Θα αποκτήσει η Ισλανδία την πρώτη κυβέρνηση Πειρατών;

Όλα ξεκίνησαν στη Σουηδία την 1η Ιανουαρίου 2006. Ο Ρίκαρντ Φάλκβινγκε ίδρυσε το πρώτο στον κόσμο Κόμμα των Πειρατών, με αναφορές όχι στους γνωστούς από τα μυθιστορήματα και την ιστορία πειρατές των θαλασσών, αλλά στους πειρατές του ίντερνετ, που επιδιώκουν ένα απολύτως ελεύθερο - χωρίς χρεώσεις - ίντερνετ, αμφισβητώντας πολλά βασικά στοιχεία του υπάρχοντος νομικού πλαισίου γύρω από τα πνευματικά δικαιώματα (copyrighht).

Χωρίς να το συνειδητοποιεί, ο Φάλκβινγκε ξεκίνησε ένα κύμα δημιουργίας σειράς παρόμοιων κομμάτων σε όλον τον δυτικό κόσμο: από τις ΗΠΑ μέχρι την Ελλάδα, όπου το εγχώριο κόμμα των Πειρατών δεν άρθρωσε ποτέ κάποιο ξεκάθαρο πολιτικό λόγο, αλλά έμοιαζε απλά ως ένα ακόμη μικρό κόμμα διαμαρτυρίας (τα αποκαλούμενα και "κόμματα της πλάκας"). Έτσι δεν ευθυγραμμίστηκε με τις καλές επιδόσεις των αντίστοιχων κομμάτων στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κατά τις ευρωεκλογές του 2009 - μια εκλογική διαδικασία που θεωρείται γενικά "απολίτικη" και πρόσφορη για αντίστοιχες εκπλήξεις.

Στις εκλογές εκείνες, το σουηδικό κόμμα των Πειρατών απέσπασε το 7.1% των ψήφων, που μέχρι σήμερα αποτελεί την καλύτερη επίδοση παρόμοιου κόμματος σε εθνικό επίπεδο. Όμως σε καθαρά ποσοστιαίο επίπεδο, την καλύτερη επίδοση σημείωσε το Πειρατικό κόμμα Βερολίνου στις τοπικές εκλογές του 2011, καθώς προτιμήθηκε από το 8.9% των ψηφοφόρων του ομόσπονδου γερμανικού κρατιδίου. 

Γενικά, αυτή η πολιτική κίνηση μπορεί να έχει ξεκάθαρες θέσεις στα ζητήματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και ελευθερίας, όμως αδυνατεί να αρθρώσει έναν σαφή και ξεχωριστό λόγο σε θέματα "βαριάς" πολιτικής (όπως η οικονομία), Κι έτσι, σε γενικές γραμμές το φαινόμενο του κόμματος των Πειρατών τείνει να ξεφουσκώσει σε πολλές χώρες, με πρώτη και καλύτερη τη Σουηδία, όπου το 7.1% των ευρωεκλογών του 2009 έγινε μόλις 2.2% στις ευρωεκλογές του 2014.

Υπάρχει όμως και μια έκπληξη, που ίσως κάνει τη διαφορά στο - όχι και τόσο άμεσο - μέλλον. Η χώρα αυτή είναι η ταλαιπωρημένη από την οικονομική κρίση Ισλανδία, η οποία μπορεί να ανέκαμψε σχετικά σύντομα μετά τη χρεωκοπία του 2008, όμως το πολιτικό της σύστημα μοιάζει με βομβαρδισμένο.

Από το Σεπτέμβριο του 2008, οπότε η χώρα πτώχευσε σε μια μόνο βραδιά, η κάποτε ήσυχη Ισλανδία άρχισε να μοιάζει πολύ με την Ελλάδα - προ και μετά οικονομικής κρίσης. Διαμαρτυρόμενοι πολίτες πετούσαν αβγά στους βουλευτές, το χριστουγεννιάτικο δέντρο του 2008 κάηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας, για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκαν πρόωρες εκλογές μόλις δυο χρόνια μετά τις προηγούμενες, το επί 18 χρόνια κυβερνόν κόμμα κατέρρευσε στις εκλογές του 2009 και για πρώτη φορά ένα αριστερό κόμμα συμμετείχε στον κυβερνητικό συνασπισμό, δημιουργήθηκαν πολλά νέα κόμματα με μέτριες συνήθως επιδόσεις κλπ. 

Και ενώ στις εκλογές του 2013 φάνηκε ότι ο ερχομός της οικονομικής ανάπτυξης εφησύχασε τους Ισλανδούς ψηφοφόρους, που επανέφεραν στην εξουσία και πάλι το δεξιό κόμμα της Ανεξαρτησίας μαζί με το φιλελεύθερο κόμμα των Προοδευτικών, δυο χρόνια μετά τα γκάλοπ δείχνουν μια έκπληξη μεγατόνων. Σχεδόν σταθερά από το Μάρτιο του 2015, πρώτο κόμμα στις ισλανδικές δημοσκοπήσεις έρχεται το... κόμμα των Πειρατών!

Το ισλανδικό κόμμα των Πειρατών εμφανίστηκε αρκετά αργά σε σχέση με τα ομοειδή, ευρωπαϊκά κόμματα - μόλις στα τέλη του 2012. Η πρόεδρός του, Μπριγκίτα Γιόνσντοτιρ, ήταν γνωστή πολιτική ακτιβίστρια και ήδη βουλευτής του ισλανδικού κοινοβουλίου εκπροσωπώντας ένα από τα πολλά κόμματα που ξεπήδησαν μετά τη χρεωκοπία του 2008. Στις εκλογές της 28ης Απριλίου 2013, το κόμμα των Πειρατών ήρθε έκτο σε ψήφους αποσπώντας ποσοστό 5.10% και εκλέγοντας μόνο μία βουλευτή (την πρόεδρό του) σε σύνολο 63 στην ισλανδική βουλή (Άλθιγκ). 

Ήδη στις πρώτες δημοσκοπήσεις μετά τις εκλογές του 2013, το κόμμα των Πειρατών εμφανιζόταν με ανεβασμένα ποσοστά, όμως η μεγάλη ανατροπή άρχισε να συντελείται από τις αρχές του 2015, οπότε τα ποσοστά ήταν σταθερά διψήφια και με συνεχή αυξητική τάση. Μάλιστα, σε δύο δημοσκοπήσεις της εταιρίας MMR το μήνα Μάρτιο, το κόμμα βρέθηκε να συγκεντρώνει τις προτιμήσεις του 23.9% και 29,1% αντίστοιχα των Ισλανδών ψηφοφόρων, αφήνοντας στη δεύτερη θέση το κυβερνόν κόμμα της Ανεξαρτησίας και το φιλόδοκο "Λαμπρό Μέλλον", ένα κεντρώο κόμμα της αντιπολίτευσης που μέχρι τότε - σύμφωνα με τα γκάλοπ - αμφισβητούσε το παλαιοκομματικό σύστημα της παγωμένης χώρας. 

Από τα τέλη Απριλίου, το δημοσκοπικό προβάδισμα του κόμματος των Πειρατών όχι απλά παγιώθηκε, επιβεβαιούμενο και από άλλες εταιρίες γκάλοπ, αλλά εκτοξεύτηκε σε ασύλληπτα ύψη με ποσοστά σταθερά πάνω από 30%. Αποκορύφωμα ήταν το 37.5% σύμφωνα με γκάλοπ της FBL στα μέσα Ιουνίου, ενώ ελαφρά μικρότερα είναι τα ποσοστά που του δίνουν δύο πρόσφατες δημοσκοπήσεις: δηλαδή 32.3 - 35% στις αρχές Αυγούστου, όταν το κόμμα της Ανεξαρτησίας συγκεντρώνει 23-24%, οι Προοδευτικοί λίγο πάνω από 12%, το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα μεταξύ 9.2 και 12.2%, οι Αριστεροί-Πράσινοι 8.9-10.2% και το Λαμπρό Μέλλον μέχρι 5% (όταν πριν ένα χρόνο τα γκάλοπ το έδειχναν να κινείται γύρω στο 20%).

Τι πρεσβεύουν όμως οι Ισλανδοί Πειρατές; Με άξονα κυρίως το ίντερνετ και τις δυνατότητες τεχνολογίες, εκφέρουν έναν αρκετά θεωρητικό - αλλά και αόριστο - λόγο με σαφή αριστερό προσανατολισμό σε θέματα οικονομίας. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα τους (www.piratar.is), διεκδικούν:

α) άμεση δημοκρατία με συμμετοχή των πολιτών (χάρη στις δυνατότητες της τεχνολογίας), οι οποίοι δεν θα περιορίζονται απλά να συμμετέχουν ψηφίζοντας μια φορά στα τέσσερα χρόνια

β) διαφάνεια με πρόσβαση των πολιτών σε όλες τις αποφάσεις της διοίκησης. "Χωρίς διαφάνεια δεν μπορεί να υπάρξει αληθινή δημοκρατία" αναφέρουν στην πολιτική τους πλατφόρμα.

γ) αναθεώρηση και εκσυγχρονισμός του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει και κατάργησή του. Όπως αναφέρουν, "τα πνευματικά δικαιώματα, τουλάχιστον στην παραδοσιακή τους έννοια, έχουν μετατραπεί σε σοβαρή απειλή της ελεύθερης επικοινωνίας ανεξάρτητα από το αν οι άνθρωποι κάνουν κάτι νόμιμο ή παράνομο".

δ) μια ανθρωπιστική πολιτική στα θέματα των ναρκωτικών (κατά το πρότυπο της Πορτογαλίας) συνδέοντας την απεξάρτηση με το σύστημα υγείας

ε) αναθεώρηση του ισλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να καταστεί πιο ευέλικτο, συνδεδεμένο με το ίντερνετ και την κοινωνία

στ) ισότητα για όλους μακριά από τα όποια κοινωνικά στερεότυπα

ζ) κρατούν ουδέτερη - θα έλεγε κανείς σκόπιμα ασαφή - στάση στο κρίσιμο για τους Ισλανδούς ζήτημα ενδεχόμενης ένταξής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση

η) υποστήριξη όσων οφειλετών διεκδικούν τα δικαιώματά τους, εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων που κηρύσσουν κάποια δάνεια παράνομα, δυνατότητα παράδοσης της ακίνητης περιουσίας στην τράπεζα ως μέσο εκπλήρωσης των δανείων από τους οφειλέτες (αν το επιθυμούν), δυνατότητα αλλαγής ιδρύματος δανεισμού (π.χ. τράπεζας) από τους πολίτες, απαγόρευση των προπληρωμένων τελών στις νέες δανειακές συμβάσεις και γενικότερα να μην κηρύσσονται σε πτώχευση όσοι καταστράφηκαν οικονομικά εξ αιτίας της συμπεριφοράς των δανειστών τους
θ) απλοποίηση του πλαισίου για τις μικρές επιχειρήσεις και αξιοποίηση των οικονομικών δυνατοτήτων μέσω ίντερνετ
ι) θέσπιση κατώτατου μισθού, απλοποίηση του συστήματος πρόνοιας και χορήγηση ευκαιριών εκπαίδευσης, εργασίας και δημιουργίας σε όσους λαμβάνουν επιδόματα

Φυσικά, οι εκλογές αρκούν κάτι λιγότερο από δυο χρόνια στην Ισλανδία και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει από τώρα με βεβαιότητα την έκβασή τους. Ενδεχομένως οι Ισλανδοί Πειρατές χάσουν τη δυναμική τους και ξεφουσκώσουν μέχρι τότε, έχοντας καταγράψει την πιο εντυπωσιακή ίσως άνοδο και πτώση ενός κόμματος σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα στα παγκόσμια χρονικά. Ίσως όμως να μην συμβεί αυτό, αλλά τα σημερινά γκάλοπ να επαληθευτούν με τους Ισλανδούς να αναζητούν μια διέξοδο από τα τραύματα της τελευταίας επταετίας - κι ας ήρθε σ' αυτούς η οικονομική ανάπτυξη από την επίσημα μη χρεοκοπημένη Ελλάδα.