνας. Όμως στην πραγματικότητα, είδηση είναι όχι αυτό που αντιλαμβάνεται ένας ρεπόρτερ, αλλά αυτό που ενδιαφέρει τον μέσο πολίτη, ο οποίος δεν περιμένει φυσικά να πληροφορηθεί από το δελτίο ενός τηλεοπτικού σταθμού πανελλαδικής εμβέλειας τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου της περιοχής του, όπως δεν ενδιαφέρεται να πληροφορηθεί τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου του τελευταίου συνοικιακού δήμου του λεκανοπεδίου.

Θυμόμαστε όλοι πώς πριν από δυο μήνες, παραμονές των δημοτικών εκλογών, οι τηλεοπτικοί σταθμοί φιλοξενούσαν ντιμπέιτ των υποψηφίων δημάρχων σχεδόν κάθε δήμου της Αττικής, ενώ δεν υπήρχε ένα ντιμπέιτ με τους υποψηφίους άλλων, μεγαλύτερων δήμων της χώρας, όπως π.χ.της Πάτρας, του Βόλου, του Ηρακλείου κλπ. Ποιος θα ενδιαφερόταν να μάθει τα προβλήματα - ας πούμε - της Πάτρας εκτός από τους Πατρινούς; Πιθανότατα κανείς. Ποιος όμως ενδιαφερόταν να μάθει για τα προβλήματα π.χ. του Ιλίου ή του Χαϊδαρίου εκτός από τους κατοίκους των συγκεκριμένων δήμων; Ή μήπως δεν υπάρχουν τηλεοπτικοί σταθμοί τοπικής εμβέλειας στην Αττική, όπου θα μπορούσαν οι υποψήφιοι να προβάλλουν τις θέσεις τους για τις τοπικές εκλογές; 

Και περνάμε στην ψυχαγωγική πλευρά της τηλεόρασης. Προφανώς, τα περισσότερα και σημαντικότερα καλλιτεχνικά γεγονότα γίνονται στην Αθήνα. Εδώ γίνονται οι μεγάλες θεατρικές πρεμιέρες, εδώ και οι εμφανίσεις των τραγουδιστών στις νυχτερινές πίστες, εκδηλώσεις μόδας, απονομή βραβείων κλπ. Σε αντίθεση με την ενημέρωση, ο αθηνοκεντρικός χαρακτήρας της ψυχαγωγικής τηλεόρασης δεν εκδηλώνεται τόσο στα ρεπορτάζ, όσο στα σχόλια των παρουσιαστών, οι οποίοι, σε αντίθεση με τους ξένους συναδέλφους τους, πάσχουν από λανθάνοντα ναρκισσισμό και θεωρούν χρήσιμο να ενημερώνουν τους τηλεθεατές για το πώς περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους, πού πηγαίνουν να πιούν καφέ, πού γυμνάζονται κ.ο.κ.

Κάθεται ο δύσμοιρος τηλεθεατής από την Καλαμάτα, από την Καρδίτσα, από τη Χίο, από την Ξάνθη κι από όποιο άλλο σημείο της ελληνικής επαρχίας να παρακολουθήσει ένα ψυχαγωγικό μαγκαζίνο κι ακούει για τις περιπλανήσεις των παρουσιαστών στην οδό Ερμού, στα εστιατόρια της Γλυφάδας, στα σοκάκια της Πλάκας, στο Mall και σε διάφορα άλλα in - και όχι μόνο - στέκια του λεκανοπεδίου, τα οποία όμως στην πραγματικότητα δεν αφορούν την πλειοψηφία των τηλεθεατών, οι οποίοι δεν μπορούν να ταυτιστούν με τα μέρη αυτά, γιατί πολύ απλά δεν τα έχουν επισκεφτεί, ούτε και σκοπεύουν να το κάνουν σύντομα. 

Αν έμπαινε κανείς στον κόπο να παρακολουθήσει αντίστοιχες ψυχαγωγικές εκπομπές της ευρωπαϊκής ή της αμερικανικής τηλεόρασης - γίνεται και μέσω streaming από συγκεκριμένες ιστοσελίδες στο ίντερνετ - θα διαπίστωνε ότι τέτοια πολυλογία και περιαυτολογία λείπει από τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς παρουσιαστές, οι οποίοι αντιλαμβάνονται ότι δεν απευθύνονται στους τηλεθεατές μιας συγκεκριμένης πόλης ή περιφέρειας, αλλά στο σύνολο της επικράτειας, και γι' αυτό όλα τα σχόλια που κάνουν, έχουν έναν πιο "οικουμενικό" και λιγότερο "χωριάτικο" χαρακτήρα - γιατί το να μιλά δημόσια ένας παρουσιαστής για τη γειτονιά του ή για τα μαγαζιά που επισκέπτεται και το γυμναστήριο όπου γυμνάζεται, εκτός από ναρκισσισμό δείχνει ακριβώς και μια μάλλον επαρχιώτικη λογική περί ενός "μεγάλου χωριού" στο οποίο υποτίθεται ότι ζει, παρά συνειδητοποίηση του πραγματικού κοινού, στο οποίο απευθύνεται και το οποίο ζει και σε άλλα "μεγάλα χωριά".

Είμαι της γνώμης ότι η λύση του θέματος δεν θα ήταν απλά μια άνευ λόγου και αιτίας περισσότερη προβολή της ελληνικής επαρχίας - αν και δεν βρίσκω τον λόγο γιατί η κρατική τηλεόραση (τουλάχιστον) να μην διαθέτει κι ένα δελτίο ειδήσεων για την επαρχία όπως η ιταλική Rai ή να μην ενημερώνει για σημαντικές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις σε διάφορες πόλεις της ελληνικής επικράτειας. Αυτό που θα μπορούσε να γίνει θα ήταν να έχουμε λιγότερη Αθήνα:

- τόσο στα δελτία ειδήσεων, που αντί να ψάχνουν έναν τυχαίο Αθηναίο έμπορο που αισχροκερδεί, θα μπορούσαν ν' αναδείξουν το πρόβλημα της αισχροκέρδειας σε σχέση με τις ευθύνες και το έργο των εποπτικών αρχών, 

- όσο και στις ψυχαγωγικές εκπομπές, που αντί για ρεπορτάζ με τα "πιο in εστιατόρια της Αθήνας", θα ήταν χίλιες φορές προτιμότερο να προβάλλουν τα "πιο in εστιατόρια της χώρας" - δεν είναι δύσκολο, αρκεί να ψάξουν σχετικές έρευνες που δημοσιεύονται σε ξένες ιστοσελίδες, αν δεν έχουν τα μέσα να πραγματοποιήσουν μια δική τους έρευνα -  και βέβαια καλό θα ήταν οι παρουσιαστές να γίνουν λιγότερο προσωποκεντρικοί στις εκπομπές τους, άρα εμμέσως και λιγότερο αθηνοκεντρικοί.



Διαβάστε επίσης:
Γιατί η ελληνική τηλεόραση ΔΕΝ μιλάει ελληνικά;