Όταν το ραδιόφωνο ξεκίνησε στην Ελλάδα, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί έβλεπαν ήδη τηλεόραση!

Το πρώτο ραδιόφωνο που ήρθε στην Ελλάδα.

"Η πρωτεύουσα... προοδεύει αλματωδώς", διαπίστωνε στις 6 Φεβρουαρίου 1927 η εφημερίδα "Η Κυριακή του Ελευθέρου Βήματος" στην τελευταία της σελίδα. "Απεκτήσαμεν προ πολλού ευρωπαϊκώτατα κοσμικά κέντρα, θελκτικές σιλουέττες χορευτών και χορευτριών, ουρανοξύστας, αυτοκίνητα, πανταλόνια τσάρλεστον.... Και όμως από το διεθνές φιγουρίνι της μόδας κάτι μας έλειπεν έως τώρα. Και την έλλειψιν αυτήν ησθάνθη εγκαίρως το υπουργείον της Συγκοινωνίας, το οποίον και έσπευσε να την θεραπεύση. Έτσι εντός ελαχίστου χρόνου θα έχωμεν εις τα σπήτια μας ραδιόφωνον!", προανήγγειλε αισιόδοξα η εφημερίδα επισημαίνοντας ότι "το ραδιόφωνον έχει διαδοθή πλέον εις όλον τον κόσμον καταπληκτικώς". 

Για να συνειδητοποιήσετε πόσο καθυστερημένα εκδηλώθηκε στην Ελλάδα το σχετικό ενδιαφέρον, να φανταστείτε ότι την εποχή εκείνη στην Αμερική είχε ήδη γίνει μόδα το ραδιόφωνο στο αυτοκίνητο, όπως πληροφορούσε τους αναγνώστες του το "Σκριπ" στις 1 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς. Η ηθοποιός της οπερέτας Έλεν Γκρέι εμφανιζόταν ως η πρώτη ιδιοκτήτρια ενός ραδιοφωνικώς εξοπλισμένου αυτοκινήτου, με αποτέλεσμα η καλλιτέχνιδα να "παρακολουθεί τας συναυλίας και τας θεατρικάς παραστάσεις εξαπλωμένη αναπαυτικά εις το αυτοκίνητον που την οδηγεί εις τα περίχωρα της Νέας Υόρκης". 

Στις αρχές του 1927 (04.01) το "Σκριπ" είχε δημοσιεύσει πρώτο την είδηση ότι "Υπό του Υπουργείου της Συγκοινωνίας πρόκειται να προκηρυχθή ταχέως διαγωνισμός διά την εγκατάστασιν κεντρικού σταθμού ραδιοφώνου". Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας, ήδη 17 εταιρίες είχαν υποβάλλει στο υπουργείο σχετικές προτάσεις. Εύλογα, λοιπόν, η "Κυριακή του Ελευθέρου Βήματος" προετοίμαζε τους αναγνώστες της ότι "δεν απέχει πολύ ο καιρός που θα δυνάμεθα να παρακολουθούμεν εκ του πλησίον την μουσικήν της Σκάλας του Μιλάνου και του νεοϋορκέζικου Μετροπόλιταν, ν' ακούμε τον Μπριάν αγορεύοντα, τον Μουσολίνι απειλούντα, να εντρυφώμεν εις την χορωδίαν του Άρεως - αν θέλετε. Τα πάντα μας υπόσχεται το μαγικό αυτό κουτί. Αλλά το σπουδαιότερον είνε ότι ο σταθμός θα είνε κυρίως κέντρον εκπομπής. Ήτοι η αθηναϊκή φωνή θα ημπορή εις το εξής να μεταδίδεται εις το άπειρον". 

Έγιναν όμως έτσι τα πράγματα; Οι Έλληνες, όσοι είχαν τα χρήματα τουλάχιστον, απέκτησαν επιτέλους ραδιοφωνική συσκευή πληρώνοντας 2 με 3.000 δραχμές για την εγκατάσταση, όμως η αθηναϊκή φωνή θα αργούσε πολύ για να... μεταδοθεί στο άπειρο. Παρά τις προκηρύξεις του Υπουργείο Συγκοινωνιών και τα διθυραμβικά δημοσιεύματα των εφημερίδων, ο διαγωνισμός για την ίδρυση του πρώτου ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού αναβαλλόταν διαρκώς και χρειάστηκε να περάσουν ακόμη 11 και κάτι χρόνια για να αποκτήσει επιτέλους η χώρα τη δική της ραδιοφωνική συχνότητα.

Οι τυχεροί, βέβαια, κάτοχοι ραδιοφώνου μπορούσαν ν' ακούν μουσική ή τις αγορεύσεις του Μουσολίνι και άλλων ξένων πολιτικών ηγετών από τους ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς, εφόσον συντόνιζαν σχετικά τις συχνότητες στα βραχέα κύματα. Αλλά και οι εφημερίδες φρόντιζαν να ενημερώνονται - και να ενημερώνουν με τη σειρά τους και τους αναγνώστες - για τα προγράμματα των ξένων ραδιοφωνικών σταθμών από το Άμστερνταμ, τη Λειψία, τη Βουδαπέστη, τη Μπρατισλάβα, τη Βαρκελώνη, τη Γένοβα, την Πράγα, το Ζάγκρεμπ, τη Βαρσοβία, το Μιλάνο κλπ. 

Δεν έλειπαν βέβαια και τα χρονογραφήματα κλασικών γκρινιάρηδων, που τα έβαζαν με την τεχνολογική πρόοδο, που διατάρασσε την ησυχία της γειτονιάς, όπως το παρακάτω κείμενο, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Εμπρός" στις 27.09.1928, για έναν - φανταστικό; - κύριο Αριστομένη Σούμα που ήταν προοδευτικότατος, και φυσικά προμηθεύτηκε ραδιοφωνική συσκευή ενοχλώντας αφόρητα τους γείτονες του, μιας και άνοιγε τα παράθυρα του σπιτιού του κάθε βράδυ, αφού "ο κύριος Σούμας δεν ήτο εκ των ανδρών εκείνων, οίτινες θέλουν να κρατούν την πρόοδον δια τον εαυτόν τους".

Η ουσία είναι ότι η δυσπιστία απέναντι στο ραδιόφωνο κυριαρχούσε, ενώ η Ελλάδα είχε μείνει πίσω στο θέμα της ίδρυσης ενός ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού. "Δυστυχώς, μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών χωρών, μένομεν μόνον ημείς και η Αλβανίαν εις την αγρίαν κατάστασιν να στερούμεθα ραδιοφωνικού πομπού και ευρυτάτης διαδόσεως του ραδιοφώνου", παρατηρούσε με απογοήτευση η εφημερίδα "Έθνος", ενώ παράλληλα προσπαθούσε να πείσει τους αναγνώστες της ότι "δεν υπάρχει μεγαλειτέρα πλάνη από αυτήν που επικρατεί στον τόπον μας ότι το ραδιόφωνον δεν είνε διά τον πολύν κόσμο. Αλλοίμονον εις την χώραν που το ραδιόφωνον είνε είδος πολυτελείας".
Τα χρόνια περνούσαν και ενώ οι εφημερίδες ανά τακτά χρονικά διαστήματα δημοσίευαν πληροφορίες για την ίδρυση ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού, αυτές διαψεύδονταν στην πράξη. Οι Έλληνες άρχισαν ν' ακούν τα πρώτα ολιγόλεπτα ελληνικά προγράμματα από ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς - συγκεκριμένα από τους σταθμούς του Μπάρι και της Ρώμης - πολλά χρόνια αργότερα, προς τα τέλη της δεκαετίας του '30. Άλλωστε, το 1936 ξεκίνησαν και οι πρώτες τηλεοπτικές εκπομπές του BBC.

Η πρώτη εκπομπή προγράμματος από ελληνική ραδιοφωνική συχνότητα έγινε στις 25 Μαρτίου 1938 με το διάγγελμα του τότε βασιλιά Γεωργίου Β΄ με αφορμή τον εορτασμό της εθνικής επετείου. Το ραδιοφωνικό μήνυμα ήταν ολιγόλεπτο και μεταδόθηκε στις 22.30΄. Στην ταράτσα του Μετοχικού Ταμείου στην Αθήνα είχαν τοποθετηθεί μεγάφωνα, ώστε οι συγκεντρωμένοι στην πλατεία Συντάγματος να ακούσουν την ανάκρουση του εθνικού ύμνου και το διάγγελμα. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στις πλατείες των επαρχιακών πόλεων. 

Το κείμενο του εκφωνηθέντος λόγου έχει ιστορική αξία ως η πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή από την Ελλάδα, και αξίζει να το παραθέσουμε, παρά το απροκάλυπτα προπαγανδιστικό και υπερβολικό του περιεχόμενο - μην ξεχνάμε ότι στη χώρα είχε υποβληθεί η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Το κείμενο είχε ως εξής:

"Η απόκτησις του πρώτου Ελληνικού Ραδιοφωνικού Σταθμού, του οποίου η λειτουργία άρχεται από της εσπέρας ταύτης, μοι παρέσχε την ευχάριστον ευκαιρίαν να επικοινωνήσω προφορικώς με σας, τους αγαπητούς μου υπηκόους και να σας καταστήσω κοινωνούς των εντυπώσεών μου εκ του εορτασμού της σημερινής μεγάλης διά την Ιστορίαν της Ελλάδος επετείου.

Η ενώπιόν μου γενομένη στρατιωτική παρέλασις κατέδειξε πλήρως ότι η αρξαμένη αναδημιουργία των πολεμικών δυνάμεων της χώρας βαίνει σταθερώς προς την αρτίαν αυτής συντέλεσιν. Κατέδειξεν ότι πάντες οι μετέχοντες των πολεμικών ημών δυνάμεων, από των ανωτάτων στελεχών μέχρι του οπλίτου, εμψυχούνται υπό πνεύματος αδιασείστου πειθαρχίας και απολύτου προσηλώσεως εις το καθήκον αυτών και εκραταίωσε την πεποίθησιν ότι τοιαύται δυνάμεις θα φανώσι, παρισταμένης τυχόν ανάγκης, άξιαι των προσδοκιών της Πατρίδος. 

Επίσης, η εμφάνισις της σχολικής και λοιπής νεολαίας διεπίστωσεν ότι υγιείς είναι αι βάσεις, εφ' ων διαπλάσσεται η νέα γενεά και ότι επί της γενεάς ταύτης το Έθνος δικαιούται αναμφιβόλλως να στηρίζη τας αρίστας αυτού ελπίδας. Ο ενθουσιασμός, μετά του οποίου ολόκληρος ο λαός εώρτασε καθ' όλην την χώραν την σημερινήν εθνικήν επέτειον, παρέχει την βεβαιότητα περί της διαρκούς ανυψώσεως του φρονήματός του. 

Τα εκ των εντυπώσεων τούτων αισθήματα ικανοποιήσεως και ενθουσιασμού συμμερίζομαι ολοψύχως μεθ' υμών, ευχόμενος δε, ίνα με την ευλογίαν του Θεού ευοδούται ολοέν επί μάλλον και μάλλον το κοινόν έργον, απευθύνω προς πάντα τον εγκάρδιον χαιρετισμόν μου".

Φυσικά τα δημοσιεύματα των εφημερίδων ήταν διθυραμβικά την επόμενη μέρα - άλλωστε την εποχή εκείνη, ακόμα και το ψιλό του δημόσια να έκανε ο βασιλιάς ή ο πρωθυπουργός/δικτάτορας οι εφημερίδες θα έγραφαν εγκωμιαστικά λόγια. Πάντως, η εφημερίδα "Εστία" δεν παρέλειψε να παρατηρήσει την ανάγκη λήψης μέτρων, ώστε να μην χρησιμοποιούνται ξένες λέξεις για την απόδοση ορισμένων τεχνικών όρων, "διότι τας τελευταίας ημέρας, προκειμένου περί του ραδιοφωνικού σταθμού, δεν διαβάζομεν τίποτε άλλο ή τας λεξεις "σπήρερ", "καντράν", "σελεκτιβιτέ", "σελεξιόν" κλπ." (Εστία, 25.03.1938).

Η πρώτη αυτή ελληνική, ραδιοφωνική εκπομπή δεν είχε άμεση συνέχεια. Αρχική πρόθεση των υπευθύνων ήταν η λειτουργία του σταθμού μετά από δεκαπενθήμερο. Μάλιστα, στις 9 Απριλίου άρχισε η εξέταση των υποψήφιων εκφωνητών ενώπιον συμβουλίου υπό την προεδρία του υφυπουργού Συγκοινωνιών. Οι υποψήφιοι ήταν 250 και η εξέταση τους γινόταν ως εξής: Καθένας υποψήφιος έμπαινε σ' ένα μικρό θάλαμο, εκεί διάβαζε ένα ελληνικό ή ξενόγλωσσο κείμενο από μικροφώνου και η επιτροπή αξιολογούσε από ένα παράπλευρο δωμάτιο, όπου είχε τοποθετηθεί μεγάφωνο.
Για τεχνικούς λόγους, η έναρξη του πρώτου ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού μετατέθηκε, κατ' αρχήν για μετά την Κυριακή του Θωμά και τελικά η επίσημη πρώτη έγινε στις 21 Μαΐου της ίδιας χρονιάς. Την ημέρα εκείνη, στις 11.30΄ το πρωί πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο η τελετή των εγκαινίων παρουσία μελών του υπουργικού συμβουλίου και επίσημων προσκεκλημένων, ενώ εψάλη αγιασμός χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου.
Δεν γνωρίζουμε αν στην τελετή παραστάθηκαν ο βασιλιάς ή ο Μεταξάς, όμως μπορούμε εύλογα να υποθέσουμε ότι απουσίαζαν, καθώς το θέμα "θάφτηκε" στις εσωτερικές ή στην τελευταία σελίδα των εφημερίδων, χωρίς περισσότερα διθυραμβικά σχόλια. Η τακτική λειτουργία του σταθμού, που μεταδιδόταν από τους 601 χιλιόκυκλους και 499 μέτρα, ξεκίνησε το ίδιο βράδυ. Το πρόγραμμα της πρώτης ημέρας είχε ως εξής:

9.28΄μ.μ. Το σήμα του σταθμού

9.30΄μ.μ. Εθνικός ύμνος - Ομιλία του υφυπουργού Συγκοινωνίας - Ομιλία του Γενικού Διευθυντού της Υ.Ρ.Ε.

9.50΄μ.μ. Εναρκτήριος συναυλία της ραδιορχήστρας (διεύθ. Α. Ευαγγελάτου). Σαμάρα: Πρελούδιο "Ρέας", Λαυράγκα: Ελληννική Σουίτα 

10.10΄μ.μ. Ανδρική Χορωδία Αθηνών (διεύθυ. Φ. Οικονομίδη). Τραγούδια Δ. Κοκκίνου και Δ. Ροδίου και 2 δημοτικά

10.45΄μ.μ. Ειδήσεις

11.00΄μ.μ. Συνέχεια συναυλίας ραδιορχήστρας. Μπετόβεν: Πέμπτη συμφωνία

11.30΄μ.μ. Εθνικός ύμνος

Την επόμενη μέρα (22 Μαΐου), το πρόγραμμα ξεκίνησε νωρίτερα, στις 7 το απόγευμα και ήταν πιο πλούσιο σε σχέση με την πρεμιέρα, αν και σε γενικές γραμμές ανιαρό.

7.00΄μ.μ. Ομιλία του Μ. Μητροπολίτου Αθηνών κ. Χρυσοστόμου

7.10΄μ.μ. Δίσκοι

7.30΄μ.μ. Διάλεξις επί τη επετείω της Ενώσεως της Επτανήσου

7.40΄μ.μ. Τζαζ διά δύο πιάνα και Φυσαρμόνικα

8.10΄μ.μ. Αθλητικά

8.45΄μ.μ. Ελληνική Χορωδία (διεύθυνσις Γλυκοφρύδη) με διάφορα λαϊκά τραγούδια

9.30΄μ.μ. Ειδήσεις

10.00΄μ.μ. Συναυλία ραδιορχήστρας (διεύθ. Αντ. Ευαγγελάτου). Νέμπερ: Εισαγωγή "Ευρυάνθης", Σούμπερτ: Ημιτελής Συμφωνία, Τραγούδια (βαρύτ. Ι. Αγγελόπουλος) του Λόττι, του Στραδέλλα και 2 δημοτικά, Μπιζέ: Σουίτα "Παιδικά Παιχνίδια", Γ. Λαμπελέτ: Η Γιορτή (συμφ. ποίημα), Ι. Στράους: Εισαγ. "Νυχτερίδας".

11.30΄μ.μ. Ελαφρό ελληνικό τραγούδι

Έτσι, το ραδιόφωνο μπήκε οριστικά, αν και καθυστερημένα στις ζωές των Ελλήνων, όπως άλλωστε θα συνέβαινε 25 χρόνια αργότερα και με την τηλεόραση. Όταν οι παππούδες μας αγόραζαν τα πρώτα ραδιόφωνα, στην Αμερική άκουγαν μουσική στο αυτοκίνητο τους και όταν ιδρυόταν ο πρώτος ελληνικός ραδιοφωνικός σταθμός, το BBC εξέπεμπε κανονικό τηλεοπτικό πρόγραμμα. Κάλλιο αργά παρά ποτέ, όπως λένε, αν και εκείνη η εποχή σήμερα μοιάζει τόσο μακρινή και.. πρωτόγονη, αν αναλογιστεί κανείς τα άλματα της τεχνολογίας. Τώρα, μπορεί ο καθένας να ξεκινήσει τον δικό του ραδιοφωνικό σταθμό, από το δωμάτιο του χωρίς πολλές διαδικασίες. Είναι η ζωή που προοδεύει!


ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:
Όταν γεννιόταν η τηλεόραση: Τι έγραφαν οι ελληνικές εφημερίδες του Μεσοπολέμου για το νέο μέσο που άλλαξε τον τρόπο ζωής της ανθρωπότητας