Η πρώτη κολυμβητική σχολή, η εισαγωγή της υδατοσφαίρισης το καλοκαίρι του 1904, οι πρώτοι αγώνες (1908-1914) και σπάνιες φωτογραφίες από τα πρώτα χρόνια του πόλο στην Ελλάδα

 Το 2004, όταν η γυναικεία ομάδα υδατοσφαίρισης κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο στους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας (το πρώτο ελληνικό μετάλλιο σε ομαδικό άθλημα!) δεν ήταν γνωστό και αναπόφευκτα δεν καταγράφηκε πουθενά ότι συμπληρωνόταν ένας αιώνας από την πρώτη έλευση του πόλο στην Ελλάδα –παρότι πρακτικά η διάδοσή του ως άθλημα άρχισε να συντελείται σιγά-σιγά από το 1908 και μετά.

Το πρώτο δημοσίευμα το συναντούμε στην εφημερίδα Αθήναι της 12.07.1904: «Διά να μη χάνεται ο χρόνος του θέρους άνευ ασκήσεως ο εν διαρκεί πρωτοτυπία γυμναστής κ. Γιαννούλης, ηθέλησε την θάλασσαν να εκμεταλλευθή τώρα διά την άσκησιν της ομάδος των παιδιών του καλού μας κόσμου». Έτσι δημιούργησε μια ομάδα στην Κολυμβητική Σχολή και εξασκούσε τους παίκτες «εις εν Αγγλικόν παίγνιον όμοιον προς το Φουτμπόλ, καλούμενον Water Polo». Και το δημοσίευμα συνέχιζε: «Η αθλητική αύτη παιδιά πλην της ωφελείας ην αυτή καθ’ εαυτήν επέχει, έχει και το μέγα προσόν να καθιστά τελείους κολυμβητάς τουος παίκτας».

Οι πρώτοι παίκτες, που εξασκούνταν στην υδατοσφαίριση, ήταν οι Γ. Σκουζές, Δ. Σκουζές, Α. Δεληγεώργης, Ε. Σακελλαρίδης, Δ. Σακελλαρίδης, Γ. Πεσματζόγλου και Κοζής Συριώτης.

Στόχος ήταν η διοργάνωση αγώνων στα τέλη Ιουλίου στα πλαίσια της σχολής. Ωστόσο στους αγώνες που πραγματοποιήθηκαν στις 08.08 στα πλαίσια της γιορτής του Στόλου, η υδατοσφαίριση δεν περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα.

 

Η κολυμβητική σχολή

Εδώ ανοίγω μια παρένθεση, για να σημειώσω λίγα λόγια σχετικά με την Κολυμβητική Σχολή. Βρισκόταν στο Νέο Φάληρο, μπροστά στο Ακταίο, και ιδρυτής της ήταν ο Π. Νάστος, φαρμακοποιός στο επάγγελμα και πρόεδρος του Κολυμβητικού Συλλόγου Πειραιώς. Τα εγκαίνιά της στις 20 Ιουλίου (/2 Αυγούστου) 1903 αποτέλεσαν μεγάλο κοσμικό γεγονός για την εποχή και παρευρέθηκαν πολλά εκλεκτά μέλη της αθηναϊκής και πειραϊκής κοινωνίας, καθώς και ο πρίγκιπας Νικόλαος, που ήταν επίτιμος πρόεδρος του συλλόγου.

Η ιδέα είχε μπει στο μυαλό του Νάστου από πολλά χρόνια (προαναγγελία ίδρυσης κολυμβητικής σχολής διαβάζουμε σε εφημερίδα του 1901), όμως το πήρε απόφαση και άρχισε να εργάζεται συστηματικά για το σκοπό αυτό, όταν διάβασε στις εφημερίδες για το κατόρθωμα του Άγγλου κολυμβητή Χολμπέιν, ο οποίος είχε αποπειραθεί να διασχίσει το στενό της Μάγχης κολυμπώντας επί 22 ώρες στις 22 Αυγούστου 1902.

Χωρίς να χάσει χρόνο στην έναρξη υλοποίησης της ιδέας του, δύο εβδομάδες αργότερα (στις 25 Αυγούστου/7 Σεπτεμβρίου 1902) ο Ναστός τέλεσε τα πρώτα άτυπα εγκαίνια –ας πούμε έναρξης των προετοιμασιών– μ’ έναν πρωτότυπο τρόπο, που χαρακτηρίστηκε «αμερικανικότατος»: ο ίδιος ανοίχτηκε στο πέλαγος συνοδευόμενος από εννέα κολυμβητές μαθητές του και εκεί έριξε έναν πυροβολισμό, που σήμανε την έναρξη διαφόρων κολυμβητικών γυμνασμάτων με μορφή επίδειξης ασκήσεων.

Η αντίδραση ήταν θετική από τον τύπο της εποχής, που θεωρούσε την ίδρυση της σχολής ως μια καλή ευκαιρία μείωσης των πνιγμών στη θάλασσα –άσχετα αν μετά από σχεδόν 120 χρόνια οι Έλληνες έχουμε μία από τις χειρότερες επιδόσεις στην Ευρώπη αναφορικά με τους πνιγμούς στη θάλασσα)! «Όπως υπάρχουν τόσοι γυμναστικοί σύλλογοι και τόσα γυμναστήρια ημπορούσε να υπάρχη και μία κολυμβητική σχολή, η οποία σιγά-σιγά να διοργανώση και αγώνας και έτσι να υποκινήση την επιθυμίαν και να γεννήση τον έρωτα προς την ωραιοτέραν των ασκήσεων, την οποίαν έπρεπε να θεωρούν ως την πρώτην οι Έλληνες, Λαός κατ’ εξοχήν ναυτικός» σχολίαζε για παράδειγμα ο χρονογράφος της εφημερίδας Εμπρός τον Σεπτέμβριο του 1902.

Έλα όμως που είχαν αντιρρήσεις πολλοί κάτοικοι του Φαλήρου, οι οποίοι ξεσηκώθηκαν θεωρώντας ότι η μέλλουσα σχολή θα πρόσβαλε τη δημόσια αιδώ –άσχετα αν γύρω από την τοποθεσία όπου αυτή θα ανεγειρόταν, δεν υπήρχαν σπίτια! Και κάπως έτσι, στις 12 Σεπτεμβρίου 1902 οι αθηναϊκές εφημερίδες δημοσίευσαν στα ψιλά την είδηση ότι η αστυνομία είχε απαγορεύσει την ίδρυση της σχολής!

Μ’ αυτά και μ’ εκείνα καθυστέρησε σημαντικά η έναρξη των εργασιών –μόλις τον Απρίλιο 1903!– και τα εγκαίνια της πρώτης κολυμβητικής σχολής πραγματοποιήθηκαν, όπως ήδη αναφέρθηκε, στις 20 Ιουλίου 1903, αφού πρώτα ο Ναστός πέτυχε την εξαγγελία της κυβέρνησης για υποχρεωτική εισαγωγή της κολύμβησης στα σχολεία –αν υλοποιήθηκε ή όχι είναι άλλο θέμα!

Στις 6(/19) Ιουνίου 1904 έγιναν τα εγκαίνια της σχολής για τη νέα θερινή περίοδο (καθώς τα μαθήματα διαρκούσαν μέχρι τον Οκτώβριο) με δύο καινοτομίες: α) την εγγραφή και γυναικών κολυμβητριών (τις οποίες δίδασκε μια εύσωμη και αγαθή νησιώτισσα ονόματι Διαμάντω, η οποία είχε την ικανότητα να παραμένει στη θάλασσα για δύο και πλέον ώρες) και β) την εισαγωγή μιας καινούριας αθλοπαιδιάς, του γουότερ πόλο.

 

Οι πρώτοι αγώνες πόλο

Αγώνες του 1908

Πόσο επιτυχημένη ήταν όμως εκείνη η πρώτη εισαγωγή της υδατοσφαίρισης; Ίσως τα επόμενα χρόνια να διεξαγόταν υπό τη μορφή παιχνιδιού και εξάσκησης μεταξύ ορισμένων μαθητών της σχολής, όμως ως άθλημα δεν έπιασε, οι γυμναστικοί σύλλογοι δεν το αγκάλιασαν κατά το κοινώς λεγόμενο και παρέμενε άγνωστο την επόμενη τετραετία.

Μόλις τον Αύγουστο του 1908 άρχισαν οι εφημερίδες να ασχολούνται δειλά με το γουότερ πόλο, περιγράφοντάς το ως ένα άθλημα «άγνωστο» στην Ελλάδα, που έμοιαζε με το ποδόσφαιρο. Αφορμή έδωσαν οι κολυμβητικοί αγώνες που διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος στο Φάληρο στις 10(/23) Αυγούστου με τη συμμετοχή τριών ομάδων: του Πανελληνίου, του Ναυτικού Ομίλου και του πληρώματος του αγγλικού στόλου –ήταν οι πρώτοι ελληνοαγγλικοί κολυμβητικοί αγώνες.

Ωστόσο ο αγώνας πόλο διεξήχθη μεταξύ των δύο αγγλικών ομάδων, των καταδρομικών «Diana» και «Barhan». Νίκησε η ομάδα του «Diana» με σκορ 2-0 ή 3-0. Οι νικητές αφιέρωσαν τα γκολ στην ομάδα του Πανελληνίου ως ενθύμιο. Ήταν μια κίνηση καταλυτική που φαίνεται ότι ευνόησε τη διάδοση του υδατοσφαίρισης σε συλλογικό πλέον επίπεδο.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 28 Σεπτεμβρίου 1908 ανακοινωνόταν μέσω του τύπου ότι «Σήμερον Κυριακήν και ώραν 3 ½ μ.μ. ο Πανελλήνιος Γυμν. Σύλλογος, τελεί αγώνας της νεωστί εισαχθείσης ενταύθα αγγλικής παιδιάς Water Polo εις το Νέον Φάληρον παρά την εξέδραν». Το σκορ ήταν 3-1 υπέρ της νικήτριας ομάδας σ’ αυτήν την ενδοσυλλογική αναμέτρηση, που φαίνεται ότι παρακολούθησε ένας μεγάλος αριθμός θεατών.

Δυο μέρες μετά η εφημερίδα Καιροί επιχείρησε να γνωρίσει καλύτερο το νέο άθλημα στους αναγνώστες της: 

Να πούμε βέβαια σ’ αυτό το σημείο ότι το πόλο ήταν ήδη γνωστό στους Έλληνες της Σμύρνης, όπου υπήρχαν τέσσερις ομάδες υδατοσφαίρισης! Μάλιστα στις 08.07.1908 η ελληνόφωνη εφημερίδα Ημερησία δημοσίευε την περιγραφή ενός αγώνα μεταξύ των ομάδων Πέλωψ και Πανιώνιος, ο οποίος βρήκε νικήτρια την πρώτη ομάδα μετά την αποχώρηση δύο παικτών του Πανιωνίου σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την επικύρωση του γκολ με το οποίο ο Πέλοπας είχε ισοφαρίσει σε 3-3.

 Εξάλλου στη Θεσσαλονίκη οι πρώτοι αγώνες υδατοσφαίρισης είχαν προγραμματιστεί να διεξαχθούν το καλοκαίρι του 1906 με πρωτοβουλία του ισραηλιτικού συλλόγου Audax, όμως δεν είναι γνωστό αν οι αγώνες αυτοί όντως διεξήχθησαν ούτε αν συμμετείχαν και Έλληνες.

 

Αγώνες του 1909

Τον Ιούλιο του 1909 δόθηκαν μια σειρά από αγώνες ανάμεσα στον Πανελλήνιο και την πρώτη ομάδα Άγγλων αξιωματικών. Είναι γνωστές τρεις συναντήσεις (πλέον θ’ αναφέρονται μόνο οι ημερομηνίες με βάση το τότε ισχύον ημερολόγιο):

α) Στις 7 Ιουλίου 1909 οι Έλληνες κέρδισαν τους Άγγλους σημειώνοντας οκτώ τέρματα, δεν γνωρίζουμε όμως το ακριβές σκορ.

Παίκτες της ελληνικής ομάδας ήταν οι Π. Ψύχας (αρχηγός), Εμ. Μπαλτατζής, Γ. Δέδες, Θ. Φιλάρετος, Ν. Δεκαβάλλας, Δημ. Σπηλιωτόπουλος και ο Π. Σκουζές ή ο Όμ. Ιωσηφόγλου.

Παρενθετικά, ένα ακόμη όνομα Έλληνα πολίστα, ο οποίος όμως μάλλον δεν πήρε μέρος στο συγκεκριμένο ματς, ήταν αυτό του Γ. Λεοντόπουλου.

β) Στις 11 Ιουλίου, στον επαναληπτικό αγώνας οι Έλληνες κέρδισαν και πάλι με σκορ 3-2.

γ) Στις 21 Ιουλίου οι Άγγλοι αξιωματικοί πήραν τη νίκη και τη ρεβάνς στον τελευταίο αγώνα πριν την αποχώρηση του πολεμικού πλοίου τους.

 Οι πρώτοι επίσημοι αγώνες μεταξύ ελληνικών ομάδων –ένα πρώτο μίνι πρωτάθλημα– έγιναν στις 9 Αυγούστου 1909 στα πλαίσια της δεύτερης μέρας των πανελλήνιων ναυτικών αγώνων. Ο Όμιλος Φιλάθλων νίκησε τον Όμιλο Ερετών με 2-1 και ο Πανελλήνιος με αρχηγό τον Ψύχα νίκησε τον Εθνικό Γυμναστικό Σύλλογο με 9-0. Ο τελικός ανάμεσα στις δύο νικήτριες ομάδες ορίστηκε για την επομένη, όμως δεν κατάφερα να βρω κάποια πληροφορία για την έκβασή του ματς.

 

Αγώνες του 1910

Το επόμενο μίνι πρωτάθλημα έγινε στις 21 και 22 Ιουνίου στα πλαίσια των ναυτικών αγώνων του 1910 –την πρώτη μέρα οι δύο ημιτελικοί και τη δεύτερη ο μικρός και ο μεγάλος τελικός.

Τα αποτελέσματα:

21 Ιουνίου Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος - Ναυτικός Όμιλος Αλεξάνδρειας: 0-7 Όμιλος Φιλάθλων – Όμιλος Ερετών Πειραιώς: 2-4

22 Ιουνίου Ναυτικός Όμιλος Αλεξάνδρειας – Όμιλος Ερετών Πειραιώς: 5-0 Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος – Όμιλος Φιλάθλων: 4-3

 

Η βαθμολογία:

1. Ναυτικός Όμιλος Αλεξάνδρειας 2. Όμιλος Ερετών Πειραιώς 3. Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος 4. Όμιλος Φιλάθλων

 Να σημειωθεί ότι αγώνες πόλο έλαβαν χώρα και στα πλαίσια των ναυτικών αγώνων που διοργάνωσε ο Όμιλος Ερετών στη Μουνυχία το διήμερο 14 και 15 Αυγούστου. Νικήτρια ομάδα στους συγκεκριμένους αγώνες αναδείχτηκε εκείνη του Ομίλου Φιλάθλων, η οποία λίγους μήνες αργότερα κέρδισε και το ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα, αυτός δε ο διπλός θρίαμβος πανηγυρίστηκε δεόντως από το σωματείο.

 

Αγώνες του 1911

Το 1911 ο Ναυτικός Όμιλος Αλεξάνδρειας επιβεβαίωσε τον τίτλο του κερδίζοντας τον όμιλο Ερετών με 6-2 στις 11 Ιουλίου, τρίτη και τελευταία μέρα των πανελλήνιων ναυτικών αγώνων του Συνδέσμου των Ελληνικών Αθλητικών και Γυμναστικών Σωματείων.

Επιπλέον, για άλλη μια χρονιά το γουότερ πόλο περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα των αγώνων που διοργάνωσε ο Όμιλος Ερετών στον όρμο της Μουνιχίας τον Αύγουστο.

Δύο φωτογραφίες από το συγκεκριμένο πρωτάθλημα, όπως δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Μηνιαία Εικονογραφημένη Ατλαντίς τον Ιανουάριο του 1912 (η ομάδα του Ν.Ο. Αλεξάνδρειας και μια στιγμή από τον τελικό):

 

Αγώνες του 1912

Στις 15 Ιουλίου 1912, δεύτερη μέρα των ναυτικών αγώνων του Ομίλου Ερετών στη Μουνιχία η ομάδα του Πειραιά αναμετρήθηκε με τον Πανελλήνιο, ο οποίος κέρδισε με σκορ 4-2.

Οι συνθέσεις των δύο ομάδων (αν και, όπως θα δείτε, για ορισμένα ονόματα οι εφημερίδες της εποχής... διαφωνούσαν!):

Όμιλος Ερετών: Δ. Σκλιάς (αρχηγός), Μ. Παπαγρηγορίου, Δ. Αρκουδάς, Π. Κωστάλας (ή Κωστούλας), Ι. Διαμαντόπουλος, Α. Κωστάλας (ή Κωστούλας), Π. Δέδες

Πανελλήνιος: Φιλάρετος (αρχηγός), Τζηράκης (ή Τζιεράκης), Μερκούρης, Δαμασκηνός, Αντ. Ράλλης, Δημ. Ράλλης, Γ. Βραχνός (ή Βραχυνός)

Γυμναστής της ομάδας γουότερ πόλο του Πανελληνίου ήταν ο Λευκαδίτης.

Η εφημερίδα Νέα Ημέρα φιλοξένησε μια απόπειρα περιγραφής του ματς:

«Οι κολυμβηταί τοποθετούνται εις τας θέσεις των και η επιτροπή τους ρίχνει την ελαστικήν σφαίραν εις την μέσην. Όλοι ορμούν και καθένας προσπαθεί να διευθύνη την σφαίραν επάνω εις το συρμάτινον δικτυωτόν του τέρματος της αντιπάλου ομάδος. Διεξάγεται πάλη εντός της θαλάσσης. Κεφάλια, χέρια, πόδια, σώματα συγκρούονται διαρκώς, η ελαστική σφαίρα χοροπηδά από το ένα μέρις εις το άλλο, και από καιρού εις καιρόν ριπτομένη με τέχνην και επτηδειότητα κτυπά το εις το τέρμα.

Ο αγών διαρκεί επί δέκα λεπτά της ώρας. Και όταν η επιτροπή σφυρίζει την παύσιν του αγωνίσματος η μεν ομάς του Πανελληνίου, η και νικήτρια, έχει κάμει τέσσαρα τέρματα, η δε άλλη του Ομίλου των Ερετών δύο τέρματα.»

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1912 έγινε το επόμενο πρωτάθλημα πόλο στα πλαίσια των πανελλήνιων ναυτικών αγώνων, αν και... με μία εβδομάδα καθυστέρηση. Κανονικά οι αγώνες έπρεπε να γίνουν στις 26 Αυγούστου, αλλά αναβλήθηκαν λόγω έλλειψης χρόνου!

Τα τέρματα στήθηκαν προς την Καστέλα, όπου η θαλασσοταραχή ήταν μικρότερη. Διαιτητής ορίστηκε ο Μ. Μαρινάκης με επόπτες τους Μ. Στελλάκη, Π. Παυλίδη, Σκαρλάτο και Κ. Γεωργακόπουλο.

Το πρωί έγιναν οι δύο προκριματικοί αγώνες...

Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος – Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος: 4-2

Όμιλος Ερετών – Όμιλος Φιλάθλων Πειραιώς: 4-0

Στον απογευματινό τελικό ο Όμιλος Ερετών νίκησε τον Εθνικό με 5-2.

Παίκτες της νικήτριας ομάδας ήταν οι: Τάκης Οικονομίδης (αρχηγός), Α. Κωστάλας, Δ. Σκλιάς, Ι. Διαμαντόπουλος, Π. Κωστάλας, Μ. Παπαγρηγορίου

 Δύο φωτογραφίες (ο Ολυμπιονίκης Κωνσταντίνος Τσικλητήρας σε ρόλο τερματοφύλακα σε αγώνα γουότερ πόλο και η ομάδα του Εθνικού Γ.Σ)...

εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ, 03.09.1912

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, 26.08.1912

Αγώνες του 1914

Το καλοκαίρι του 1913 μιλούσαν τα όπλα και αναπόφευκτα δεν έγιναν ναυτικοί αγώνες –ούτε βέβαια αγώνες υδατοσφαίρισης. Όσον αφορά το 1914, εντόπισα δύο αγώνες πόλο. Συγκεκριμένα:

Στις 22 Ιουλίου η ομάδα της Πειραϊκής Ποδοσφαιρικής Ενώσεως κέρδισε τον Ναυτικό Όμιλο Φαλήρου με το εντυπωσιακό 11-3.

Οι παίκτες της νικήτριας ομάδας: Δ. Κωνσταντέλλος, Ε. Μεταξάς, Ε. Αρεάλης, Π. Κωστάλας (ή Κωστούλας), Ν. Χαραλάμπους, Σ. Λουκάκης, Μ. Ψαρράς.

Στις 5 Αυγούστου στα θαλάσσια λουτρά Κράκαρη κοντά στη Φρεαττίδα αναμετρήθηκαν ο Άρης και ο Όμιλος Φιλάθλων. Το σκορ έληξε 5-0 υπέρ του Άρη. Η σύνθεση της νικήτριας ομάδας: Θεόδ. Μανούσος (αρχηγός), Π. Γκιόκας, Χ. Μανούσκος, Α. Λουκάκης, Ι. Κυριακάκης, Ν. Κουμανούδης, Ι. Καμπάνης

"Νέοι παίζοντες ουώτερ-πόλο εις τα λουτρά του Φαλήρου", έγραφε η συνοδευτική λεζάντα.
Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΛΛΑΣ στις 22.06.1914

Μπορεί επίσης να σας ενδιαφέρουν:

-- Από την προϊστορία του γκολφ στην Ελλάδα

-- Η αρχή του πινγκ πονγκ στην Ελλάδα

-- Η προσπάθεια εισαγωγής της σφαιρίνδας ή χειρόσφαιρας (αλλιώς... ράγκμπι) στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα.