 |
| Η εικόνα είναι από το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ, με ημερομηνία 25.3.1921 |
25 Μαρτίου 1921. Ο εορτασμός για τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης δεν μπορούσε να συμπέσει σε καλύτερη χρονική στιγμή για το ελληνικό κράτος. Είχαν περάσει μόλις 8 μήνες από την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (28.7.1920 σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο που ίσχυε τότε στη χώρα), με την οποία πραγματώθηκε η περιβόητη "Μεγάλη Ιδέα", το όραμα της "μεγάλης Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών".
Όπως ήταν αναμενόμενο, τα άρθρα των εφημερίδων της εποχής που ήταν φίλα προσκείμενα στην κυβέρνηση του Λαϊκού κόμματος (με πρωθυπουργό τον Νίκο Καλογερόπουλο) μετέδιδαν έναν τόνο εξόχως θριαμβευτικό συνδέοντας την "εποποιία" του 1921 με τους αγωνιστές για την ελευθερία του 1821. Αντίθετα, οι φιλοβενιζελικές εφημερίδες κρατούσαν πιο χαμηλούς τόνους δημοσιεύοντας πληροφορίες για τις πρώτες νίκες των δυνάμεων του Κεμάλ κατά του ελληνικού στρατού στο μέτωπο της Μικράς Ασίας και προειδοποιώντας για τον κίνδυνο "καταστροφής στη Μικρά Ασία".
Οι πληροφορίες αυτές δεν επιβεβαιώνονταν ούτε όμως και διαψεύδονταν επισήμως από την ελληνική κυβέρνηση και έδιναν στους αντιβενιζελικούς την αφορμή να κάνουν λόγο για "προδοτικό κατήφορο". Είναι χαρακτηριστικό το άρθρο της εφημερίδας ΣΚΡΙΠ, από τις πιο φανατικές αντιβενζελικές της εποχής, η οποία σε άρθρο της στο φύλλο της 25.3.1921 καλούσε την κυβέρνηση να παρέμβει κατά του αντιπολιτευόμενου τύπου, ο οποίος "υπερέβη πλέον κάθε όριο πολεμικής και κάθε όριο ηθικής". Όπως έγραφε χαρακτηριστικά ο αρθρογράφος της ΣΚΡΙΠ, "Δεν είναι στάσις οργάνων ελληνικού τύπου, δεν είναι στάσις εφημερίδων φερουσών Ελληνικούς τίτλους. Είναι στάσις εχθρικών εφημερίδων αμιλλομένη όχι πλέον εν ηττομανία, αλλά εν καθαρά προδοσία".
Και μπορεί οι επίσημες ανακοινώσεις του στρατιωτικού επιτελείου να εξέπεμπαν μηνύματα αισιοδοξίας, ωστόσο στην Ελλάδα σοβούσε κυβερνητική κρίση με τον πρωθυπουργό Καλογερόπουλο να τελεί υπό παραίτηση υπονοώντας ότι τα πράγματα μάλλον δεν έβαιναν και τόσο καλώς. Έτσι, στις 26 Μαρτίου 1921, νέος πρωθυπουργός της χώρας ορκίστηκε ο Δημήτριος Γούναρης, ένας εκ των έξι που δικάστηκαν και εν συνεχεία εκτελέστηκαν ως υπεύθυνοι για τη μικρασιατική τραγωδία.
Εξάλλου, όπως διαβάζουμε και πάλι στο ΣΚΡΙΠ της 26ης Μαρτίου, ακόμα και οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες έκαναν λόγο για "άφιξη τραυματιών" από το μέτωπο του πολέμου (1.536 οπλίτες και 29 αξιωματικοί), η οποία όμως επισκιαζόταν από την πληροφορία περί μετάβασης του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου στο μέτωπο, κάτι που η εφημερίδα ερμήνευε ως επιβεβαίωση "περί της θριαμβευτικής εξελίξεως και αποπερατώσεως" του πολέμου.
Η αλήθεια των αριθμών όμως ήταν αμείλικτη, παρότι απείχαμε ακόμα δεκαοκτώ μήνες από την κατάρρευση του μετώπου και την τραγωδία της Σμύρνης. Στο ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου Σμύρνης με ημερομηνία 25.3.1921, το οποίο δημοσιεύτηκε στα φύλλα των εφημερίδων δύο μέρες αργότερα, γινόταν λόγος για 324 επιπλέον τραυματίες στο νότιο μέτωπο, αλλά και για 600 νεκρούς, 400 βαριά τραυματίες και άλλους 3.000 ελαφρά τραυματίες στο βόρειο μέτωπο της εκστρατείας.
Οι πληροφορίες αυτές δεν επιβεβαιώνονταν ούτε όμως και διαψεύδονταν επισήμως από την ελληνική κυβέρνηση και έδιναν στους αντιβενιζελικούς την αφορμή να κάνουν λόγο για "προδοτικό κατήφορο". Είναι χαρακτηριστικό το άρθρο της εφημερίδας ΣΚΡΙΠ, από τις πιο φανατικές αντιβενζελικές της εποχής, η οποία σε άρθρο της στο φύλλο της 25.3.1921 καλούσε την κυβέρνηση να παρέμβει κατά του αντιπολιτευόμενου τύπου, ο οποίος "υπερέβη πλέον κάθε όριο πολεμικής και κάθε όριο ηθικής". Όπως έγραφε χαρακτηριστικά ο αρθρογράφος της ΣΚΡΙΠ, "Δεν είναι στάσις οργάνων ελληνικού τύπου, δεν είναι στάσις εφημερίδων φερουσών Ελληνικούς τίτλους. Είναι στάσις εχθρικών εφημερίδων αμιλλομένη όχι πλέον εν ηττομανία, αλλά εν καθαρά προδοσία".
Και μπορεί οι επίσημες ανακοινώσεις του στρατιωτικού επιτελείου να εξέπεμπαν μηνύματα αισιοδοξίας, ωστόσο στην Ελλάδα σοβούσε κυβερνητική κρίση με τον πρωθυπουργό Καλογερόπουλο να τελεί υπό παραίτηση υπονοώντας ότι τα πράγματα μάλλον δεν έβαιναν και τόσο καλώς. Έτσι, στις 26 Μαρτίου 1921, νέος πρωθυπουργός της χώρας ορκίστηκε ο Δημήτριος Γούναρης, ένας εκ των έξι που δικάστηκαν και εν συνεχεία εκτελέστηκαν ως υπεύθυνοι για τη μικρασιατική τραγωδία.
Εξάλλου, όπως διαβάζουμε και πάλι στο ΣΚΡΙΠ της 26ης Μαρτίου, ακόμα και οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες έκαναν λόγο για "άφιξη τραυματιών" από το μέτωπο του πολέμου (1.536 οπλίτες και 29 αξιωματικοί), η οποία όμως επισκιαζόταν από την πληροφορία περί μετάβασης του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου στο μέτωπο, κάτι που η εφημερίδα ερμήνευε ως επιβεβαίωση "περί της θριαμβευτικής εξελίξεως και αποπερατώσεως" του πολέμου.
Η αλήθεια των αριθμών όμως ήταν αμείλικτη, παρότι απείχαμε ακόμα δεκαοκτώ μήνες από την κατάρρευση του μετώπου και την τραγωδία της Σμύρνης. Στο ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου Σμύρνης με ημερομηνία 25.3.1921, το οποίο δημοσιεύτηκε στα φύλλα των εφημερίδων δύο μέρες αργότερα, γινόταν λόγος για 324 επιπλέον τραυματίες στο νότιο μέτωπο, αλλά και για 600 νεκρούς, 400 βαριά τραυματίες και άλλους 3.000 ελαφρά τραυματίες στο βόρειο μέτωπο της εκστρατείας.
Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να εστίαζε η παρούσα ανάρτηση στο πολιτικό κλίμα της εποχής παρέχοντας μια σφαιρική ενημέρωση των αντικρουόμενων πληροφοριών που δημοσίευε ο Τύπος όλων των πολιτικών παρατάξεων, ωστόσο τα φτωχά μου μέσα δε μου επιτρέπουν να έχω πρόσβαση παρά μόνο σε δύο εφημερίδες, το ΣΚΡΙΠ και το ΕΜΠΡΟΣ (χάρη στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος), οι οποίες, όμως, ήταν και οι δύο φίλα προσκείμενες στην αντιβενιζελική παράταξη. Κατά συνέπεια, θα περιοριστώ να μεταφέρω το πανηγυρικό κλίμα από τους εορτασμούς της εποχής, πώς δηλαδή γιόρτασαν οι πρόγονοί μας, οι παππούδες και οι προπαππούδες μας, την επέτειο της εθνικής παλιγγενεσίας, σε μια εξόχως συμβολική ημερομηνία με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ημέρα που υψώθηκε το λάβαρο της Επανάστασης.
Στις 24 του μήνα, την παραμονή της εθνικής επετείου, και ώρα 4.30 το απόγευμα, τελέστηκε δοξολογία και ακολούθησε κατάθεση στεφάνου από το βασιλιά στο ηρώο των Ιερολοχιτών της Επανάστασης στο Πεδίο του Άρεως παρουσία μαθητών, επισήμων και πλήθος κόσμου. Ανήμερα της εθνικής εορτής, ο στρατός είχε παραταχθεί στην οδό Ερμού και στις πλατείες Συντάγματος και Μητροπόλεως μιας ηλιόλουστης Αθήνας. Στις 10 το πρωί τελέστηκε δοξολογία στον μητροπολιτικό ναό, ενώ το μεσημέρι πραγματοποιήθηκε "η συνήθης εν τω Πανεπιστημίω τελετή", όπως διαβάζουμε χαρακτηριστικά. Εκεί εκφωνήθηκε πανηγυρικός λόγος, ενώ χορωδία φοιτητών ("όμιλος φοιτητών και περικαλλών φοιτητριών" έγραφε χαρακτηριστικά το ΣΚΡΙΠ) τραγούδησε θούρια και ύμνους της επανάστασης.
Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων στα αγάλματα του Γρηγορίου του Ε΄, του Ρήγα Φεραίου και του Αδαμάντιου Κοραή, καθώς και στον τάφο "των πεσόντων κατά τους Ελληνικούς αγώνας φοιτητών", ενώ η σεμνή αυτή τελετή ολοκληρώθηκε στη 1 το μεσημέρι. Στις 3.30 το μεσημέρι στο μνημείο Τοσίτσα στο Α΄ Νεκροταφείο εψάλη επιμνημόσυνος δέηση παρουσία μαθητών της Ριζαρείου σχολής αλλά και πλήθος κόσμου, ενώ στεφανώθηκαν οι τάφοι του Κοραή, του Κανάρη, του Κολοκοτρώνη, του Ξάνθου και του Μεταξά. Στη συνέχεια, οι επίσημοι μετέβησαν στον μητροπολιτικό ναό, όπου εκφώνησαν λόγο ο μητροπολίτης Δρυινουπόλεως κ. Βασίλειος και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας.
Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων στα αγάλματα του Γρηγορίου του Ε΄, του Ρήγα Φεραίου και του Αδαμάντιου Κοραή, καθώς και στον τάφο "των πεσόντων κατά τους Ελληνικούς αγώνας φοιτητών", ενώ η σεμνή αυτή τελετή ολοκληρώθηκε στη 1 το μεσημέρι. Στις 3.30 το μεσημέρι στο μνημείο Τοσίτσα στο Α΄ Νεκροταφείο εψάλη επιμνημόσυνος δέηση παρουσία μαθητών της Ριζαρείου σχολής αλλά και πλήθος κόσμου, ενώ στεφανώθηκαν οι τάφοι του Κοραή, του Κανάρη, του Κολοκοτρώνη, του Ξάνθου και του Μεταξά. Στη συνέχεια, οι επίσημοι μετέβησαν στον μητροπολιτικό ναό, όπου εκφώνησαν λόγο ο μητροπολίτης Δρυινουπόλεως κ. Βασίλειος και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας.
Στον Πειραιά οι εορτασμοί ήταν πιο λιτοί, καθώς τελέστηκε μονάχα δοξολογία στον καθεδρικό ναό στις 10.30 το πρωί, στην οποία και παρέστησαν επίσημοι αλλά και οι πρόξενοι της Αγγλίας και της Γαλλίας, όπως πληροφορούμαστε από της εφημερίδες. Τη νύχτα τα κτίρια της πρωτεύουσας φωταγωγήθηκαν, μεταξύ δε αυτών η Ακρόπολη και ο Λυκαβηττός, ενώ ο κόσμος έκανε τη βόλτα του στους δρόμους της πόλης κατά τη διάρκεια της βραδιάς. Μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή δεν είχε καν εφευρεθεί και η τηλεόραση.
Αν απορείτε πότε έγιναν οι μαθητικές παρελάσεις, αυτές έγιναν κατά τη μετάβαση των μαθητών των δημοτικών σχολείων της πρωτεύουσας από τις αυλές των σχολείων τους προς το Πεδίο του Άρεως, όπου πραγματοποιήθηκε το κύριο μέρος των εορταστικών τελετών. Αυτό που διαπιστώνουμε είναι οι μεγάλες διαφορές στον τρόπο εορτασμού της σημαντικής αυτής εθνικής μας επετείου ανάμεσα στο τότε και το σήμερα. Το κύριο βάρος τότε δινόταν στην απότιση φόρου τιμής στους αγωνιστές της επανάστασης, ενώ οι τελετές ήταν περισσότερες και ουσιαστικότερες, οφείλω να ομολογήσω.
Διαβάστε επίσης:
Η Επανάσταση του 1821 στις ξένες εφημερίδες
5 πράγματα που ίσως δεν γνωρίζατε για την 25η Μαρτίου
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ
Αν απορείτε πότε έγιναν οι μαθητικές παρελάσεις, αυτές έγιναν κατά τη μετάβαση των μαθητών των δημοτικών σχολείων της πρωτεύουσας από τις αυλές των σχολείων τους προς το Πεδίο του Άρεως, όπου πραγματοποιήθηκε το κύριο μέρος των εορταστικών τελετών. Αυτό που διαπιστώνουμε είναι οι μεγάλες διαφορές στον τρόπο εορτασμού της σημαντικής αυτής εθνικής μας επετείου ανάμεσα στο τότε και το σήμερα. Το κύριο βάρος τότε δινόταν στην απότιση φόρου τιμής στους αγωνιστές της επανάστασης, ενώ οι τελετές ήταν περισσότερες και ουσιαστικότερες, οφείλω να ομολογήσω.
Διαβάστε επίσης:
Η Επανάσταση του 1821 στις ξένες εφημερίδες
5 πράγματα που ίσως δεν γνωρίζατε για την 25η Μαρτίου
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ
Η εκατονταετηρίδα δεν γιορτάστηκε το 1921.Αντίθετα,μεταφέρθηκε για το 1930 καθώς όπως περιγράφεις και εσύ πιο πάνω η συγκυρία δεν ήταν και η πιο κατάλληλη για τον εορτασμό της. ΄Ασε που θεώρησαν ότι το 1930 θα είχε ολοκληρωθει και η Μεγάλη Ιδέα οπότε θα ήταν ακόμα πιο συμβολικό να γίνει αργότερα, δηλαδή στην επέτειο ίδρυσης του ελληνικού κράτους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν σε ενδιαφέρει περισσότερα έχει στο "Αθέατες όψεις της ιστορίας" Ένα άρθρο της Ρεπούση. Αν και αμφιλεγόμενη η Ρεπούση, στο άρθρο της αντλεί κυρίως υλικό από τον τύπο, τόσο τον βενιζελικό, όσο και τον αντιβενιζελικό.
Αυτά