Σαν σήμερα: 14 Σεπτεμβρίου

Συλλαλητήρια-σημεία αναφοράς και πολιτικές ανατροπές κρύβει η 14η Σεπτεμβρίου στην ιστορία του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα.

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1897, συλλαλητήριο πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Ομονοίας εναντίον της προκαταρκτικής συνθήκης ειρήνης που είχε υπογραφεί οκτώ μέρες νωρίτερα στην Κωνσταντινούπολη, με την οποία επιβαλλόταν στο ελληνικό κράτος υποχρέωση υπέρογκης χρηματικής αποζημίωσης στην Οθωμανική αυτοκρατορία και παράλληλα η χώρα περιερχόταν σε καθεστώς διεθνούς οικονομικού ελέγχου από τους δανειστές της.

Πολλοί ρήτορες, μεταξύ των οποίων και ο ανερχόμενος αγωνιστής Μαρίνος Αντύπας, απευθύνθηκαν στους συγκεντρωμένους, τους οποίους το "Εμπρός" υπολόγιζε σε 15000, ενώ στο τέλος υιοθετήθηκε ψήφισμα πέντε σημείων:

"Ο ελληνικός λαός μετά φρίκης και βδελυγμίας αναγνούς την υπό της ευρωπαϊκής διπλωματίας εκδοθείσαν εν Κων/πόλει άδικον και παράνομον καταδικαστικήν απόφασιν, δι' ης αίρεται η ανεξαρτησία του Ελληνικού Βασιλείου, καταδικάζουσαν δε εις αιώνιον δουλείαν και τελείαν εξόντωσιν, και τούτο, και σύμπαν το Ελληνικόν

Ψηφίζει

1) Ως κυρίαρχος μηδεμίαν επιτρέπει μείωσιν εις την διαχείρισιν των κυριαρχικών αυτού δικαιωμάτων, διατάσσει τον Βασιλέα της Ελλάδος και την Κυβέρνησιν αυτού και παρακαλεί την Βουλήν μηδεμιάς, ή μόνον αξιοπρεπούς και ελληνικής ν' αξιώσουν απαντήσεως το άδικον και παράτολομον και αύθαδες έγγραφον, το μη σεβασθέν τας αρχάς της ηθικής μηδέ την τιμήν και την φιλοτιμίαν έθνους ελευθέρου, πολλά μοχθήσαντος υπέρ της ελευθερίας και του πολιτισμού.

2) Οικτείρει τον λήγοντα αιώνα, όστις στιγματίζει την ελευθερίαν και τον πολιτισμόν.

3) Εκφέρει την ψυχικήν οδύνην αυτού διά τας αποφάσεις των Ευρωπαίων ηγετών, οίτινες ετέθησαν υπό αρχηγίαν καθαρώς χρηματιστικήν και μη σεβόμενοι το δίκαιον και την ηθικήν μηδέ τιμώντες την ελευθερίαν και τα συμφέροντα του πολιτισμού.

4) Πεποιθώς επί την αντίληψιν του Θεού και το δίκαιον, αναλαμβάνει τον ιερόν αγώνα, βέβαιος ότι η ελευθερία και ο πολιτισμός θα θριαμβεύσωσι κατά της βδελυράς τυραννικής μιαιφονίας και του βαρβαρισμού.

5) Το παρόν ψήφισμα δημοσιευθήτω διά των ελληνικών και ευρωπαϊκών εφημερίδων".

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1909, ογκώδες συλλαλητήριο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, που ξεκίνησε από την πλατεία Ομονοίας και κατέληξε στο πεδίο του Άρεως, υπέρ του στρατιωτικού κινήματος που είχε εκδηλωθεί στο Γουδί ένα μήνα νωρίτερα (15 Αυγούστου 1909). Σε αυτό συμμετείχαν περίπου εκατό σωματεία, ενώ απείχε ο Δικηγορικός Σύλλογος - μια απουσία με νόημα, που αποτύπωνε μια δυσπιστία για την ανάμιξη του στρατού στα πολιτικά πράγματα. Οι εφημερίδες της εποχής έκαναν λόγο για μια τεράστια συγκέντρωση, που ουσιαστικά νομιμοποιούσε το κίνημα, ενώ οι συγκεντρωμένοι υιοθέτησαν ψήφισμα, το οποίο στη συνέχεια επιδόθηκε στο βασιλιά Γεώργιο Α΄. 

"Ο λαός των Αθηνών και Πειραιώς συνελθώς εις πάνδημον συλλαλητήριον ίνα σκεφθή περί των κοινών, ήτοι περί γενικής των κακώς εχόντων ανορθώσεως, πολιτικής τε και στρατιωτικής ην από μακρού ήδη χρόνον επόθησε και εζήτησε και την οποίαν το κίνημα της 15ης Αυγούστου ανέλαβε να πραγματοποιήση αποβλέπων ότι τα έννομα συμφέροντα και δικαιώματά του ουσιωδώς εθυσιάσθησαν υπό το ευπρόσωπον κάλυμμα ελευθέρου πολιτεύματος των αντιπροσώπων αυτού μεταβληθέντων εις ιδιοτελή ολιγαρχίαν αντικαταστήσασαν τον νόμον διά της θελήσεως και συνενωθείσαν μετά αφορολογήτου πλουτοκρατίας, εν ω αυτός στενάζει υπό το βάρος των αδικωτάτων φόρων και των επί της καταναλώσεως, χωρίς καν να απολαμβάνη ως αντάλλαγμα την ασφάλειαν της ζωής, τιμής και ιδιοκτησίας....". 

Έτσι αιτιολογούνταν τα εννέα σημεία του εκτενέστατους ψηφίσματος, που υιοθέτησαν οι συγκεντρωμένοι διά βοής και με το οποίο ζητούσαν κυρίως ένα "άρτιον σύστημα νομοθεσίας" στους τομείς της διοικήσεως και παραγωγής, καταστολή της οπλοφορίας και εμπέδωση της δημόσιας ασφάλειας, προστασία της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της βιομηχανίας, του εμπορίου και της ναυτιλίας, προστασία των εργαζομένων, ταχύτερη και οικονομικότερη απονομή της δικαιοσύνης, καταπολέμηση της τοκογλυφίας, μόρφωση του κλήρου και μεταβολή του κανονισμού της Βουλής, "την κωλυσιεργίαν υποθάλποντος και τελείως παραλύσαντος την του πολιτεύματος λειτουργίαν".

Στο συγκεντρωμένο πλήθος μίλησε και ο βασιλιάς Γεώργιος, ο οποίος έκανε αποδεκτούς τους όρους του ψηφίσματος, αλλά και ο πρωθυπουργός Μαυρομιχάλης, στην οικία του οποίου κατευθύνθηκαν αργότερα οι συγκεντρωμένοι. Αντίστοιχα συλλαλητήρια πραγματοποιήθηκαν και σ' όλες τις επαρχιακές πόλεις.

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1922, το επαναστατικό κίνημα που είχε ξεσπάσει σε Χίο και Λέσβο στις 11 του μηνός και που μια μέρα νωρίτερα είχε γίνει αισθητό και στην Αθήνα προκαλώντας την παραίτηση της κυβέρνησης Τριανταφυλλάκου, επικράτησε πλήρως. Στις 8.30΄ το πρωί Κωνσταντίνος παραιτήθηκε του θρόνου υπέρ του γιου του, Γεωργίου, ενώ ακολούθησε μια αποτυχημένη, ανοργάνωτη απόπειρα αντεπανάστασης με επικεφαλής τον υποστράτηγο Φράγκο. Η ορκωμοσία του Γεωργίου Β΄ έγινε στις 2.30΄ το μεσημέρι, ενώ η επαναστατική επιτροπή απευθύνθηκε στο λαό με προκήρυξη, ενημερώνοντας για τις εξελίξεις:

" ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟΝ

Κατόπιν επελθούσης μετά της παραιτηθείσης Κυβερνήσεως Τριανταφυλλάκου συμφωνίας, εντός ελαχίστων ωρών η Προσωρινή Επαναστατική Επιτροπή αναλαμβάνει την εξουσίαν. Μέχρι της στιγμής ταύτης επαφίεται διά την διαφύλαξιν της τάξεως και την ασφάλειαν όλων ανεξαιρέτως των πολιτών, εις τον πατριωτισμόν των Ελλήνων και εις τον διακαή πόθον του Ελληνικού Λαού προς συμφιλίωσιν και γεφύρωσιν του χάσματος, ΠΟΘΟΝ ΟΝ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΕΝΣΑΡΚΩΝΕΙ. Οι τυχόν ταραξίαι, ΕΙΣ ΟΙΑΝΔΗΠΟΤΕ ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΜΕΡΙΔΑ ΚΑΙ ΑΝ ΑΝΗΚΟΥΝ, θα τιμωρηθώσιν αμειλίκτως ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΩ ΔΙΚΑΙΩ.

Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ "

Μέχρι τις 5 το απόγευμα ολοκληρώθηκε η εγκατάσταση των αξιωματικών του κινήματος στις αστυνομικές και στρατιωτικές αρχές, ενώ σε εκκρεμότητα παρέμενε το θέμα του σχηματισμού νέας κυβέρνησης.Εξάλλου, οι τρεις ηγέτες του κινήματος (Γονατάς, Πλαστήρας και Φωκάς) απέστειλαν ραδιογράφημα στην κυβέρνηση ζητώντας την "εντός της βραχυτάτης δυνατής προθεσμίας αποδημία" του Κωνσταντίνου με τη σύζυγό του και τα δύο μικρότερα παιδιά του στο εξωτερικό, όπως και έγινε την επόμενη μέρα.