5 πράγματα που ίσως δεν γνωρίζατε για την 25η Μαρτίου

Όλοι γνωρίζουμε ότι στις 25 Μαρτίου γιορτάζουμε την επέτειο από την έναρξη - το 1821 - της Επανάστασης του Γένους, που επιδίωκε την εθνική του ανεξαρτησία ύστερα από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς. Πόσα, όμως, γνωρίζουμε για άλλες, μεταγενέστερες "25 Μαρτίου" που είχαν κάποιες ιδιαιτερότητες και θεωρούνται ξεχωριστές - για διαφορετικούς λόγους η καθεμιά;

1. Ο πρώτος εορτασμός της 25ης Μαρτίου έγινε το 1838. Το σχετικό βασιλικό διάταγμα είχε εκδοθεί δέκα μόλις μέρες νωρίτερα και μάλλον απρόθυμα από τον Βαυαρό μονάρχη.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Επί τη προτάσει της Ημετέρας επί των Εκκλησιαστικών κλπ. Γραμματείας, θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25 Μαρτίου, λαμπρά καθ' εαυτήν εις πάντα Έλληνα διά την εν αυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είνε προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος διά την κατ' αυτήν την ημέραν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού Έθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές, ως ημέραν Εθνικής Εορτής και διατάττομεν την διαληφθείσαν ημετέραν Γραμματείαν να δημοσιεύση και να ενεργήση το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις την 15 (27) Μαρτίου 1838.

ΟΘΩΝ 

Ο επί των Εκκλησιαστικών κλπ. Γραμματεύς της Επικρατείας

Γ. Γλαράκης

Ο εορτασμός ήταν πολύ απλός. Το πρωί της ημέρας ρίχτηκαν 21 κανονιοβολισμοί, ενώ στρατιώτες παρατάχθηκαν στους δρόμους, απ' όπου θα περνούσε το βασιλικό ζεύγος, ο Όθωνας και η Αμαλία. Ακολούθησε δοξολογία στο ναό της αγίας Ειρήνης με την παρουσία πλήθος κόσμου, αλλά και ξένων επισήμων - με ηχηρές όμως απουσίες. Η όψη της πρωτεύουσας ήταν πανηγυρική από το πρωί μέχρι το βράδυ, οπότε φωταγωγήθηκαν η Ακρόπολη, αλλά και όλα τα κτίρια της Αθήνας, ενώ από το πρωί είχε στηθεί γλέντι στη σημερινή πλατεία Συντάγματος, έξω από τα ανάκτορα - η σημερινή Βουλή. 

Μπορείτε να διαβάσετε την περιγραφή του πρώτου εκείνου εορτασμού από την εφημερίδα "Αθηνά" στον παρακάτω σύνδεσμο: Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ

2. Το 1913, ο εορτασμός της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου πραγματοποιήθηκε με δυο μήνες καθυστέρησης λόγω πένθους. Στις 5 Μαρτίου 1913 δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄, ενώ η ταφή του πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαρτίου. Έτσι, αν και στις 25 του μηνός γιορτάστηκε κανονικά ο Ευαγγελισμός, οι εκδηλώσεις για την επέτειο της Επανάστασης μετατέθηκαν για τις 21 Μαΐου, που ήταν και η ονομαστική γιορτή του νέου βασιλιά Κωνσταντίνου. 

Αντίθετα, το 1964 οι εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν κανονικά, παρόλο που 19 μέρες νωρίτερα, στις 6 Μαρτίου, είχε πεθάνει ο τότε βασιλιάς Παύλος. Λεπτομέρεια: και τότε ο διάδοχος ονομαζόταν Κωνσταντίνος.

3. Ο εορτασμός των 100 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 δεν πραγματοποιήθηκε, όπως θα περίμενε κανείς, το 1921 λόγω της Μικρασιατικής εκστρατείας που βρισκόταν σε εξέλιξη. Είναι χαρακτηριστικά τα δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής, που στα πρωτοσέλιδα τους εξυμνούσαν μεν με άρθρα, ποιήματα και άλλα αφιερώματα τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τον ξεσηκωμό του Γένους, ενώ στις εσωτερικές σελίδες ανέφεραν τα ονόματα νεκρών και τραυματιών στρατιωτών από το μέτωπο. 

[Βλ. σχετικά και εδώ: 25 ΜΑΡΤΙΟΥ 1921: Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΗΡΥΞΗ ΤΗς ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ]

Η εκατονταετηρίδα γιορτάστηκε τελικά το 1930 με αφορμή και τη συμπλήρωση 100 ετών από την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου, οπότε ιδρύθηκε επισήμως το ελληνικό κράτος. Βέβαια, και τότε τα πνεύματα ήταν οξυμένα λόγω του πολιτειακού ζητήματος, που το αντιπολιτευόμενο Λαϊκό Κόμμα έθετε συνέχεια. Γενικά, θα έλεγε κανείς ότι τα 100 χρόνια της εθνικής εορτής - είτε το 1921 είτε το 1930 - δεν πραγματοποιήθηκαν σε πνεύμα εθνικής ομοψυχίας. Ελπίζουμε τα 200 χρόνια να γιορταστούν υπό καλύτερες συνθήκες.

4. Στις 25 Μαρτίου 1924 εγκρίθηκε από την Εθνοσυνέλευση και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το διάταγμα που κήρυσσε έκπτωτη τη δυναστεία των Γλίξμπουργκ - είχε προηγηθεί το Σεπτέμβριο του 1922 η παραίτηση του Κωνσταντίνου υπέρ του Γεωργίου, ύστερα από τη Μικρασιατική Καταστροφή και την εκδήλωση στρατιωτικού κινήματος στη Χίο και στη Λέσβο, αλλά και η παραίτηση του Γεωργίου τον Οκτώβριο του 1923 μετά από αποτυχημένο, αντεπαναστατικό κίνημα.
Το κείμενο του ψηφίσματος είχε ως εξής:

"Η Δ΄ Συντακτική των Ελλήνων Συνέλευσις έχουσα προ οφθαλμών τα δεινά που επεσώρευσεν εις το Έθνος η Δυναστεία των Γλυξβούργων και με την πεποίθησιν ότι μόνον το Δημοκρατικόν Πολίτευμα, το ανταποκρινόμενον εις τον χαρακτήρα του Ελληνικού Λαού, τας πολιτικάς του συνηθείας και  την Κοινοβουλευτικήν του ανατροφήν, δύναται να ασφαλίση τας ελευθερίας του και να τον βοηθήση να προαχθή ηθικώς, να αναλάβη οικονομικώς και να εξυψώσει από πάσης απόψεως τον πολιτισμόν του.

Ψηφίζει

1) Κηρύττει οριστικώς έκπτωτον την Δυναστείαν των Γλυξβούργων, στερεί όλα τα μέλη αυτής παντός δικαιώματος διαδοχής επί του Θρόνου και της ελληνικής ιθαγενείας και απαγορεύει εις αυτά την εν Ελλάδι διαμονήν.

2) Αποφασίζει να συνταχθή η Ελλάς εις Δημοκρατίαν κοινοβουλευτικής μορφή, υπό τον όρον εγκρίσεως της αποφάσεως αυτής αμέσως υπό του Λαού διά Δημοψηφίσματος, ούτινος αι λεπτομέρειαι, περιλαμβάνουσαι τον χρόνον, τον τρόπον της ενεργείας και τας εγγυήσεις της αμερολήπτου διεξαγωγής του, θέλουν κανονισθή διά Διατάγματος.

3) Επιτρέπει  την αναγκαστικήν απαλλοτρίωσιν των κτημάτων των ανηκόντων εις μέλη της εκπτώτου Δυναστείας. Κτήματα, περιελθόντα εις μέλη της εκπτώτου Δυναστείας, εκ δωρεάς του Δημοσίου, δήμων, κοινοτήτων ή νομικών προσώπων ή αποκτηθέντα ή κατασκευασθέντα δι' εθνικών εράνων, περιέρχονται αυτοδικαίως άνευ ουδεμιάς αποζημιώσεως, εις το Δημόσιον ή τους οικείους δήμους, κοινότητας ή νομικά πρόσωπα.

4) Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης θέλει εξακολουθήσει να εκτελή, ως μέχρι τούδε, καθήκοντα ρυθμιστού του Πολιτεύματος μέχρι συντάξεως του Δημοκρατικού Χάρτου τη Ελλάδος"

Στις 13 Απριλίου, το νέο πολίτευμα της αβασίλευτης Δημοκρατίας επικυρώθηκε με δημοψήφισμα από το 69.95% των ψηφοφόρων.

5. Στις 25 Μαρτίου 1938 πραγματοποιήθηκε η πρώτη ελληνική ραδιοφωνική εκπομπή. Αν και τα πρώτα ραδιόφωνα έφτασαν στην Ελλάδα το 1927, επί 11 χρόνια ο πληθυσμός άκουγε μόνο ξένους σταθμούς. Το πρώτο πρόγραμμα που εξέπεμψε ραδιοφωνικά από την Ελλάδα ήταν ένα μήνυμα του τότε βασιλιά Γεωργίου Β΄ με αφορμή την εθνική επέτειο. Μάλιστα, είχαν στηθεί μεγάφωνα στις πλατείες όλων των πόλεων, ώστε να ακουστεί ακόμη κι από εκείνους που δεν είχαν ραδιοφωνική συσκευή στα σπίτια τους. Το μήνυμα του τότε βασιλιά ήταν το εξής:

"Η απόκτησις του πρώτου Ελληνικού Ραδιοφωνικού Σταθμού, του οποίου η λειτουργία άρχεται από της εσπέρας ταύτης, μοι παρέσχε την ευχάριστον ευκαιρίαν να επικοινωνήσω προφορικώς με σας, τους αγαπητούς μου υπηκόους και να σας καταστήσω κοινωνούς των εντυπώσεών μου εκ του εορτασμού της σημερινής μεγάλης διά την Ιστορίαν της Ελλάδος επετείου.

Η ενώπιόν μου γενομένη στρατιωτική παρέλασις κατέδειξε πλήρως ότι η αρξαμένη αναδημιουργία των πολεμικών δυνάμεων της χώρας βαίνει σταθερώς προς την αρτίαν αυτής συντέλεσιν. Κατέδειξεν ότι πάντες οι μετέχοντες των πολεμικών ημών δυνάμεων, από των ανωτάτων στελεχών μέχρι του οπλίτου, εμψυχούνται υπό πνεύματος αδιασείστου πειθαρχίας και απολύτου προσηλώσεως εις το καθήκον αυτών και εκραταίωσε την πεποίθησιν ότι τοιαύται δυνάμεις θα φανώσι, παρισταμένης τυχόν ανάγκης, άξιαι των προσδοκιών της Πατρίδος. 

Επίσης, η εμφάνισις της σχολικής και λοιπής νεολαίας διεπίστωσεν ότι υγιείς είναι αι βάσεις, εφ' ων διαπλάσσεται η νέα γενεά και ότι επί της γενεάς ταύτης το Έθνος δικαιούται αναμφιβόλλως να στηρίζη τας αρίστας αυτού ελπίδας. Ο ενθουσιασμός, μετά του οποίου ολόκληρος ο λαός εώρτασε καθ' όλην την χώραν την σημερινήν εθνικήν επέτειον, παρέχει την βεβαιότητα περί της διαρκούς ανυψώσεως του φρονήματός του. 

Τα εκ των εντυπώσεων τούτων αισθήματα ικανοποιήσεως και ενθουσιασμού συμμερίζομαι ολοψύχως μεθ' υμών, ευχόμενος δε, ίνα με την ευλογίαν του Θεού ευοδούται ολοέν επί μάλλον και μάλλον το κοινόν έργον, απευθύνω προς πάντα τον εγκάρδιον χαιρετισμόν μου".

[Περισσότερα για την ιστορία του ραδιοφώνου στην Ελλάδα - μέχρι την ίδρυση του πρώτου ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού - μπορείτε να διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο: Όταν το ραδιόφωνο ξεκίνησε στην Ελλάδα, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί έβλεπαν ήδη τηλεόραση!]

ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:
Η Επανάσταση του 1821 στις ξένες εφημερίδες