Μια εκδοχή για την προέλευση της πολεμικής ιαχής "Αέρααα!"

Ο πίνακας "Αέρα!" του ζωγράφου Αλέξανδρου Αλεξανδράκη (1913-1968)

«Αέρααα»! Είναι η ιαχή που στην εθνική συνείδηση έχει ταυτιστεί με το έπος του 1940, στο οποίο οφείλει και τη δημοτικότητά της, την εδραίωση της ιαχής στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, όταν θέλουμε να εκφράσουμε μια διάθεση εφόδου – είτε με σοβαρή είτε με χιουμοριστική διάθεση. Όμως δεν ήταν στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 40-41 η πρώτη φορά που η κραυγή αυτή βγήκε από τα στόματα των Ελλήνων στρατιωτών. Μάλιστα, δεν ήταν και η πρώτη φορά που η λέξη «Αέρα» ακούστηκε στα αλβανικά βουνά, ενώ δεν ήταν και η πρώτη φορά – μετά την εισβολή της 6^ης Απριλίου 1941 – που την άκουγαν γερμανικά αφτιά!

Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε στους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 από τους Κρητικούς στρατιώτες, οι οποίοι πολέμησαν με σθένος στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία, παρότι και το δικό τους νησί πάλευε για την ένωσή του με το ελεύθερο ελληνικό κράτος. Την ιαχή αυτή χρησιμοποίησαν και οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου στην εξέγερσή τους και τις συγκρούσεις με τις αλβανικές αρχές την άνοιξη του 1914 μετά τη μονομερή ανακήρυξη αυτόνομης δημοκρατίας με προοπτική την ένωση της περιοχής με την Ελλάδα.

(«Χαρακτηριστικόν είνε ότι κατά την ώραν της επιθέσεως και ενώ αι σάλπιγγές μας ήχουν δαιμονιωδώς συνδεόμεναι με την βοήν των πυροβολισμών εις μίαν καταχθονίαν συμφωνίαν, και ενώ αι σφαίραι του απεγνωσμένως αμυνομένου εχθρού έπιπτον βροχηδόν, οι κόκκινοι ωδεί διά συνθήματος παύσαντες προς στιγμήν πυρ ήρχισαν προγκάροντες τον φεύγοντα συργετόν του Μπρετ διά της εκφραστικής διά την περίστασιν λέξεως «αέρα... αέρα, αέρααα..»», κατέγραφε μεταξύ άλλων ο δημοσιογράφος Ιππόλυτος Στρατηγόπουλος, ο πατέρας της θρυλικής τραγουδίστριας Δανάης Στρατηγοπούλου, στις Πολεμικές Σημειώσεις του, όπως αυτές δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Σκριπ στις 28 Ιουνίου 1914 στα πλαίσια πολυήμερου σχετικού αφιερώματος.)

Πώς όμως, κάτω από ποιες συνθήκες, γεννήθηκε η ιαχή «αέρααα!» στο πεδίο των μαχών, η οποία πάντως σίγουρα δεν προήλθε από παραφθορά του «άλαλα» που φώναζαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι πριν τη μάχη; Δεν τη θυμήθηκαν ξαφνικά οι στρατιωτικές αρχές της χώρας στους πολέμους του 1912-13, πολύ περισσότερο δεν μπήκαν επίσημα στη διαδικασία εκμοντερνισμού μιας αρχαίας λέξης (και μάλιστα σε μια εποχή, όπου η καθαρεύουσα και οι αρχαιοπρεπείς εκφράσεις ταυτίζονταν με το εθνικά ωφέλιμο)!

Μια εκδοχή, η ακρίβεια της οποίας βέβαια είναι δύσκολο να ταυτοποιηθεί, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κήρυξ των Χανίων τον Ιούλιο του 1917, όταν η ιαχή «αέρααα» αντηχούσε και πάλι στην ανατολική Μακεδονία, όπου ο ελληνικός στρατός πολεμούσε κατά των Βουλγάρων εισβολέων και των Γερμανών συμμάχων τους.

(Απόσπασμα επιστολής του ανθυπολοχαγού Φιλ. Κασαπάκη από το Μέτωπο με ημερομηνία 27 Μαΐου 1917, όπως δημοσιεύτηκε στη Νέα Εφημερίδα του Ηρακλείου στο φύλλο της 04.07.1917:  «... Υπό την προστασίαν του πυροβολικού των οι εχθροί πλησιάζουν τας καταληφθείσας θέσεις και αντεπιτίθενται μετά λύσσης, ο διοικών το σημείον αξιωματικός σημειοί διά φωτοβολίδων ριπτομένων δι’ ειδικού πιστολίου την προσέγγισιν του εχθρικού πεζικού εις το πυροβολικόν μας το οποίον διά των σφοδρών πυρών του θερίζει τους επιτιθέμενους, επακολουθεί αμέσως υπό των κατεχόντων το χαράκωμα αντεπίθεσις διά της λόγχης και των χειροβομβίδων, ένα διάτορον και ατελείωτον αέρααααα... δονεί τον αέρα και οι Γερμανοβούλγαροι τρέπονται εις αισχράν φυγήν καλύπτοντες διά πτωμάτων το πεδίον της μάχης υπό τους γιουχαϊσμούς των στρατιωτών μας...» )

Μη έχοντας στη διάθεσή μου το αυθεντικό δημοσίευμα του Κήρυκα, καταφεύγω στη Νέα Εφημερίδα του Ηρακλείου, η οποία στις 30 Ιουλίου 1917 αναπαρήγαγε τη σχετική αναφορά της χανιώτικης εφημερίδας και επιπλέον έπλεκε τον ύμνο της περίφημης αυτής κραυγής, αλλά και της πολεμικής αρετής των Κρητικών:

ΚΡΑΥΓΗ ΕΦΟΡΜΗΣ

ΑΕΡΑΑΑ…

… Είδομεν εκ του μετώπου μίαν ανταπόκρισιν εις τον Κήρυκα των Χανίων εν τη οποία αναφέρεται ότι η αρχή του αέρααα οφείλεται εις μίαν διδασκαλίαν παλαιολλαδίτου αξιωματικού, προσπαθούντος να σώση την τιμήν του διότι είχεν επιδείξη μικράν δειλίαν εις τινα συμπλοκήν (πόλεμος 1912-1913). «Στρατιώται ο πόλεμος είναι ένας αέρας!.. ο κίνδυνος θέλει αέρα!... Φροντίσετε να πάρετε τον αέρα αυτόν διά να ανταποκριθήτε εις τας προσδοκίας μου».

Την επομένην ο αξιωματικός εις μίαν κορυφήν του Μπιζανίου προσεπάθει να προστατευθή από τας οβίδας προσκολλούμενος ως όστρακον επί μεγάλου βράχου.

Οι Κρήτες στρατιώται του μόλις τον είδον άρχισαν στεντορίως να του φωνάζουν Αέρααα...

Μετ’ ολίγας ημέρας το αέρααα... είχεν επιβληθή. Το εγνώρισαν πρώτοι οι Τούρκοι και βραδύτερον πάλιν οι Βούλγαροι. Τώρα μαζί με τους Γερμανούς το ξαναγνωρίζουν αμφότεροι.

Και με την ιστορίαν αυτήν το αέρααα δεν χάνει την καταγωγήν του και την ιστορίαν του την καθαρώς Κρητικήν.

Η λέξις αέρα ως αναφώνησις εξακολουθεί να φέρεται διαρκώς εις τα χείλη των Κρητικών.

Όταν θέλομεν να ειρωνευθώμεν ή να πειράξωμεν κάποιον που σπεύδει ή εξάπτεται του φωνάζομεν αέρα...

Η νεωτέρα ιστορική περίοδος της χώρας φέρει εις πλείστα σημεία της την σφραγίδα της Κρητικής επιρροής, η Κρήτη δε ως το πολεμικώτερον Ελλληνικόν φύλλον δεν ήτο δυνατό παρά να θέση βαθειά την σφραγίδα της και εις τον διεξαγόμενον Εθνικόν πόλεμον με μίαν βαρύγδουπον και φοβεράν κραυγήν εφορμής.

Το αέραα... αυτό είναι γνησία Κρητικής αναφώνησις γνώριμος αφυπνίζουσα την αλκήν του πνεύματος και του σώματός μας και των αρχαίων πολεμικών μας αρετών.

Όταν εκτινάσσεται και φεύγει προς τους εχθρούς, η ωρυγή του δεν περικλείει μόνον μίαν απειλήν, δεν δάκνει μόνον λυσσαλέα τους λαιμούς και τους πόδας των υποχωρούντων υπεναντίων.

Τους καταδιώκει ως ειρωνεία, ως χλευασμός, ως σαρκασμός, ως ψυχική έπαρσις, ως ψυχική υπεροχή.