Γιατί σε (πολύ) παλιότερες εποχές οι περισσότεροι γάμοι δεν τελούνταν το καλοκαίρι;

Καλοκαίρι! Η εποχή κατά την οποία τα μπαλκόνια γίνονται οι νέες αγαπημένες γωνιές των διαμερισμάτων τις νυχτερινές ώρες, αδυσώπητες κουνουπομαχίες διεξάγονται επί καθημερινής βάσης και τα αντικουνουπικά έλαια επικρατούν κατά κράτος κάθε κολόνιας, επιβεβαιώνουμε το κατά πόσο εξακολουθούμε να θυμόμαστε ατάκες του «Ρετιρέ», οι ελληνικές παραλίες «βουλιάζουν» από κόσμο και προσφέρονται για νέες κοινωνικές –και όχι μόνο– γνωριμίες (αλλά και για να ξεσκονίσουμε τα αγγλικά που κουτσά-στραβά θυμόμαστε ή νομίζουμε ότι θυμόμαστε), τα χωριά ανά την επικράτεια θυμούνται προσωρινά τις παλιές τους πληθυσμιακές δόξες, οι δε εκκλησίες υποδέχονται κύματα επισκεπτών που είναι καλεσμένοι σε κάποιον ή κάποιους από τους χιλιάδες γάμους που τελούνται ανά την επικράτεια.

Οι καλοκαιρινοί μήνες αποτελούν την κατ’ εξοχήν πρώτη επιλογή των ζευγαριών για να τελέσουν θρησκευτικούς γάμους, αλλά αυτό είναι ένα φαινόμενο μάλλον των τελευταίων δεκαετιών, συνδεδεμένο με την αστικοποίηση του πληθυσμού και τις αλλαγές των συνηθειών που επήλθαν ως φυσική συνέπεια, όπως η ανάπτυξη μιας κουλτούρας που θέλει το καλοκαίρι ως την κατεξοχήν εποχή ξεκούρασης και τουρισμού.

Σε πολύ παλιότερες εποχές το καλοκαίρι δεν ήταν περίοδος άδειας από τη δουλειά και αναψυχής, αλλά το ακριβώς το αντίθετο: ήταν η κατεξοχήν περίοδος εργασίας στα χωράφια. Κι αν ανατρέξουμε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν τα μέσα μεταφοράς εξαντλούνταν στα κάρα με άλογα και ο τουρισμός ήταν σχεδόν ανύπαρκτος (πλην ορισμένων ξένων περιηγητών που είχαν την πολυτέλεια να ταξιδέψουν με το πλοίο μέχρι τη μικρή αυτή γωνιά της βαλκανικής χερσονήσου για να θαυμάσουν τα αθάνατα μνημεία της Αρχαίας Ελλάδας), μπορούμε να διαπιστώσουμε του λόγου του αληθές ακόμη σαφέστερα.

Το πολύ μακρινό 1859, από το Βασιλικό Τυπογραφείο τυπώθηκε η μελέτη του ανώτερου δημοσίου υπαλλήλου Σ. Α. Σπηλιωτάκη, ο οποίος είχε συγκεντρώσει τα επίσημα στατιστικά στοιχεία για μια σειρά από πτυχές της κοινωνικής ζωής του νεαρού ακόμη ελληνικού κράτους. Ένα από τα θέματα που τον απασχόλησαν ήταν και η στατιστική ανάλυση των 5.053 γάμων που είχαν τελεστεί κατά το έτος 1852 –αριθμός μικρότερος από το μέσο όρο της προηγούμενης πενταετίας.

Εστιάζοντας στην ανάλυση των γάμων κατά μήνα, διαπιστώνουμε ότι μακράν δημοφιλέστερος μήνας τέλεσής τους ήταν ο Ιανουάριος (763 γάμοι) και ακολουθούσαν ο Νοέμβριος και ο Απρίλιος με 677 και 655 γάμους αντίστοιχα. Στον αντίποδα, οι λιγότεροι γάμοι είχαν πραγματοποιηθεί το Μάρτιο (με μόλις 133 γάμους, προφανώς λόγω της Σαρακοστής, που κατά την εκκλησία θεωρείται απαγορευτική για να ενωθούν τα ζευγάρια εις σάρκα μία -αν και όχι σε απόλυτο βαθμό, όπως βλέπουμε ακόμη σε περιόδους με πολύ πιο αυξημένο θεωρητικά το θρησκευτικό αίσθημα). Δεύτερος λιγότερο δημοφιλής μήνας για ν’ ανέβουν τα ζευγάρια τα σκαλιά της εκκλησίας αναδεικνυόταν ο Ιούνιος με μόλις 241 γάμους το μήνα αυτό, ενώ ακολουθούσαν ο Δεκέμβριος, ο Φεβρουάριος, ο Σεπτέμβριος, ο Αύγουστος και ο Ιούλιος.

Σχολιάζοντας τους αριθμούς, ο Σ. Α. Σπηλιωτάκης εξηγούσε: «Ο μείζων αριθμός των γάμων πίπτει περί τους μήνας Ιανουάριον και Απρίλιον, ότε η επισημότης των εορτών δίδει χώραν εις ευθυμίας και τελετάς· το δ’ έλαττον αυτών λάμβάνει χώραν κατά τον Μάρτιον εποχήν της τεσσαρακοστή και των νηστειών· ελάττωσίς τις παρατηρείται κατά τους μήνας του θέρους και της συγκομιδής των καρπών, ένεκα της ζέστης και των αγροτικών εργασιών· και αύξησίς τις κατά τους μήνας του τρυγητού και των νέων οίνων».

Από το βιβλίο του Σ. Α. Σπηλιωτάκη ενδιαφέρον έχουν και οι παρατηρήσεις του για τις γεννήσεις, πότε δηλαδή έρχονταν στον κόσμο τα περισσότερα νέα μωρά. Μακράν πρώτοι σε γεννήσεις ήταν οι τρεις πρώτοι μήνες του έτους (με την κανονική τους σειρά, δηλαδή Ιανουάριος, Φεβρουάριος και Μάρτιος) «οίτινες ανταποκρίνονται με τους μήνας των συλλήψεων Απρίλιον, Μάιον και Ιούνιον εποχήν καθ’ ην αι ζωτικαί δυνάμεις εξερχόμενοι του ληθάργου των μακρών νυκτών είναι ζωηρότεραι».

Στον αντίποδα, αν και τα λιγότερα παιδιά είχαν γεννηθεί τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο (δηλαδή με φθινοπωρινούς μήνες σύλληψης), ο συγγραφέας διαπίστωνε αυθαίρετα ότι «το έλαττον των γεννήσεων συμπίπτει κατά τους μήνας εκείνους, καθ’ ους οι αντιστοιχούντες των συλλήψεων είναι οι του θέρους· εκτός των του Δεκεμβρίου [σ.σ. ο μήνας με τον τρίτο μικρότερο αριθμό γεννήσεων] έχοντος αντίστοιχος αυτού τον Μάρτιον, εποχήν των νηστειών».

Ρίξτε μια ματιά και εδώ:

-- Ποια είναι η καταλληλότερη ηλικία για γάμο; Τι απαντήσεις έδωσαν άνθρωποι των γραμμάτων (μεταξύ αυτών και ο Παλαμάς) σε σχετικό αφιέρωμα εφημερίδας το Σεπτέμβριο του 1928

-- Η πιο γαμάτη γαμήλια φωτογραφία.

--  10 ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΑΜΟΥ