Ποια η προέλευση του τραγουδιού «Έλα, βρε Χαραλάμπη, να σε παντρέψουμε»;

Ήταν το τραγούδι που σημάδεψε την αθηναϊκή ζωή το 1899 –από τις αρχές κιόλας του χρόνου– και η φήμη του μπορεί να ξεθώριασε αναπόφευκτα στο πέρασμα τόσων χρόνων, όμως δεν έσβησε. Ο «Χαραλάμπης» έχει έξυπνους, εύθυμους στίχους, γύρω από την απροθυμία ενός άνδρα να παντρευτεί με το ζόρι, αψηφώντας τις πιέσεις των συγγενών και φίλων, οι οποίοι επέμεναν «Έλα, βρε Χαραλάμπη, να σε παντρέψουμε, να φάμε και να πιούμε και να χορέψουμε».

Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι επρόκειτο για μελοποίηση μιας αληθινής ιστορίας, πολύ συνηθισμένης στην Αθήνα της εποχής, προεξοφλώντας ότι το τραγούδι ήταν όντως αθηναϊκό. Καθώς το όνομα του ποιητή μάς είναι άγνωστο, θα λέγαμε ότι ο «Χαραλάμπης» είναι  πράγματι ένα λαμπρό δείγμα αστικού δημοτικού τραγουδιού των τελών του 19ου αιώνα, έχει όμως αθηναϊκή καταγωγή;

Την 1η Μαρτίου 1899, η εφημερίδα Εστία αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης σελίδας της στην παρτιτούρα του τραγουδιού, όπως είχε αποστηθίσει της νότες ο σημαντικός Έλληνας συνθέτης της εποχής, Διονύσιος Λαυράγκας. Και στη δεύτερη σελίδα η ίδια εφημερίδα προσπαθεί να κατατοπίσει τους αναγνώστες της για την προέλευση του τραγουδιού, το οποίο φαίνεται ότι ήρθε από τη Σμύρνη, χωρίς να δίνονται πολλές κατατοπιστικές λεπτομέρειες.

Μάλιστα, σύμφωνα με το δημοσίευμα θα μπορούσαμε εύκολα να βρούμε ακόμη και το στιχουργό του «Χαραλάμπη», αφού περιγραφόταν ως κάποιος κουρέας, συγγραφέας θεατρικού κωμειδυλλίου. Και πάλι όμως, δεν διευκρινίζεται πότε γράφτηκε το έργο αυτό, πώς λεγόταν και αν είχε παιχτεί πρόσφατα στη Σμύρνη ή όπου αλλού. Οι Αθηναίοι πάντως φαίνεται να το αγνοούσαν, εξ ου και το δημοσίευμα.

Ας κρατάμε πάντως και μια επιφύλαξη, κατά πόσο επρόκειτο για την πραγματική ιστορία του τραγουδιού ή αν ο συντάκτης του δημοσιεύματος είχε πέσει θύμα φημών και παραπληροφόρησης.

Αυτά πάντως έγραφε η εφημερίδα:

«[...] Επί τη ευκαιρία αυτή δεν πειράζει αν μάθετε και τι είνε το τραγούδι του Χαραλάμπη.

Πατρίς του η Σμύρην. Εκεί ευρίσκεται –ως εμάθομεν– κουρεύς, όστις έγραψε κωμειδύλλιον ολόκληρον, το μέρος δε τούτο είνε η μονωδία του Χαραλάμπη με χορόν.

Και του λέγει ο χορός.

Έλα μωρέ Χαραλάμπη

Να σε παντρέψουμε

Να φάμε και να πιούμε

Και να χορέψουμε.

Απαντά δε ο Χαραλάμπης:

- Δεν την παίρνω

Και ο χορός του λέγει:

- Θα την πάρης

Και ο Χαραλάμπης άπελπις επιφωνεί:

- Άλλα λόγια βρε παιδιά.

Τι καμώματα είνε τούτα

Με το ζόρι παντριά.

[...]»

Όσον αφορά τη δημοτικότητα του τραγουδιού στην Αθήνα της εποχής εκείνης, αρκεί ν’ αναφέρουμε ότι αυτό είχε γίνει και θέμα σ’ ένα από τα άρματα της Αποκριάς, το οποίο μάλιστα είχε ετοιμάσει ο περιβόητος Θεοδοσίου. Αυτός ο Θεοδοσίου ήταν ένας χαρακτηριστικός τύπος της εποχής, ο οποίος κάθε χρόνο έκλεβε τις εντυπώσεις με τις εμπνεύσεις του στο αθηναϊκό καρναβάλι.

Ειδικά το 1899, ο Θεοδοσίου εμφάνισε ένα γάιδαρο, στον οποίο είχε φορέσει μια βλάχικη φορεσιά, πίσω από το ζώο κόλλησε την επιγραφή «Ο Χαραλάμπης». Δίπλα του παρέλαυνε ένας δεύτερος γάιδαρος, στον οποίο επέβαινε η «νύφη», ενώ προπορεύονταν οβελίες και κοκορέτσι μ’ ένα φλάμπουρο. Και το υπερθέαμα ολοκλήρωναν δύο άλλα κάρα: το ένα είχε τα στέφανα, κουφέτα, αλλά και μουσική που παιάνιζε το τραγούδι του «Χαραλάμπη», ενώ στο δεύτερο κάρο υπήρχαν τα δήθεν προικιά, δηλαδή κάτι σκάφες της κακιάς ώρας, καναπές, καθίσματα και τρυπημένα καζάνια.

Το όλο σκηνικό έκλεψε τις εντυπώσεις, η δε Ελλανόδικος Επιτροπή πρόσθεσε ειδικό πέμπτο βραβείο (αφού στην τρίτη θέση είχαν ισοβαθμήσει δύο άρματα) και απένειμε στον Θεοδοσίου το ποσό των 100 δρχ. για το «γάμο του Χαραλάμπη».