Επί πολλά χρόνια από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, όποιος Αθηναίος ήθελε να προσφέρει ως δώρο ένα λουλούδι έπρεπε προηγουμένως να το έχει κόψει από την αυλή του ή από την αυλή κάποιου γείτονα (με ή χωρίς την άδειά του) ή από το βασιλικό κήπο! Βέβαια οι περισσότεροι ζούσαν σε μονοκατοικίες με αυλές, όπου λογικά όλο και κάποιο λουλουδάκι θα υπήρχε. Όμως και πάλι... είναι άλλο να στερήσεις την αυλή σου από τα όποια πολύχρωμα άνθη έχεις φυτεμένα και άλλο να αγοράσεις ένα όμορφο και περιποιημένο λουλούδι ή μπουκέτο λουλουδιών για να το προσφέρεις στο αγαπημένο σου πρόσωπο ως δώρο ή για να στολίσεις το εσωτερικό του σπιτιού σου.
Το θέμα είναι ότι κανείς δεν είχε
σκεφτεί να πουλήσει τα λουλούδια ως εμπόρευμα για να κερδίσει χρήματα, κάτι που
φαίνεται ότι άλλαξε γύρω στα 1869 με 1870. Αυτό τουλάχιστον ισχυριζόταν ένα
πολύ αφιέρωμα της εφημερίδας Εστία στις 31.07.1895 για την ιστορία των
αθηναϊκών ανθοπωλείων.
Εκείνη, λοιπόν, την περίοδο –σύμφωνα
με το συντάκτη του δημοσιεύματος– έκανε την εμφάνισή του στους δρόμους της Αθήνας
ο πρώτος πλανόδιος ανθοπώλης. Ονομαζόταν Κωστής Μπιτσιλέος, ηλικίας μόλις 8
ετών, με καταγωγή διαφιλονικούμενη από τη Νάξο και τα Πατήσια! Τα λουλούδια,
μερικά κόκκινα τριαντάφυλλα και ζουμπούλια, του τα είχε δώσει ο πατέρας του
προτρέποντάς τον να πάει στο Πολύγωνο την ώρα που παιάνιζε η μουσική (το δωρεάν
προσφερόμενο δημόσιο θέαμα της εποχής), μήπως και κατάφερνε να κερδίσει λίγα
χρήματα. Η πώληση φαίνεται ότι πήγε καλά, καθώς ο μικρός Μπιτσιλέος πούλησε όλα
τα λουλούδια του αποκομίζοντας 8 δραχμές.
Το εγχείρημα επαναλήφθηκε, ώστε
σύντομα εμφανίστηκαν και κάποιοι μιμητές. Μετά από δυο τρία χρόνια, το
επάγγελμα του υπαίθριου ανθοπώλη θεωρούταν επικερδές. Έτσι, μικρά αγόρια
κατευθύνονταν στο καφέ σαντάν του Τσόχα στην περιοχή των Χαυτείων, όπου
πουλούσαν κόκκινα τριαντάφυλλα, διατσίντα (αλλιώς υάκινθους), μαργαρίτες,
μενεξέδες, διάφορα μαγιάτικα και λεμονανθούς στις Γερμανίδες τραγουδίστριες του
μουσικού θιάσου. Τα κέρδη της μιας βραδιάς υπολογίζονταν μεταξύ 10 και 25
δραχμών, ανάλογα με την τύχη (ή και τις ικανότητες) του κάθε ανθοπώλη.
Όσον αφορά το πρώτο συστηματικό
ανθοπωλείο, αυτό ανήκει σε κάποιον Φασούλη και ξεκίνησε τη λειτουργία του γύρω
στο 1871. Σύντομα ακολούθησαν και άλλα. Για παράδειγμα, το Νοέμβριο του 1878 η
Εφημερίς διαφήμιζε το Φυτοπωλείο του γάλλου Doulat, το οποίο βρισκόταν στην οδό Αιόλου. Διέθετε
προς πώληση άνθη και ρίζες δέντρων «εκ των σπανιοτέρων», που είχαν έρθει από το
εξωτερικό και συνοδεύονταν με ειδικές οδηγίες για τη συντήρησή τους.
Πάντως το 1895, όπως μας
πληροφορεί ο συντάκτης του όμορφου αυτού αφιερώματος της Εστίας με τις σπάνιες
πληροφορίες, στην Αθήνα λειτουργούσαν συνολικά εφτά ανθοπωλεία, μεταξύ των
οποίων ξεχώριζε εκείνο του Σταματάκη, που βρισκόταν κοντά στο θέατρο Τσόχα.
Παράλληλα, το 1895, ο αριθμός των πλανόδιων ανθοπωλών υπολογιζόταν σε 28 με 30,
η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ήταν αγόρια μεταξύ 10 και 15 ετών, ενώ
μεταξύ αυτών υπήρχαν και δυο τρεις παντρεμένοι, οι οποίοι προφανώς δεν
μπορούσαν να βρουν κάποια άλλη δουλειά περισσότερο προσοδοφόρα. Τα δε κέρδη υπολογίζονταν
μεταξύ 1 και 5 δραχμών, αισθητά μικρότερα από τα κέρδη των πρωτοπόρων προδρόμων
τους.
Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, τα
μεγαλύτερα κέρδη τους οι ανθοπώλες της εποχής εκείνης τα έβγαζαν το χειμώνα,
καθώς ήταν η εποχή με τους περισσότερους χορούς, γάμους, επίσημα γεύματα κλπ.,
ενώ ήταν μεγαλύτερη η παρουσία και των ξένων περιηγητών, οι οποίοι και
συνήθιζαν ν’ αγοράζουν και κάνα λουλουδάκι –κυρίως βέβαια οι γυναίκες.
Οι σημαντικότερες ανθώνες της
Αθήνας του 1895 ήταν τα Πατήσια, τα Σεπόλια (που φημίζονταν και για τους
μενεξέδες) και η Κολοκυνθού. Το πιο αγαπημένο λουλούδι, αυτό το μεγαλύτερη
ζήτηση, ήταν τα τριαντάφυλλα και ακολουθούσαν οι μενεξέδες, τα γιασεμιά, τα
ζουμπούλια κλπ. Υπήρχαν περίπου 80 με 90 είδη τριαντάφυλλων στην Αθήνα της
εποχής, πολλά εκ των οποίων όφειλαν την παρουσία τους στα ελληνικά χώματα σε
ρίζες που είχαν φέρει διάφοροι φίλοι των λουλουδιών (όπως οι Ανδρέας Αυγερινός,
Κεχαγιάς, Δημήτριος Καλλιφρονάς) γύρω στα 1877.
……………………………………
Εν τω μεταξύ, το Μάιο του 1883 (6
έως 8 Μαΐου) πραγματοποιήθηκε η πρώτη Έκθεση Λουλουδιών («Έκθεσις των ανθέων» η
επίσημη ονομασία) ύστερα από πρωτοβουλία του τμήματος Καλών Τεχνών του
Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός. Η διεξαγωγή της Έκθεσης έγινε στον Παράδεισο
του Ιάκωβου Αλβέρτη, που βρισκόταν στα Παραλίσσια. Βέβαια τα εκθέματα δεν
περιορίζονταν μόνο στα λουλούδια, αλλά επεκτάθηκαν και σε καρπούς δέντρων.
Συμμετοχές στάλθηκαν και από Κέρκυρα, Ζάκυνθο, Πάτρα, Σύρο κλπ.
Αποτέλεσε σημαντικό γεγονός για την εποχή,
παράλληλα με το οποίο πραγματοποιήθηκαν μουσικές εκδηλώσεις (η μουσική του
πυροβολικού παιάνιζε διάφορες συνθέσεις Ελλήνων και ξένων συνθετών), ενώ για το
φωτισμό του χώρου επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς η χρήση ηλεκτρικού ρεύματος –
τουλάχιστον υπήρχε γκάζι και σώθηκε η Έκθεση από το μαύρο σκοτάδι!
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Έκθεσης,
τριμελής ελλανόδικος επιτροπή υπό την προεδρία του Ιωάννη Ισιδωρίδη Σκυλίσση (ο
αντιπρόεδρος του καλλιτεχνικού τμήματος του Παρνασσού, γνωστός λόγιος,
μεταφραστής αριστουργημάτων της κλασικής γαλλικής λογοτεχνίας και εισηγητής
πολλών λέξεων που χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα). Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο
να καταγράψουμε χάριν της ιστορίας τους πρώτους βραβευθέντες της πρώτης
ελληνικής Έκθεσης λουλουδιών.
Απονεμήθηκαν, λοιπόν:
2 χρυσά βραβεία:
- στη συλλογή των ανθοκόμων
αδελφών Καντόρων από την Αθήνα και
- στη συλλογή φυτών του Χ.
Κοκκινάκη από την Κηφισιά, που ήταν ο κηπουρός του Μιχαήλ Μελά
5 αργυρά βραβεία:
- στον κήπο του Ιάκωβου Αλβέρτη,
όπου έλαβε χώρα και η Έκθεση των λουλουδιών
- στην κ. Άδδα Σολωμού για τα
φυτά και τα λουλούδια της
- στον κ. Κοκκινάκη για μια
τεράστια ανθοδέσμη
- στη δεσποινίδα Αρών για ένα
προσκεφάλι από λουλούδια
- στους αδελφούς Καντόρους για τη
συλλογή των τριαντάφυλλων τους
15 χάλκινα βραβεία:
- στις συλλογές τριαντάφυλλων των
κ. Α. Μερκάτη, Δ. Καλλιφορά, Ευθ. Κεχαγιά, Ευάγγελου Βαλτατζή και του κηπουρού
Ευάγγελου Μάρκου
- στις συλλογές πελαργονίων της
κυρίας Παρασκευής Βουσάκη και της δεσποινίδας Σιώτη
- στις ανθοδέσμες του κ. Φασούλη
και της κ. Κλ. Δουρούτη
- στον ίασμο της κ. Γεωργίας Π.
Λάμπρου
- στον φυλλόκακτο του Δ. Α. Χέλμη
- στα χαμαικέρασα του κ.
Κοκκινάκη και
- στα αχλάδια του κ. Μακρυγιάννη
από την Πάτρα
Τιμητικό βραβείο απονεμήθηκε στον κερκυραίο Π. Κρεμμύδη για τον κινητό του κήπο, αποτελούμενο από 50 σπάνια είδη φυτών.
Έπαινοι απονεμήθηκαν επίσης στον κ. Φασούλη για τα χαμαικέρασά του, στον Γ. Καλογιάννη για τα λεμόνια του, στον κερκυραίο Ιωάννη Πάλλιο για τους υπερμεγέθεις κυάμους, στον κ. Κοκκινάκη από την Κηφισιά για τα σπαράγγια του και στον Β. Αετόπουλο για κεραμικά είδη κηπουρικής.
Τέλος, χρηματική αμοιβή 100 δραχμών δόθηκε στον Ευστράτιο Καρυοφύλλη από τον Πειραιά για τις πρωτότυπες συνθέσεις που έφτιαξε με τα λουλούδια του (π.χ. παρουσίασε πάπια και άλλα πτηνά φτιαγμένα από μαρούλι και κοκκινογούλια, ποντίκια από κοκκινογούλια κ.ά.), ενώ από 50 δραχμές δόθηκαν στους λαχανοπώλες Δημ. Παπανικολάου, Αντώνιο Μπίλη και Νικ. Στάμου για τις εκλεκτές συλλογές λαχανικών που παρουσίασαν στα πλαίσια της Έκθεσης.
