Οι τελευταίες στιγμές του αντισυνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή στις 5 Δεκεμβρίου 1940

Από τους 77.000 στρατιώτες που υπηρέτησαν στον ελληνικό στρατό κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι 12.898 ήταν Εβραίοι στο θρήσκευμα. Από αυτούς, οι 3743 τραυματίστηκαν και οι 513 έπεσαν νεκροί στα πεδία των μαχών. Ένας από τους 513 νεκρούς ήταν ο γεννημένος στη Χαλκίδα το 1893 αντισυνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, του οποίου τα περισσότερα από τα έντεκα αδέρφια πέθαναν σε κάποιο από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ανατρέχοντας στο διαδίκτυο, μπορείτε να διαβάσετε αρκετά βιογραφικά σημειώματα για την πραγματικά ενδιαφέρουσα ζωή του Φριζή, ο οποίος από μικρός ονειρευόταν να καταταγεί στον ελληνικό στρατό, για να παραιτηθεί από τη σχολή Ευελπίδων (υπάρχει διχογνωμία για τους πραγματικούς λόγους που των ώθησαν να πάρει την απόφαση αυτή) και ν΄ ασχοληθεί με τη Νομική. Αρκετά περιεκτικό είναι το σχετικό άρθρο της ελληνικής Wikipedia.

Ωστόσο, μέρα που είναι σήμερα, μ’ ενδιαφέρει περισσότερο ένα χρονικό των τελευταίων στιγμών του Μαρδοχαίου Φριζή, όπως δημοσιεύτηκε στη δεύτερη σελίδα της εφημερίδας Μακεδονία στις 3 Νοεμβρίου 1977. Ουσιαστικά η εφημερίδα, που σημείωνε ότι ο Φριζής ήταν «ο πρώτος Έλλην ανώτερος αξιωματικός που σκοτώθηκε στην Αλβανία», αναπαρήγαγε ένα απόσπασμα από το απάνθισμα σημειώσεων και δημοσιευμάτων, που εκδόθηκαν από το Κεντρικός Ισραηλινό Συμβούλιο της Αθήνας υπό την επιμέλεια του Γεώργιου Ζωγραφάκη.

Επειδή συνήθως αναφερόμαστε γενικά στους ήρωες του έπος του ’40, που κατάφεραν έναν πραγματικό άθλο ορθώνοντας το ανάστημά τους και αναγκάζοντας σε οπισθοχώρηση τον θεωρητικά ισχυρότερο ιταλικό στρατό, αξίζει να σταθούμε ενδεικτικά στις τελευταίες στιγμές ενός ήρωα.

Στις 5 Δεκεμβρίου 1940, λοιπόν, ο Φριζής μαζί με το απόσπασμά του παραβίασαν τη δίοδο της Βίστιτσας στην περιοχή της Πρεμετής και τότε...

«Δύο σμήνη ιταλικών αεροπλάνων στην προσπάθειά τους να συγκρατήσουν την υποχώρηση των Ιταλών ενσκήπτουν από δύο κατευθύνσεις.

- Αφιππεύσατε! διατάσσει ο Φριζής. Πρηνείς στα ορύγματα!

Και σαν ελατήρια ενός τέλειου μηχανήματος υπακούουν στις διαταγές του. Όλοι, εκτός από τον ίδιο. Αυτός είχε μείνει εκεί ευθυτενής, υπερήφανος, καβάλα στ’ άσπρο άλογό του, σωστός μυθικός γίγας και περιφερόταν παντού καθ’ όλη την έκταση του μετώπου, να δει, να πεισθεί ότι είχαν εξασφαλισθεί όλοι οι άνδρες του. Αλλά εκείνο το οποίο πρωτίστως τον ενδιέφερε ήταν η συνοχή των δυνάμεών του. Και με το παράδειγμά του το πέτυχε. Όμως έντεκα και είκοσι λεπτά ακριβώς, ένα βλήμα εχθρικής βόμβας, που εξερράγη κοντά του, του άνοιξε την κοιλιά. Ούτε όμως και τότε πήδησε από τη σέλα του, ούτε και τότε έπαψε να παροτρύνει και να φωνάζει «αέρα»! Μια νέα, τότε, ριπή πολυβόλου τον αποτελείωσε. Όταν η επιδρομή τελείωσε, όταν τα αεροπλάνα απομακρύνθηκαν και οι άνδρες εξήλθαν από τα ορύγματά τους, τον βρήκαν αιμόφυρτο νεκρό με τα πόδια στους αναβολείς.

Ο ιερέας της ταξιαρχίας έσπευσε επί τόπου. Τι έπρεπε να κάμει; Ο συνταγματάρχης ήταν Εβραίος το θρήσκευμα. Αλλά δεν δίστασε. Κλαίγοντας έβγαλε από το σακίδιό του τα άμφια τα ιερά, έθεσε το χέρι του επί της αιμόφυρτης κεφαλής και άρχισε να εκφέρει την επιθανάτια εβραϊκή προσευχή: «Άκουε Ισραήλ, ο Θεός είναι εις και μόνος»!

Έτσι σκοτώθηκε ο συνταγματάρχης Φριζής, ήρωας της Ελλάδας και το διηγούνται έως σήμερα οι συμπολεμιστές του, που σήκωσαν στους ώμους τους με ευλάβεια, με στοργή, το νεκρό του κορμί και το έθαψαν εκεί στο πεδίο της μάχης. Έτσι όπως ήταν, με τη στολή του κοκκινισμένη από το αίμα του».

Στο ίδιο άρθρο περιλαμβανόταν κι ένα απόσπασμα από άρθρο του δημοσιογράφου και ακαδημαϊκού Σπύρου Μελά, ο οποίος περιέγραψε το Φριζή ως έναν άνθρωπο που «δεν ήξερε τι θα πει πλευροκόπηση και δεν καταδεχόταν τις κυκλωτικές κινήσεις. Συνέχιζε τη φοβερή παράδοση του Βελισσαρίου και του Ιατρίδη. Δεν ήξερε παρά την κατά μέτωπο επίθεση μέσα σ’ όλα, πρώτος αυτός και καλύτερος καβάλα στ’ άλογο. Και ήταν Εβραίος... Είχε γλιτώσει πολλές φορές από το θάνατο και πίστευε ότι ποτέ δε θα τον πάρει εχθρικό βλήμα. Έτσι στο βομβαρδισμό έμεινα καβάλα. Τον ικετεύαμε να φυλαχτεί. Δεν κατεβαίνω απαντούσε, δεν τους κάνω αυτήν την τιμή. Μια βόμβα έπεσε τέλος μπροστά του και τον χάσαμε από τα μάτια μας...».

Διαβάστε ακόμη: 

-- Η έκρηξη του ελληνοϊταλικού πολέμου τον Οκτώβριο του 1940 στα πρωτοσέλιδα των ξένων εφημερίδων
-- Ιστορικα κείμενα από τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940: Το ιταλικό τελεσίγραφο - Τα διαγγέλματα - Η επιστολή του Ζαχαριάδη - Τα επίσημα πολεμικά ανακοινωθέντα τον πρώτο μήνα του πολέμου

-- Η πρώτη πολεμική ανταπόκριση από το αλβανικό μέτωπο, που δημοσιεύτηκε σε ελληνική εφημερίδα