Η εμφάνιση του Δελαπατρίδη στους δρόμους της Αθήνας και ο εγκλεισμός του στο Δημόσιο Ψυχιατρείο το 1930

"Ένα απομεσήμερο τα αθηναϊκά πεζοδρόμια εγνώρισαν νέον περιπατητήν των. Ένα νέον με ρεδιγκότα κατάμαυρη αλλά φθαρμένη, με μαύρο κοντό πανταλόνι, με μαύρο σκληρό καπέλλο, με μαύρα παπούτσια ψηλά, με μαύρο λαιμοδέτη, με μαύρα μαλλιά μακρυά λιγοστά εις τους κροτάφους και... με μαύρα νύχια. Ξουρισμένος και με αυστηρόν ύφος, με το μπαστούνι στο χέρι, προεκάλει την κοινήν προσοχήν με το παράξενο του ντυσίματός του". Έτσι περιέγραφε δημοσίευμα της εφημερίδας Νέα Ημέρα τον Αρμάνδο Δελαπατρίδη στις 11 Οκτωβρίου 1925, λίγους μήνες μετά την πρώτη του εμφάνιση στην πλατεία Συντάγματος, όπου αγόρευε όρθιος σε μια καρέκλα, καταφέρνοντας πολύ γρήγορα να γίνει γνωστός σ' όλη την πρωτεύουσα, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς "αθηναϊκούς τύπους" την περίοδο του Μεσοπολέμου (αλλά και μεταπολεμικά).

Το πραγματικό του όνομα ήταν Τηλέμαχος Νταλάκας και η εφημερίδα δημοσίευε ένα σύντομο βιογραφικό του, το οποίο μπορεί να θεωρηθεί σχετικά αξιόπιστο, καθώς γράφτηκε τον πρώτο καιρό εμφάνισης του Δελαπατρίδη, πριν δηλαδή αυτός γίνει αγαπημένο θέμα των δημοσιογράφων - με ό,τι θα μπορούσε να συνεπάγεται μια τέτοια εξέλιξη σε μια εποχή εξαιρετικά "κίτρινης" δημοσιογραφίας (δεκαετία '30). Στο βαθμό που ο συντάκτης του Ημερήσιου Τύπου δεν πρόσθεσε "σάλτσες" χάριν εντυπωσιασμού, κάποια περιστατικά της ζωή του ήταν τα εξής:

Ο Νταλάκας καταγόταν από τη Μυτιλήνη, όπου το 1922 εργαζόταν ως γραμματέας στην Οικονομική Εφορεία. Χαρακτηριζόταν άνθρωπος ακέραιος, φρονιμότατος και μετρημένος στις πράξεις και τα λόγια του, ενώ συναναστρεφόταν τον καλό κόσμο του νησιού, μέχρι που μια μέρα τον χτύπησαν τα βέλη του έρωτα. Ένα πρωί, ενώ πήγαινε στη δουλειά του, είδε ένα κορίτσι καλής οικογένειας της Μυτιλήνης, που καθόταν στο μπαλκόνι του σπιτιού της. Από το μπαλκόνι εκείνο έπεσε ένα σεντόνι στο δρόμο, το οποίο μάζεψε ο Νταλάκας και το πρόσφερε στην κοπέλα. Αυτό ήταν. Την ερωτεύτηκε!

Άρχισε να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του μέσα από στίχους, τους οποίους αρχικά απήγγειλε στους στενούς του φίλους, ενώ στη συνέχεια εξέδωσε βιβλίο με τίτλο "Λεσβολογία", όπου συγκέντρωσε τα ποιήματά του. Επίσης, έγραψε κι ένα κοινωνικό θεατρικό έργο με τίτλο "Η κοινωνία γελά", το οποίο ήθελε να το ανεβάσει ο Ερασιτεχνικός Καλλιτεχνικός Όμιλος Μυτιλήνης, όμως την τελευταία στιγμή άλλαξε γνώμη, φοβούμενος μήπως οι ερασιτέχνες του θιάσου "κατέστρεφαν" το έργο του.

Ένα καλοκαιρινό πρωινό, ο Νταλάκας άφησε το νησί του κι έφτασε στον Πειραιά, όπου συστήθηκε ως Δελαπατρίδης και εμφανιζόταν ως αρχηγός του "Αναμορφωτικού πολιτικού κόμματος". "Έχω την απόφασιν να επαναφέρω την ευνομίαν εις τον τόπον" διακήρυττε στις ομιλίες του στην πλατεία Συντάγματος, που συγκέντρωναν πολύ κόσμο, ενώ εμφανιζόταν έτοιμος να ιδρύσει "υπουργείο του έρωτος" με υπουργό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη.

Μάλιστα, ως αρχηγός του Αναμορφωτικού κόμματος διαμαρτυρήθηκε για τη μη συμμετοχή του στη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, που πραγματοποιήθηκε στις 23 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Σύμφωνα με την Εστία της επομένης, ο Δελαπατρίδης παρουσιάστηκε απρόσκλητος στον τμηματάρχη του Πολιτικού Γραφείου για να διαμαρτυρηθεί και όταν εκείνος του αρνήθηκε την είσοδο στη σύσκεψη, ο Δελαπατρίδης απείλησε με αποχή του κόμματός του από τις εκλογές, ενώ στις παριστάμενες δακτυλογράφους άρχισε ν' αναπτύσσει το πρόγραμμά του για την ενίσχυση του στρατεύματος, που προέβλεπε την υποχρέωση κάθε γυναίκας να γεννά... οκτώ παιδιά!

Αργότερα το Αναμορφωτικό κόμμα θα μετονομαζόταν σε κόμμα των Κυανολεύκων. Το Νοέμβριο του 1928 σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Πατρίς (ναι, ο Δελεπατρίδης έδινε και συνεντεύξεις στον τύπο, που συνήθιζε να σπάει πλάκα μαζί του!) θα δήλωνε ότι "Απεχώρησα οριστικώς της πολιτικής και δεν αποβλέπω πλέον εις την πρωθυπουργικήν θέσιν", διότι πλέον "σιχάθηκε". Αντίθετα διεκδικούσε μία έδρα στην Ακαδημία και το βραβείο... Νόμπελ για το τετράτομο έργο του "Η κοινωνία γελά", δήλωνε όμως παράλληλα "πάντοτε έτοιμος να πράξω το καθήκον μου, εάν ο λαός μου με ζητήση και μου αναθέση να διευθύνω τας τύχας του".

Στο ευθύ ερώτημα του δημοσιογράφου, αν "Είνε αλήθεια αυτό που λέγει όλος ο κόσμος ότι είσθε παλαβός;", ο Δελαπατρίδης φερόταν να απαντά: "Όλοι οι μεγαλοφυείς κατηγορήθησαν ως τρελλοί. Εγώ όμως δεν είμαι τρελλός. Είμαι ένας μεγάλος συγγραφεύς και μεγάλος πολιτικός. Είμαι η μεγαλυτέρα φυσιογνωμία του εικοστού αιώνος!".

Τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, ωστόσο, ο Δελαπατρίδης επιθυμούσε να προμοτάρει το λογοτεχνικό του έργο "Η Κοινωνία γελά", το οποίο δεν είχε μεν εκδοθεί από εκδοτικό οίκο,ούτε και θα εκδιδόταν ποτέ (αφού "οι εκδόται είνε αγιογδύτες και θέλουν να πάρουν το πετσί μου για να το εκδόσουν"), ωστόσο το περιέγραφε ως "το μεγαλοπρεπέστερο έργο του 20ου αιώνος", το οποίο "μετά πάροδον εξ ακριβώς ετών" θα του χάριζε το βραβείο Νόμπελ!

Μια μέρα του Ιουνίου του 1930, την ώρα που ο Δελαπατρίδης αγόρευε, όπως συνήθιζε, στην πλατεία Συντάγματος, δημιουργήθηκαν ταραχές και οι αστυνομικοί τον συνέλαβαν οδηγώντας τον αργότερα στο Δημόσιο Ψυχιατρείο στο Δαφνί. Οι εφημερίδες δεν τον ξέχασαν. Δυο περίπου μήνες μετά το περιστατικό αυτό, δημοσιογράφος του Ημερήσιου Τύπου βρέθηκε στο ίδρυμα και πήρε συνέντευξη από τον Δελαπατρίδη (φ. της 12.08.1930). Ο αρχηγός των Κυανολεύκων απέδωσε τη σύλληψή του στο γεγονός ότι εκείνη την ημέρα ήταν "τύφλα στο μεθύσι", όμως "Τώρα πάνε όλα. Ούτε καραφάκια ούτε τίποτε. Μόνον κάθε Κυριακή, μου δίνουν μισό ποτηράκι Μαρκό". Όσον αφορά τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο, για το γεγονός αυτό κατηγορούσε "τον γιαλάκια, το Βενιζέλο, με τον υπουργό, τον Παπά", οι οποίοι "επέμειναν να βγάλει γνωμάτευση ο γιατρός ότι πάσχω από παραλήρημα μεγαλομανίας"!

Ο ίδιος δήλωνε ικανοποιημένος βέβαια από την ζωή στο ίδρυμα, αφού "Τίποτε δε μου λείπει. Φαΐ, καθαρός, καλή παρέα, με τα γιατρουδάκια από το πρωί έως το βράδυ. Κανένα παράπονο δεν έχω", εκτός από την έλλειψη τσιγάρων: "Είμαι δυο μήνες εδώ μέσα και έφαγα ή μάλλον εκάπνισα 520 δραχμές, ό,τι βρεθήκαν επάνω μου την ώρα που με πιάσανε".

Η συνέντευξη συνοδευόταν από τη δημοσίευση ενός ποιήματος του Δελαπατρίδη (ο οποίος υπέγραφε με δύο ονόματα, ως Τηλέμαχος Αρμάνδος). Αυτό γράφτηκε τον Αύγουστο του 1930 και υποτίθεται ότι περιλαμβανόταν σε μια ακόμη ανέκδοτη ποιητική του συλλογή με τον τίτλο "Αι αλήθειαι των Χιμσίρων". Χαρακτηριστικός ήταν ο τίτλος του ποιήματος: "Η Μέθη"!

Πάσα η έκφυλη χαρά,

η πάσα εθυμία,

να ναι κρυφή στα φανερά,

στιγμή ως αιωνία.

Και πάσα φύσις σαρκική, 

- ω! θείε κόρε ταύτης - 

Να καταντάς μαρτυρική,

να σβέννης και ν' ανάφτης.

Ω! Αστραπόμορφη φωτιά

ω! χαρμονή της ζάλης.

Βασίλευε φαρδειά πλατειά,

εις μέσον ζωοπάλης. 

Του κόσμου τούτοι οι καϋμοί

στη μέθη κυλισθήτε,

των σκέψεων οι οδυρμοί,

σ' αυτήν βαθειά, ταφήτε!

Όσο όμως περνούσε ο καιρός, τόσο πιο άβολα άρχισε ο Δελαπατρίδης να αισθάνεται στο ψυχιατρικό ίδρυμα. Το Δεκέμβριο του 1930, απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας προς τις εφημερίδες, οι οποίες έσπευσαν να τη δημοσιοποιήσουν (π.χ. Πατρίς 15.12.1930):

Έκκλησις

Προς τον Ελληνικόν λαόν και το Κράτος. Διά των εφημερίδων, αίτινες θα έχουν την καλωσύνην να δημοσιεύσουν την παρούσαν Έκκλησιν:
Έξ (αριθ. 6) μήνας συνεπλήρωσα έγκλειστος εν τω Δημοσίω Ψυχιατρείω Αθηνών, αφ' ότου μίαν εσπέραν του Ιουνίου αγορεύων εις την πλατείαν Συντάγματος, ως συνήθως, κατόπιν γενικής βοής, συνελήφθην παρ' αστυφύλακος τινός, οδηγήθην εις το Α΄ Αστυν. τμήμα, κατόπιν ψευδών καταθέσεων διαφόρων εχθρών μου προφανώς, και ακολούθως ενταύθα.
Είνε φοβερόν αυτό. Υπό το πρόσχημα νοσηλείας δήθεν, αφού δεν πάσχω από τίποτε, ειμί από μίαν έξαρσιν πνευματικήν, ως άλλως τε όλοι οι ποιηταί του κόσμου απ' αρχαιοτάτων χρόνων έως σήμερον, διατελώ εγκάθειρκτος, χωρίς να δύναμαι, λόγω της ιδιότητος του ιδρύματος εις ο ευρίσκομαι, να πράξω τίποτε. "Αντί του μάννα χολήν". Αυτό το ρητόν δύναται να λεχθή δι' εμέ, ειδικώς σήμερον.
Και η Δικαιοσύνη του επισήμου Κράτους, πού είνε; Ίσως εν προκειμένω, τα πάντα αγνοή. Αλλά, ως διανοούμενος πρώτον, και ως πολιτευόμενος δεύτερον, εξαιτούμαι πλέον την επέμβασίν της δημοσία, αν εξακολουθή το επίσημον Κράτος να με προσωποκρατή, καίτοι από τριμήνου εκλιπαρώ σχεδόν παρά διευθυντών και υποδιευθυντών την απόλυσίν μου, λαμβανομένου υπ' όψιν, ότι κατά ρητήν του Συντάγματος διάταξιν, "προσωποκρατείται μόνον, και δι' ωρισμένον διάστημα χρονικόν, πας πολίτης ελεύθερος, κατόπιν ητιολογημένου εντάλματος ή σημειώματος των κ.κ. Ανακριτού ή Εισαγγελέως". Η δήθεν μεγαλομανία, και άλλαι τοιαύται δικαιολογίαι, παρεμφερείς διά τους Νόμους του Κράτους, πρέπει να τυγχάνουν μόνον καταγέλαστα αθύρματα επιπολαίων ισχυρών ή μάλλον θλιβεραία της πραγματικότητος ουτοπίαι.
Δεκέμβριος 1930
Δημόσιον Ψυχιατρείον Αθηνών
Αρμ. Δελαπατρίδης
Κυανολεύκων αρχηγός, ποιητής και συγγραφεύς



Ακολουθεί και δεύτερο μέρος:
Το κοινωνικοπολιτικό μανιφέστο του Αρμάνδου Δελαπατρίδη. Αποσπάσματα από το αδημοσίευτο βιβλίο του