Τι είναι ο αντισπισισμός;

Έχουν δικαιώματα τα ζώα; Το ερώτημα δεν είναι θεωρητικό, αλλά έχει απαντηθεί στην πράξη με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων το 1978 στο Παρίσι. Πρόκειται για μια διακήρυξη 14 άρθρων, που δεν υπογράφτηκε από κρατικούς φορείς, αλλά από τη Διεθνή Ένωση Δικαιωμάτων των Ζώων, όμως έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση των εθνικών νομοθεσιών σε θέματα προστασίας των ζώων από πειράματα και από κάθε μορφή βίας. Από κει και πέρα υπάρχουν και οι πιο ριζοσπάστες, εκείνοι που αγωνίζονται όχι απλά για την προστασία, αλλά για την εξίσωση των δικαιωμάτων των ζώων με αυτά των ανθρώπων. Αυτός είναι ο αντισπισισμός.

Ο αντισπισισμός - ή αλλιώς το κίνημα ενάντια στις διακρίσεις των ειδών - είναι απόρροια της θεωρίας του σπισισμού, ένας όρος που εφευρέθηκε από τον Βρετανό ψυχολόγο Ρίτσαρντ Ράιντερ το 1970, προκειμένου να περιγράψει την παραβίαση των δικαιωμάτων των ζώων από τα επιστημονικά πειράματα που γίνονται με πειραματόζωα συνδέοντάς τα με τον ρατσισμό. Ουσιαστικά, η βάση της θεωρίας είναι ότι δεν πρέπει να διακρίνουμε τους ανθρώπους από τα υπόλοιπα είδη των ζώων στον τρόπο που τα μεταχειριζόμαστε. 

Αυτές είναι οι βασικές αρχές του αντισπισισμού:

- η πεποίθηση ότι η απόλαυση των αισθήσεων, όπως η χαρά ή ο πόνος, η αλληλεπίδραση με τον έξω κόσμο, η έκφραση μιας βούλησης και η διατήρηση κοινωνικών σχέσεων δεν είναι αποκλειστικά προνόμια του ανθρώπινου είδους

- η αναγνώριση αυτών των ικανοτήτων στα μη ανθρώπινα είδη οδηγεί σε θεμελιώδη αναθεώρηση του ηθικού τους στάτους, που θα εξίσωνε τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται για τα ζώα με αυτά των ανθρώπων

- ως επακόλουθο θα πρέπει να επιτευχθεί μια ριζική μεταμόρφωση της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων και των μη ανθρώπινων όντων

- όλα τα όντα με αισθήσεις έχουν θεμελιώδη δικαιώματα, που πρέπει να αναγνωρίζονται από την ανθρωπότητα, ανεξάρτητα από τον τρόπο ζωής τους, που ασφαλώς διαφέρει από τον τρόπο ζωής των ανθρώπων.

Πώς λειτουργεί αυτό στην πράξη; Κατ' αρχήν με εξίσωση των δικαιωμάτων των ζώων με αυτά των ανθρώπων. Υπάρχουν μάλιστα κυνόφιλοι που θεωρούν ότι κατά προτεραιότητα θα πρέπει αυτό να ξεκινήσει από τα σκυλιά ως πιο κοντά στον οικογενειακό δεσμό. Κι ακολούθως με την προστασία αυτών των δικαιωμάτων, την προστασία του περιβάλλοντος, την διάδοση της χορτοφαγίας, που κατ' εξοχήν συνδέεται με τα αντισπισικά κινήματα κλπ.

Υπάρχει υπερβολή πίσω από τον αντισπισισμό; Οι προθέσεις είναι προφανώς καλές, όμως σε πολλά σημεία ναι, υποβόσκει η υπερβολή, όταν ας πούμε επεκτείνεται στα θέματα του φαγητού. Είναι άλλο να σκοτώσεις ένα ζώο για την πλάκα σου ή για τρόπαιο και τελείως διαφορετικό, όταν πρέπει να τραφείς για να επιβιώσεις. Έχουν τα ζώα τα ίδια δικαιώματα με τους ανθρώπους; Εξαρτάται σε τι αναφερόμαστε. Τα ζώα έχουν π.χ. το δικαίωμα της ζωής, της ελευθερίας, του φαγητού, να μην υφίστανται βία.
Η παγίδα είναι να θεωρήσουμε ότι τα ζώα είναι απλά άνθρωποι που δεν μιλάνε, γιατί τότε αυτό που θεωρούμε προστασία, μπορεί να εξελιχθεί σε βασανισμό. Μιλώντας για ισότητα των ζώων με τους ανθρώπους, ας μην σκεφτόμαστε μόνο τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τα οποία και μόνο από συναισθηματικής απόψεως τα θεωρούμε "μέλη της οικογένειας".
Ο αντισπισισμός αναφέρεται στα ζώα συνολικά και στο πώς πρακτικά δεν διαφέρουν από τους ανθρώπους σε τίποτε. Αυτό σημαίνει δηλαδή ότι, όπως ο άνθρωπος έχει δικαίωμα στέγης, αντίστοιχο δικαίωμα έχουν και τα ζώα της ζούγκλας; Ας πάρουμε το ακραίο παράδειγμα ότι βλέπουμε κάποιο μεμονωμένο λιοντάρι να έχει πληγωθεί στο πόδι. Προφανώς ένας φιλόζωος θα καλέσει τον ειδικευμένο κτηνίατρο, ο οποίος με μεγάλη προσοχή θα δοκιμάσει - με τις απαραίτητες προφυλάξεις - να γιατρέψει το ζώο. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να εγκαταστήσουμε μόνιμο κτηνιατρείο στη μέση της ζούγκλας; Ή μήπως ο αντισπισισμός εξαιρεί τα άγρια θηρία; Και γιατί αυτό δεν θα συνιστούσε διακριτική μεταχείριση;


Σχετικά θέματα:
Όταν υπήρχε μπόγιας και οι άτυχοι σκύλοι εξολοθρεύονταν σε φούρνους - Ανατριχιαστική περιγραφή από ρεπορτάζ του 1927