Τηλεοπτικά τοπ10 της δεκαετίας του '80: Η κυριαρχία των ταινιών

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η αλλαγή που συντελέστηκε στην κρατική τηλεόραση μετά την πολιτική «Αλλαγή» τον Οκτώβριο του 1981, με λιγότερα και λιγότερο εύπεπτα ελληνικά σίριαλ, είχε τον αντίκτυπό της και στα νούμερα τηλεθέασης, όπως τα ανακοίνωνε η εταιρία ICAP HELLAS, που πραγματοποιούσε σχετικές έρευνες στην περιοχή Αθήνας και Πειραιά. Ενδεικτικά κάποια νούμερα:

Την εβδομάδα 4 – 10 Σεπτεμβρίου 1982, πρώτη σε τηλεθέαση με ποσοστό 59% ήταν αναμενόμενα η ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση των πανευρωπαϊκών αγώνων στίβου, οι οποίοι φιλοξενήθηκαν στην Αθήνα και εγκαινίασαν το Ολυμπιακό Στάδιο της Καλογρέζας.

Υψηλά νούμερα τηλεθέασης, που κυμαίνονταν από 23 έως 48 %, είχαν οι κινηματογραφικές ταινίες της εβδομάδας, ενώ αντίστοιχα ήταν τα νούμερα και των δελτίων ειδήσεων της ΕΡΤ (23 - 48%), ενδεχομένως λόγω και των αγώνων.

Δημοφιλέστερο ελληνικό σίριαλ της εβδομάδας με τηλεθέαση 38% αναδείχτηκε η «Κούρσα του θανάτου», αστυνομική σειρά με πρωταγωνιστή το Γιώργο Φούντα, που προβαλλόταν στην ΕΡΤ. Μακράν δεύτερο στην ίδια κατηγορία με τηλεθέαση μόλις 17% ο «Φονιάς» (τηλεοπτική διασκευή του διηγήματος του Γεώργιου Βιζυηνού «Ποίος ήτο ο φονεύς του αδελφού μου» στην ΥΕΝΕΔ), ενώ μόλις το 14% του τηλεοπτικού κοινού παρακολούθησε το πρώτο επεισόδιο του «Ζητιάνου» στην ΥΕΝΕΔ, τηλεοπτική μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Ανδρέα Καρκαβίτσα.

Τηλεοπτικά τοπ10 της περιόδου 1977 - 1981: Η απόλυτη κυριαρχία των ελληνικών σίριαλ

Τη δεκαετία του ’70, η μέτρηση της τηλεθέασης των προγραμμάτων των δύο καναλιών (ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ) γινόταν από την εταιρία σφυγμομετρήσεων ICAP ανά μήνα και μόνο –ή κατά κύριο λόγο– στην Αθήνα, δείχνοντας μάλλον τις γενικές τάσεις στις προτιμήσεις, χωρία να εξετάζεται αναλυτικά η επιτυχία μιας εκπομπής σε συγκεκριμένη ημερομηνία (π.χ. το κάθε επεισόδιο ενός σίριαλ).

Μια ενδεικτική ματιά στα προγράμματα που αγαπούσαν να παρακολουθούν οι Έλληνες τηλεθεατές στο δεύτερο μισό της δεκαετίας αυτής και στις αρχές της επόμενης (συμπτωματικά μέχρι τις εκλογές του 1981), όπως τα αλίευσα σε διάφορες εφημερίδες της εποχής:

 

Αλέκος Αλεξανδράκης, Τζένη Καρέζη, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος: Τι δήλωναν για την τηλεόραση οι πρωταγωνιστές του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου, που δεν δίστασαν ν' αγκαλιάσουν τη μικρή οθόνη στα πρώτα της βήματα

Τη δεκαετία του 1970, δεν υπήρχαν πολλοί τηλεοπτικοί δέκτες στην Αθήνα. Πολλές οικογένειες δεν είχαν τηλεόραση στα σπίτια τους και έκαναν επισκέψεις σε φίλους, συγγενείς, λατρεμένους ή αχώνευτους γείτονες που διέθεταν τις «μαγικές» συσκευές. Όμως ακόμα και μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες (της σχετικά χαμηλής διείσδυσης στον πληθυσμό), η τηλεόραση έδειξε από νωρίς τη δύναμή της, χαρίζοντας μια άνευ προηγουμένου δημοτικότητα σε ήδη καταξιωμένους και αγαπημένους πρωταγωνιστές του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου!

Χαρακτηριστικό ήταν το παράδειγμα του Αλέκου Αλεξανδράκη, ο οποίος τον Ιούνιο του 1972 άρχισε να εισβάλλει στα σπίτια των Ελλήνων τηλεθεατών υποδυόμενος τον «Παράξενο Ταξιδιώτη» στην ομώνυμη σειρά του μυστηρίου του Γιάννη Φίλιππα, που προβαλλόταν τρεις φορές την εβδομάδα με πολύ μεγάλη επιτυχία. Μάλιστα, σ’ ένα γκάλοπ τον Οκτώβριο του 1972, το σίριαλ φερόταν να έχει τηλεθέαση 80% και βρισκόταν στη δεύτερη θέση πίσω από τον «Άγνωστο Πόλεμο».

Η απαγόρευση των ρουσφετιών και του... μπακλαβά στη Σκόπελο τον Ιούλιο του 1828!

Στις 7 Δεκεμβρίου 1908, η εφημερίδα Αθήναι αναδημοσίευσε από εφημερίδα του Βόλου μια απόφαση της Δημογεροντίας Σκοπέλου το μακρινό 1828, που έθετε σειρά περιορισμών με στόχο τη μείωση των εξόδων των νοικοκυριών του νησιού. Θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για «μέτρα λιτότητας» με τη σημερινή ορολογία.

Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει όχι ο στόχος της λιτότητας –ένας στόχος θεμιτός σε μια δύσκολη μεταβατική περίοδο, όπου το ελληνικό κράτος μόλις είχε αρχίσει να κάνει τα πρώτα του βήματα υπό τη διοίκηση του Ι. Καποδίστρια, ενώ δεν είχε ακόμη αναγνωριστεί επίσημα– αλλά το περιεχόμενο των μέτρων. Στο στόχαστρο μπήκαν κατά κύριο λόγο οι ενδυμασίες των γυναικών, οι οποίες έπρεπε να υπακούσουν σ’ ένα αυστηρό πλαίσιο κανόνων («dress code» στα σύγχρονα ελληνικά), ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ταπεινές. Τα ρουσφέτια απαγορεύτηκαν επίσης (θεωρητικά τουλάχιστον), ενώ για κάποιο λόγο η δημογεροντία του νησιού έκρινε ότι έπρεπε να απαγορεύσει και τον... μπακλαβά, ο οποίος μάλλον θεωρήθηκε -ή όντως ήταν για τα δεδομένα της εποχής- κάτι σαν γλυκό των πλουσίων!

Η απόφαση δεν ήταν ιδιαίτερα κατατοπιστική για τις ποινές που θα επιβάλλονταν στους παραβάτες, πέραν του ότι αυτοί θα τιμωρούνταν «με την πλέον μεγαλειτέραν παιδείαν ασυγχωρήτως κατά τους νόμους». Αρκετά ασαφής η απειλή για να τρομάξει τους λάτρεις του μπακλαβά... και των ρουσφετιών! 

Αν πέτυχε ο σκοπός της δημογεροντίας; Άγνωστο! Αν υπάρχει κάποιος Σκοπελίτης με γνώση επί του θέματος, ας με ενημερώσει σχετικά. Προς το παρόν, απολαύστε την περιβόητη απόφαση του 1828, όπως τουλάχιστον είδε το φως της δημοσιότητας 80 χρόνια αργότερα. 

Ο Κωστής Παλαμάς μέσα από τα λόγια των άλλων και τα δικά του - Οι τελευταίες του στιγμές, όπως τις αφηγήθηκε η κόρη του, Ναυσικά

«Δεν πενθούνε σήμερα μονάχα οι Μούσες. Πενθεί ολάκερο το ελληνικό έθνος. Ο μεγαλύτερος ποιητής δυο γενεών δεν υπάρχει πια. Ο Κωστής Παλαμάς. Επί εξήντα χρόνια στάθηκε ο πρώτος ποιητής της χώρας του και ο πνευματικός πατέρας όλων όσοι έχουν δοξαστή ως μεγάλοι τεχνίτες του στίχου. Όλοι πατήσανε πάνου στα φτερά του για να βρούνε τον εαυτό τους.

Ο Παλαμάς δεν ήτανε μονάχα ένας ποιητής καινοτόμος· δεν ήτανε μονάχα ένας διανοητής με πλατειές αντιλήψεις· δεν είχε μονάχα την υπέρτατη αρετή του λόγου παρά και του ήθους· και προπαντός μέγας γλωσσοπλάστης. Όποιες επιφυλάξεις κι αν έχουν οι νεώτεροι για το έργο του, κανείς δε θα μπορέση ν’ αρνηθή, πως ο Παλαμάς έφτ[ι]ασε τη νέα μας ποιητική γλώσσα και μετά απ’ αυτόν τίποτα δεν έχει να προσθέση κανείς παρά να χαλάση.»

Με τα παραπάνω σχόλια ο Κώστας Βάρναλης αποχαιρέτησε τον Κωστή Παλαμά μέσω της στήλης του στην εφημερίδα Πρωία στις 28 Φεβρουαρίου 1943, υποκλινόμενος στη δύναμη του πνευματικού έργου του αποθανόντα ποιητή και στα σπάνια χαρίσματα της προσωπικότητάς του. Έγραφε σε άλλα σημεία του άρθρου του:

«Ο Παλαμάς, ποιητής πρωτεϊκός κι ανήσυχος, ήτανε ακατάπαυστα συγχρονισμένος με όλα τα πνευματικά ρεύματα του καιρού του. Ρωμαντικός, νεοκλασσικός, παρνασσικός, συμβολιστής. Είνε ο πρώτος μετά το Σολωμό Ευρωπαίος ποιητής χωρίς να πάψη να ούτε στιγμή να είνε πάνου απ’ όλα Ρωμιός. Δεν είχε ούτε φανατισμούς ούτε μικροχαρείς αυτοερωτισμούς. Δεν είχε μισαλλοδοξίες και δε φθονούσε κανένα. Στάθηκε πάντα ο Δάσκαλος και ο παραστάτης των νεωτέρων του.

[...] Τον ωνομάσανε ποντίφικα των ελληνικών γραμμάτων. Αλλ’ ήτανε κάτι παραπάνου: πατέρας. Κ’ επί εξήντα χρόνια υπήρξε η φωνή του έθνους. [...]

Το έργο του το ποιητικό, το πεζογραφικό, το κριτικό είνε απέραντο. Κι αν το έργο του αυτό έχη ανισότητες, αυτό ακριβώς αποδείχνει, πόσο ήτανε μεγάλος. Οι μέτριοι δεν έχουνε πεσίματα· αυτό είνε προνόμιο των μεγάλων. Κι όπως ο αετός του Κάλβου, “αν έπεσεν, αφ’ υψηλού όμως έπεσεν”.

Δεν υπήρξε όχι μονάχα τεχνοτροπία παρά και ιδεολογία, που να μη την αγκάλιασε. Και σ’ αυτό το κεφάλαιο στάθηκε ο πρώτος, που άνοιξε το δρόμο στους άλλους. Και ποτές δεν εκανόνιζε τη γνώμη του ανάλογα με τη γνώμη των άλλων γι’ αυτόν. Είτε ήσαν θαυμαστές του είτε επικριτές του, εννοούσε πάντα να είνε δίκιος. Κι’ όταν κάποτες ένας νεώτερός του τον έβρισε σ’ ένα του στιχούργημα, ο Παλαμάς δεν είπε τίποτα παρά τα λίγα αυτά λόγια, που δείχνουνε την ανωτερότητα του ανθρώπου: “Κι όμως είνε ποιητής”.

[...] Ήτανε ο πραγματικός Διγενής Ακρίτας του στίχου. Κι’ αν πέθανε, το έργο του δε θα πεθάνη».

Η αποκριάτικη εμφάνιση που έκανε πάταγο στη Θεσσαλονίκη στα τέλη της δεκαετίας του '40 (φωτογραφίες)

Στις 23 Φεβρουαρίου 1947, οι Θεσσαλονικείς βρέθηκαν μπροστά σε μια τεράστια όσο και αναπάντεχη έκπληξη. Είκοσι δύο μήνες μετά την αυτοκτονία του, ο Αδόλφος Χίτλερ περπατούσε στους δρόμους της πόλης συνοδευόμενος από την ακολουθία του! Ήταν λοιπόν ζωντανός ο Γερμανός δικτάτορας, που είχε σπείρει το θάνατο και την καταστροφή στην Ευρώπη; Και τι γύρευε στη νύφη του Θερμαϊκού;

Η Θεσσαλονίκη ήταν η πρώτη μεγάλη ελληνική πόλη που έπεσε στα χέρια των Γερμανών στις 9 Απριλίου 1941 και επί 42 μήνες οι κάτοικοί της βίωσαν όλες τις βαρβαρότητες που χαρακτήρισαν τη γερμανική κατοχή (κατάργηση κάθε μορφής ελευθερίας, βασανιστήρια των αντιφρονούντων, εξόντωση του εβραϊκού πληθυσμού, πείνα), ήταν όμως και η πρώτη πόλη πανευρωπαϊκά, όπου ιδρύθηκε μια αντιστασιακή οργάνωση (η «Ελευθερία») το Μάιο του 1941.

Το Φεβρουάριο του 1947 οι εφιαλτικές μνήμες ήταν νωπές, όμως οι Θεσσαλονικείς όχι απλά δεν τρόμαξαν στη θέα του Χίτλερ να περπατά στους δρόμους της πόλης τους, αλλά τον αποθέωσαν, καθώς στο πρόσωπό του αναγνώρισαν τον συμπολίτη τους Ν. Σουσάνη, ο οποίος –διαθέτοντας προφανώς άφθονο μαύρο χιούμορ– είχε την έμπνευση μιας πραγματικά πρωτότυπης αποκριάτικής στολής, ένας ευφυέστατος τρόπος να ξορκιστεί το κακό που είχε προκαλέσει ο –νεκρός πλέον– αιμοδιψής δικτάτορας με το χαρακτηριστικό (για τα καρναβάλια) μουστάκι και τις χαρακτηριστικές (για τα καρναβάλια) νευρικές κινήσεις του σώματός του.

Πώς μαθεύτηκε στην Ελλάδα ότι η Μαρία είχε γίνει Κάλλας

Από την πρώτη εμφάνισή της σε ηλικία μόλις 14 ετών, ούσα μαθήτρια του Εθνικού Ωδείου, στην αίθουσα του Παρνασσού στις 11 Απριλίου 1938, η πορεία της Μαρίας Καλογεροπούλου ήταν σταθερά ανοδική, με τη βοήθεια της δασκάλας της, Ελβίρα ντε Ιντάλγκο, η οποία ανέλαβε την εκπαίδευση της Μαρίας το 1939.

Στις 6 Ιουλίου 1944 η δεκαπενθήμερη θεατρική επιθεώρηση «Το Θέατρο» δημοσίευσε μια επιβλητική φωτογραφία της Μαρίας (ή Μαίρης) Καλογεροπούλου, την οποία περιέγραφε ως «Ένα φωτεινό αστέρι στο στερέωμα της Λυρικής Σκηνής», για την οποία μάλιστα «μίλησαν και έγραψαν ως και ξένα περιοδικά και εφημερίδες», και την τοποθετούσε «στη θέσι των πρώτων στελεχών της Εθνικής Λυρικής».

Αγαπημένοι Έλληνες ηθοποιοί σε σπάνιες, παλιές φωτογραφικές εμφανίσεις τους στον ελληνικό τύπο

Ανατρέχοντας στα φύλλα παλιών εφημερίδων, κάποιες φορές βρισκόμαστε προ ευχάριστων εκπλήξεων. Ο λόγος γίνεται για φωτογραφικές εκπλήξεις, που μας δίνουν την ευκαιρία να δούμε αγαπημένα πρόσωπα του θεάματος σε πολύ μικρότερη ηλικία από αυτήν που τους γνωρίσαμε ως θεατές. Αυτή είναι και η επιθυμία του παρόντος αφιερώματος, να μοιραστούμε άγνωστες ή ελάχιστα γνωστές φωτογραφίες αγαπημένων ηθοποιών γυρνώντας το χρόνο πολλά χρόνια πίσω.

Ένας από τους πιο γνωστούς και πιο αγαπημένους Έλληνες ηθοποιούς –για πολλά χρόνια και παρουσιαστής ειδήσεων στην ΕΡΤ όπως θυμούνται οι παλιότεροι– είναι ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος. Εγγονός της σπουδαίας και βραβευμένης με Όσκαρ ηθοποιού Κατίνας Παξινού, για την οποία συχνά μιλάει στις συνεντεύξεις του, ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος έκανε το φωτογραφικό ντεμπούτο του στις σελίδες του ελληνικού τύπου σε ηλικία μόλις 3.5 ετών στο πλευρό της διάσημης γιαγιάς του, αλλά και του μεγαλύτερου αδελφού του, Φαίδωνα. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Έθνος στις 19 Μαΐου 1951.

Ποιος ήταν ο περιβόητος Παναγής, που όλοι τον έψαχναν και ρωτούσαν «Μην είδατε τον Παναγή»; Έργα και ημέρες της πολυετούς δράσης του!

Το 1943, εν μέσω της γερμανικής Κατοχής, μια φράση ακουγόταν ολοένα πιο συχνά στους δρόμους της Αθήνας, μια φράση που επιβίωσε μέχρι σήμερα: «Μην είδατε τον Παναγή;».

«Ποιος είναι αυτός ο Παναγής; Μέγας επί των ημερών μας κατακτητής, όσον και ο Αλέξανδρος. Με τη διαφορά ότι, αντί να κατακτήση ασιατικά κράτη, κατέκτησε τις καρδιές δέκα και πλέον κοριτσιών της Αττικής. Κι όπως ο Μέγας Αλέξαντρος  έλυσε τον γόρδιον δεσμόν, έτσι κι ο Παναγής έλυσε για κάμποσο καιρό... το οικονομικό του πρόβλημα».

Τα παραπάνω έγραφε στην εφημερίδα Βραδυνή στις 27 Οκτωβρίου 1943 ο δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας Ασημάκης Γιαλαμάς, ο οποίος στη συνέχεια παρέθετε την ιστορία του περιβόητου Παναγή, ενός «κομψού και δραστήριου νέου», που είχε εμφανιστεί αρκετούς μήνες νωρίτερα στα χωριά της Αττικής.

Η ιστορία γύρω από την εισαγωγή της πατάτας στην Ελλάδα ή γιατί η 28η Φεβρουαρίου θα μπορούσε να ανακηρυχθεί και «εθνική μέρα πατάτας»

Όλοι έχουμε ακούσει την ιστορία –στην πραγματικότητα το μύθο– για το πώς ο Ιωάννης Καποδίστριας κατάφερε να διαδώσει την καλλιέργεια της πατάτας στους επαναστατημένους Έλληνες προς τα τέλη της τρίτης δεκαετίας του 19ου αιώνα με ένα τέχνασμα. Βέβαια οι πηγές δεν συμφωνούν ακριβώς στο υποτιθέμενο τέχνασμα του πρώτου κυβερνήτη κι αυτό από μόνο του θα ήταν αρκετό να καταλάβουμε ότι πρόκειται για μύθο και όχι για ιστορική αλήθεια.

Εντόπισα μία εκδοχή (εφημερίδα Εστία, 20.10.1914) που υποστηρίζει ότι ο Ι. Καποδίστριας διέταξε να αφεθεί ένα μεγάλο φορτίο πατατών στην προκυμαία του Ναυπλίου χωρίς καμία απολύτως επίβλεψη, ώστε οι διερχόμενοι από το σημείο άνθρωποι του λαού άρχισαν να κλέβουν τις παρατημένες πατάτες κάτω από τα σκοπίμως «στραβά μάτια» των αρχών.

Υπάρχει φυσικά και η μακράν δημοφιλέστερη εκδοχή, ότι στην προκυμαία της Αίγινας (και όχι του Ναυπλίου), διοργανώθηκαν συλλαλητήρια διαμαρτυρίας  αγανακτισμένων πολιτών που κατηγορούσαν τον Καποδίστρια ως «προδότη» και «άθεο», που ήθελε να καταστρέψει το θρησκευτικό συναίσθημα του λαού με τις πατάτες, και ότι ως απάντηση ο κυβερνήτης διέταξε την αυστηρή φρούρηση του φορτίου, που αρχικά συναντούσε την πλήρη αδιαφορία των ντόπιων, εντός αποθηκών, με αποτέλεσμα οι ντόπιοι ν’ αλλάξουν σιγά σιγά μυαλά υπό το σκεπτικό ότι για να φυλάσσεται τόσο αυστηρά αυτός ο άγνωστος καρπός, θα πρέπει να ήταν και πολύτιμος. Και κάπως έτσι, υπό την ανοχή των φρουρών οι πατάτες σύντομα εξαφανίστηκαν!