Φαντασθείτε εκπροσώπους του Θεού να κηρύττουν από άμβωνα την ανάγκη προστασίας των δασών αφορίζοντας παράλληλα τους εμπρηστές. Ίσως το μυαλό σας πάει σε κάποιο θεοκρατικό καθεστώς, π.χ. στη Σαουδική Αραβία, αν και εκεί υπάρχει σχεδόν μόνο έρημος, οπότε είναι ασήμαντος ο κίνδυνος εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών. Ε, λοιπόν αυτό το περίεργο μείγμα άσκησης πολιτικής δασικής προστασίας με την απειλή του αφορισμού των τυχόν παρανομούντων πιστών, επιχειρήθηκε με τις ευλογίες της επίσημης κυβέρνησης στην Ελλάδα του 1900.
Μη νομίζετε ότι οι εμπρησμοί των δασών είναι ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο. Όπως τα περισσότερα αρνητικά του κράτους μας, τα οποία ηλιθιωδώς θεωρούμε ότι ξεκίνησαν από το 1974 ή από το 1981 και μετά, έτσι και οι εμπρησμοί των δασών ήταν ένα ετήσιο καλοκαιρινό έθιμο ήδη από τα πρώτα χρόνια ίδρυσής του. Συνέχεια λαμβάνονταν νομοθετικές πρωτοβουλίες με πενιχρά όμως αποτελέσματα κι ας αυξάνονταν χρόνο με το χρόνο οι φωνές διαμαρτυρίας για τις ανεπαρκείς πολιτικές των κυβερνήσεων στο θέμα αυτό.
Φτάνουμε στο καλοκαίρι του 1900. Στις 7 Ιουλίου ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά στο δάσος Σκαλωσιάς στην περιοχή Κρωπίας (Κορωπί) καταστρέφοντας τουλάχιστον 5.000 στρέμματα μόνο κατά την πρώτη μέρα Διάκοσιοι έως και τετρακόσιοι άνδρες φέρονταν να παλεύουν για να θέσουν υπό έλεγχο τη μεγάλη πυρκαγιά, που τελικά κατασβέστηκε το απόγευμα της τρίτης ημέρας, αφού προηγουμένως έκαψε ολοσχερώς τα δάση Σκαλωσιάς και Βελανιδέζας, που ανήκε στη Μονή Πεντέλης (ο ηγούμενος της οποίας επικρίθηκε έντονα για την αδιαφορία του τις ώρες της πυρκαγιάς και μάλιστα με έκεθσή του ο δασάρχης ζητούσε από τον υπουργό Παιδείας ακόμη και την τιμωρία του), λίγο προτού επεκταθεί στο δάσος Πικερμίου, ενώ ο αριθμός των καμμένων δέντρων εκτιμήθηκε σε δύο εκατομμύρια, εκ των οποίων τα 100.000 ήταν πεύκα.
Φτάνουμε στο καλοκαίρι του 1900. Στις 7 Ιουλίου ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά στο δάσος Σκαλωσιάς στην περιοχή Κρωπίας (Κορωπί) καταστρέφοντας τουλάχιστον 5.000 στρέμματα μόνο κατά την πρώτη μέρα Διάκοσιοι έως και τετρακόσιοι άνδρες φέρονταν να παλεύουν για να θέσουν υπό έλεγχο τη μεγάλη πυρκαγιά, που τελικά κατασβέστηκε το απόγευμα της τρίτης ημέρας, αφού προηγουμένως έκαψε ολοσχερώς τα δάση Σκαλωσιάς και Βελανιδέζας, που ανήκε στη Μονή Πεντέλης (ο ηγούμενος της οποίας επικρίθηκε έντονα για την αδιαφορία του τις ώρες της πυρκαγιάς και μάλιστα με έκεθσή του ο δασάρχης ζητούσε από τον υπουργό Παιδείας ακόμη και την τιμωρία του), λίγο προτού επεκταθεί στο δάσος Πικερμίου, ενώ ο αριθμός των καμμένων δέντρων εκτιμήθηκε σε δύο εκατομμύρια, εκ των οποίων τα 100.000 ήταν πεύκα.
Στις 8 του μηνός και ενώ η μεγάλη αυτή πυρκαγιά βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη, το υπουργείο Οικονομικών εξέδωσε εγκύκλιο προς τις τοπικές αρχές (νομάρχες, δημάρχους, εισαγγελείς, ειρηνοδίκες, αστυνόμους, οικονομικούς εφόρους και δασάρχες) όλης της επικράτειας σχετικά με τη λήψη προληπτικών μέτρων προς καταστολή των εμπρησμών των δασών. Το υπουργείο ζητούσε τη σύνταξη καταλόγων με τα ονόματα ανδρών που θα μπορούσαν να συνδράμουν στο έργο αυτό με τη δημιουργία πολιτοφυλακών, που θα φυλάσσουν τα δάση από τους εμπρηστές.
Οι αντιδράσεις όμως από την πυρκαγιά στο Κορωπί και τις τεράστιες καταστροφές που αυτή προκάλεσε, ήταν μεγάλες. Άλλωστε, όπως ήδη αναφέρθηκε, δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο οι πυρκαγιές κατά τους θερινούς μήνες, η πλειοψηφία μάλιστα των οποίων αποδίδονταν σε εμπρησμούς από γεωργούς που ήθελαν ν΄αποκτήσουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις ή από βοσκούς που ήθελαν να δημιουργήσουν βοσκότοπους για τα ζώα τους.
Χαρακτηριστικό του κλίματος οργής ήταν το παρακάτω απόσπασμα από κύριο άρθρο της εφημερίδας Εμπρός: "Η μεγαλειτέρα απόδειξις ότι είμεθα κράτος ανικάνων και μωρών είνε το ζήτημα της καταστροφής των δασών. Επί τόσα έτη μία Πολιτεία έχουσα εις χείρας αυτής πάντα τα μέσα προς περιορισμόν του κακού, αποδεικνύεται ανίκανος εις την πραγματοποίησιν του σκοπού αυτής. Ολίγοι ποιμένες περιφρονούν και πατούν υπό τους πόδας των μίαν ολόκληρον Πολιτείαν αγανακτούσαν, μαινομένην και ψηφίζουσαν νόμους επί νόμων. Το δε κακόν τούτο απέκτησε κανονικότητα ωρολογίου. Κατά τους μήνας Ιούλιον και Αύγουστον φλόγες από των δασών, αραί από των πόλεων, απειλαί από των στηλών των εφημερίδων, εγκύκλιοι από των σκονισμένων γραφείων των Υπουργείων. Κατά τον μήνα Νοέμβριον ψήφισις νόμου περί της προφυλάξεως των δασών και ποιναί αυστηραί κατά των εμπρηστών. Κατά μήνα Ιούλιον του επομένου έτους έναρξις των πυρκαϊών μετά μεγαλειτέρας εντάσεως".
Στο ίδιο μήκος κύματος και το Άστυ αναφέρθηκε σε "ετήσια εκατόμβη" των "μοναδικών κοσμημάτων που έχη να δείξη η χώρα μας", ενώ παρατηρούσε ότι "Αν επισκεφθήτε τας φυλακάς του Κράτους, δεν θα ιδήτε ούτε ένα χωρικόν κρατούμενον επί εμπρησμώ οιουδήποτε δάσους ιδιωτικού ή δημοσίου, διά τον απλούστατον λόγον, ότι δεν καταδιώκονται ή και αν παραπέμπονται εις δίκην, αθωούνται πανηγυρικώς".
Ποια ήταν η αντίδραση της κυβέρνησης; Στις 11 Ιουλίου και ύστερα από συνεννόηση με την Ιερά Σύνοδο, το υπουργείο Οικονομικών εξέδωσε και νέα εγκύκλιο προς τους κατά τόπους Νομάρχες ζητώντας να καλέσουν τους επισκόπους και τους ιερείς των περιφερειών τους να κάνουν διδασκαλία στο ποίμνιο μετά το πέρας της επόμενης κυριακάτικης θείας λειτουργίας σχετικά με τη μεγάλη χρησιμότητα των δασών. Αυτό βέβαια θα μπορούσε κάποιος να το αξιολογήσει θετικά. Εκείνα τα χρόνια ο αναλφαβητισμός χτυπούσε κόκκινο. Πολλά παιδιά στην επαρχία δεν πήγαιναν στο σχολείο, ενώ πολλοί περισσότεροι ήταν άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίοι δεν είχαν πάει ποτέ στο σχολείο, αλλά αντιθέτως έδιναν κάθε Κυριακή το παρόν - είτε από πραγματικά βαθιά πίστη είτε από συνήθεια - στις εκκλησίες.
Όμως η εγκύκλιος του υπουργείου δεν περιοριζόταν μόνο σ' αυτό, αλλά ζητούσε από τους ιερείς να απαγγείλουν κατ' επανάληψη - καθ' όλη την περίοδο του καλοκαιριού - αφορισμούς κατά των εμπρηστών των δασών και κατά όσων δεν καταγγέλλουν τους εμπρηστές στις αρχές, αν και γνωρίζουν τα ονόματά τους.
Όμως η εγκύκλιος του υπουργείου δεν περιοριζόταν μόνο σ' αυτό, αλλά ζητούσε από τους ιερείς να απαγγείλουν κατ' επανάληψη - καθ' όλη την περίοδο του καλοκαιριού - αφορισμούς κατά των εμπρηστών των δασών και κατά όσων δεν καταγγέλλουν τους εμπρηστές στις αρχές, αν και γνωρίζουν τα ονόματά τους.
Τι θα καταλάβαιναν όμως οι αγράμματοι πιστοί των επαρχιών; Γραμμένη σε άπταιστη καθαρεύουσα, η εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου προς τους ιερείς περιέγραφε τις ωφέλειες των δασών με τα εξής λόγια: "Τα δάση χρησιμεύουν ως σπουδαίοι παράγοντες, διά της αμέσου αυτών επιδράσεως επί τε της ευκρασίας των αέρων και επί των εν γένει αναγκαίων ατμοσφαιρικών συνθηκών προς βλάστησιν βοτάνης και εξανατολήν χόρτου".
Όσο δε αφορά τον αφορισμό, είναι πολύ πιθανό πολλοί να μην καταλάβαιναν καν τι αφορούσε: "Πάντες ούτοι, οιοιδήποτε και αν ώσιν, έστωσαν αφωρισμένοι παρά της Εκκλησίας, κατηραμένοι και ασυγχώρητοι· η οργή του Θεού και η κατάρα της Εκκλησίας έστω επί τας κεφαλάς αυτών, και προκοπήν ου μη ίδοιεν πώποτε εφ' οις εργάζονται, έχοιεν δε και τας αράς πάντων των αγίων και θεοφόρων Πατέρων της Εκκλησίας".
Πολλοί έκριναν ανεπαρκείς τέτοιες πρωτοβουλίες. Το Σκριπ έκανε λόγο για "αστειότατες προφάσεις εν αμαρτίαις". Και σχολίαζε: "Υποθέσατε ότι εγένοντο οι αφορισμοί από των εκκλησιών κατά των καιόντων τα δάση. Βεβαίως εξ αυτών θα θορυβηθούν πολλοί και άλλοι θα δειλιάσουν. Αλλ' οι περισσότεροι, αλλ' οι μάλλον διεφθαρμένοι την ψυχήν, αλλ' οι μάλλον ασυνείδητοι είνε αδύνατον να εμμποδισθούν διά παρομοίων μέτρων. Δι' αυτούς χρειάζεται η επιβολή του νόμου, η απειλή της φυλακής, ο φόβος της αποστερήσεως της ελευθερίας. Η δε εκκλησία ούτε φυλακίζει, ούτε τιμωρεί. Τούτο είνε έργον του δικαστού αποκλειστικώς, ο οποίος όμως δικαστής εν Ελλάδι είνε ένα απλούν όργανον του Υπουργού. Ιδού κατά ποίαν διαδοχήν σκέψεων φθάνει τις ασφαλώς εις το συμπέρασμα, ότι μόνη η πολιτεία δύναται να σώση τα ελληνικά δάση και μόνη αυτή φέρει την ευθύνη της καταστροφής των. Υπό τοιαύτας δε συνθήκας η προσφυγή εις την επέμβασιν της εκκλησίας αποτελεί κάποιον εμπαιγμόν, αν όχι χειρότερόν τι".
Προωθημένη για την εποχή της - αλλά και για τη σημερινή εποχή - η άποψη που εκφράστηκε στο κύριο άρθρο της εφημερίδας Καιροί, που κατ' αρχήν επισήμαινε ότι "Κατά δυστυχίαν, σήμερον οι ελεύθεροι ημείς Έλληνες, διαφθαρέντες υπό της διοικητικής συγκεντρώσεως, μεριμνώμεν μόνον περί των ιδίων, φθείρομεν δε και καταστρέφομεν συστηματικώς τα δημόσια, αδιαφορούντες προς ταύτα και ουδεμίαν λαμβάνοντες πρόνοιαν". Έτσι, πρότεινε τη μετατροπή του καθεστώτος των δασών από δημόσια σε ιδιωτικά ή κοινοτικά μπας και οι πολίτες επιδείκνυαν μεγαλύτερη υπευθυνότητα και φροντίδα για την προστασία των δασών.
Φυσικά, η μετατροπή των δασών σε ιδιωτική περιουσία ήταν μια ακραία και άδικη πρόταση, αφού θα συνεπαγόταν τη μετατροπή ενός κοινόχρηστου αγαθού (το δάσος) σε ιδιωτική περιουσία. Ωστόσο, το άρθρο δεν είχε άδικο στην παρατήρησή του για τη συμπεριφορά των Ελλήνων, που κατά πλειοψηφία δείχνουμε υπέρμετρο ζήλο για να διαφυλάξουμε ό,τι μας ανήκει, αλλά δεν το έχουμε σε τίποτα να βανδαλίσουμε με διάφορους τρόπους τη δημόσια περιουσία. (Διαχρονικός είναι ο διάλογος δασκάλου μαθητή σε ελληνικό δημοτικό σχολείο, όπου ο μαθητής γράφει πάνω στο θρανίο του ή το καταστρέφει με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, για να τον ρωτήσει ο δάσκαλος "Αυτό θα το έκανες ποτέ στο τραπέζι του σπιτιού σου;" και ν' απαντήσει ο μαθητής "Όχι")
Βέβαια, οι πυρκαγιές δεν σταμάτησαν μόνο στο Κορωπί εκείνο το καλοκαίρι του 1900. Ήδη στις 11 Ιουλίου ξέσπασε μεγάλη φωτιά στο δάσος Γεράνια της Περαχώρας κοντά στον ισθμό της Κορίνθου προξενώντας επίσης μεγάλες καταστροφές με καμμένα πάνω από 15.000 μικρά άγρια πεύκα, ενώ τις επόμενες ημέρες συνεχείς ήταν οι ειδήσεις για μικρότερες ή μεγαλύτερες πυρκαγιές σε διάφορα σημεία της επικράτειας (Άρτα, Ναύπλιο, Θεολόγος κλπ.). Αυξήθηκαν παράλληλα κατά τις επόμενες μέρες και τα μέτρα του υπουργείου, που δεν περιορίστηκε στις συστάσεις για συγκρότηση πολιτοφυλακών από τους δήμους και στους αφορισμούς από τους ιερείς, αλλά μεταξύ άλλων προχώρησε στην απαγόρευση βόσκησης ζώων σε μέρη αποψιλωθέντα εξαιτίας πυρκαγιών με ποινή θανάτωσης των ζώων αυτών και εν συνεχεία εκποίησής τους προς όφελος του Δημοσίου.
Όμως οι πυρκαγιές δεν σταμάτησαν τα επόμενα χρόνια. Χωρίς να συμμερίζομαι την ισοπεδωτική αντίληψη που παραβλέπει το ιδιαίτερο κλίμα της μεσογειακής λεκάνης με τα ιδιαίτερα θερμά ελληνικά - και γενικότερα μεσογειακά - καλοκαίρια, εξαιτίας των οποίων πυρκαγιές εκδηλώνονται κάθε καλοκαίρι σε όλες τις χώρες της νότιας Ευρώπης, γεγονός είναι ότι στα χρόνια που μεσολάβησαν από το 1900 μέχρι σήμερα, σε ό,τι αφορά ειδικά τις πυρκαγιές ως αποτέλεσμα εμπρησμών, το μόνο που άλλαξε είναι το προφίλ των εμπρηστών, όσο άλλαζε και η οικονομική βάση του ελληνικού κράτους. Πλέον, οι εμπρηστές δεν θέλουν απλά ν' αποκτήσουν αυθαίρετα χωράφια για καλλιέργεια ή βοσκότοπους για τα ζωντανά τους, αλλά ονειρεύονται αυθαίρετα οικοπεδάκια για να χτίσουν αυθαίρετα σπιτάκια, μετατρέποντας την Αττική και τους πέριξ νομούς σ' ένα απέραντο - όσο και άναρχο οικοδομικά - αστικό κέντρο.
(Έχετε κυκλοφορήσει με αυτοκίνητο στην περιοχή του Δήλεσι με τα αυθαίρετα σπιτάκια; Αν από ατυχία ή ελλιπείς γνώσεις της περιοχής τύχει και βρεθείς σε λάθος δρόμο, πρέπει να έχεις την υπομονή να πάρεις το μακρύ και στενό αυτό δρομάκι μέχρι τέλους, ώσπου να βρεθείς στον κεντρικό δρομάκο για να διαλέξεις άλλον παράλληλο δρομάκο, ελπίζοντας πάντα ότι από την άλλη κατεύθυνση δεν θα έρχεται άλλο αυτοκίνητο!)
Κάτι παρόμοιο:
Γιατί το 1918 ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών απαγόρευσε την προβολή ταινίας με θέμα την ζωή του Ιησού! [Plus λινκ για να δείτε την ταινία]
Όμως οι πυρκαγιές δεν σταμάτησαν τα επόμενα χρόνια. Χωρίς να συμμερίζομαι την ισοπεδωτική αντίληψη που παραβλέπει το ιδιαίτερο κλίμα της μεσογειακής λεκάνης με τα ιδιαίτερα θερμά ελληνικά - και γενικότερα μεσογειακά - καλοκαίρια, εξαιτίας των οποίων πυρκαγιές εκδηλώνονται κάθε καλοκαίρι σε όλες τις χώρες της νότιας Ευρώπης, γεγονός είναι ότι στα χρόνια που μεσολάβησαν από το 1900 μέχρι σήμερα, σε ό,τι αφορά ειδικά τις πυρκαγιές ως αποτέλεσμα εμπρησμών, το μόνο που άλλαξε είναι το προφίλ των εμπρηστών, όσο άλλαζε και η οικονομική βάση του ελληνικού κράτους. Πλέον, οι εμπρηστές δεν θέλουν απλά ν' αποκτήσουν αυθαίρετα χωράφια για καλλιέργεια ή βοσκότοπους για τα ζωντανά τους, αλλά ονειρεύονται αυθαίρετα οικοπεδάκια για να χτίσουν αυθαίρετα σπιτάκια, μετατρέποντας την Αττική και τους πέριξ νομούς σ' ένα απέραντο - όσο και άναρχο οικοδομικά - αστικό κέντρο.
(Έχετε κυκλοφορήσει με αυτοκίνητο στην περιοχή του Δήλεσι με τα αυθαίρετα σπιτάκια; Αν από ατυχία ή ελλιπείς γνώσεις της περιοχής τύχει και βρεθείς σε λάθος δρόμο, πρέπει να έχεις την υπομονή να πάρεις το μακρύ και στενό αυτό δρομάκι μέχρι τέλους, ώσπου να βρεθείς στον κεντρικό δρομάκο για να διαλέξεις άλλον παράλληλο δρομάκο, ελπίζοντας πάντα ότι από την άλλη κατεύθυνση δεν θα έρχεται άλλο αυτοκίνητο!)
Κάτι παρόμοιο:
Γιατί το 1918 ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών απαγόρευσε την προβολή ταινίας με θέμα την ζωή του Ιησού! [Plus λινκ για να δείτε την ταινία]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου