Ρόζα Παρκς, η γυναίκα σύμβολο των Αφροαμερικανών. Πώς η ίδια περιέγραψε σε συνέντευξή της την άρνησή της να παραχωρήσει τη θέση της στο λεωφορείο σε λευκό επιβάτη, σπάζοντας το άτυπο απαρτχάιντ της εποχής

Η Ρόζα Παρκς (το πατρικό της ήταν ΜακΚόλεϊ, ενώ Παρκς ήταν το επίθετο του μετέπειτα συζύγου της, Ρέιμοντ) γεννήθηκε σε μια αγροτική περιοχή της Αλαμπάμα στις 4 Φεβρουαρίου 1913. Είχαν περάσει πενήντα χρόνια από το τέλος του αμερικανικού εμφυλίου, οι μαύροι των νοτίων πολιτειών δεν ζούσαν ως σκλάβοι, όμως αντιμετωπίζονταν ως πολίτες τελευταίας κατηγορίας. Ζούσαν σ' ένα καθεστώς άτυπου απαρτχάιντ. Για παράδειγμα, τα παιδιά των μαύρων, μεταξύ αυτών και η Ρόζα, πήγαιναν σε ξεχωριστά σχολεία από τα παιδιά των λευκών. Κι ενώ τα σχολεία των τελευταίων ήταν καλύτερα, με θέρμανση και με καινούρια βιβλία, τα παιδιά των Αφροαμερικανών μάθαιναν γράμματα σε πρόχειρα κτίρια, χωρίς θέρμανση, χωρίς θρανία και με ελάχιστα βιβλία - όταν δεν βοηθούσαν τις οικογένειές τους στα χωράφια.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα του ρατσισμού, που αδιαμαρτύρητα βίωναν οι Αφροαμερικανοί επί δεκαετίες, ήταν και η απαγόρευση του να κάθονται στις μπροστινές θέσεις των λεωφορείων, οι οποίες προορίζονταν αποκλειστικά για τους λευκούς. Καθώς δεν υπήρχε ορατός διαχωρισμός μεταξύ μπροστινών και πίσω θέσεων, πρακτικά αυτό που ίσχυε ήταν ότι έπρεπε κατ' αρχήν να είναι καθισμένοι όλοι οι λευκοί επιβάτες και όποιο κάθισμα περίσσευε στο τέλος του λεωφορείου παραχωρούταν στους μαύρους.

Αυτή η παράλογη κατάσταση αποτελούσε καθεστώς μέχρι την 1η Δεκεμβρίου του 1955, οπότε η 42χρονη Ρόζα Παρκς διεκδίκησε το δικαίωμά της στην ισονομία με κάθε λευκό αμερικανό πολίτη. Η θαρραλέα στάση πολιτικής ανυπακοής μιας απλής μοδίστρας έδωσε ώθηση στη δυναμική εμφάνιση ενός κοινωνικού κινήματος που θα διεκδικούσε ίσα πολιτικά δικαιώματα σε όλους τους Αμερικανούς πολίτες ανεξαρτήτως του χρώματος που είχε η επιδερμίδα τους, αλλάζοντας σταδιακά - αν και σε βάθος χρόνου - τις ζωές εκατομμυρίων Αφροαμερικανών.

Σε συνέντευξή της τον Ιούνιο του 1995, η οποία είναι διαθέσιμη στο ίντερνετ και μπορείτε να τη διαβάσετε ολόκληρη εδώ, η Παρκς διηγήθηκε με δικά της λόγια τι είχε συμβεί σχεδόν 50 χρόνια νωρίτερα, όταν ένας ελεγκτής της έκανε παρατήρηση, επειδή είχε τολμήσει να καθίσει σε... λάθος θέση, πλάι σε λευκούς!

"Έκατσα σε μια θέση, που βρισκόταν ακριβώς πίσω από εκεί όπου κάθονταν οι λευκοί, στην τελευταία θέση. Ένας άνδρας ήταν δίπλα στο παράθυρο και εγώ έκατσα σε μια θέση στο διάδρομο και απέναντι βρίσκονταν δύο γυναίκες. Πηγαίναμε χωρίς φασαρίες μέχρι τη δεύτερη ή την τρίτη στάση, όταν κάποιοι λευκοί επιβιβάστηκαν στο λεωφορείο και έμεινε ένας άνδρας όρθιος. Όταν ο οδηγός τον πρόσεξε που στεκόταν, μας είπε να σηκωθούμε και να του δώσουμε εκείνες τις θέσεις. Τις περιέγραψε ως μπροστινές θέσεις. Και όταν οι άλλοι τρεις - ύστερα από δισταγμό - σηκώθηκαν, ήθελε να ξέρει αν εγώ είχα σκοπό να σηκωθώ και του είπα πως όχι. Μου είπε ότι θα με συνελάμβανε. Του είπα ότι μπορεί να το κάνει και φυσικά το έκανε. 

Δεν μετακίνησε άλλο το λεωφορείο και βγήκε έξω. Κάποιοι άνθρωποι κατέβηκαν - κανένας λευκός δεν κατέβηκε, μόνο ορισμένοι μαύροι. Δύο αστυνομικοί ανέβηκαν στο λεωφορείο και ο ένας με ρώτησε αν ο οδηγός μου είχε πει να σηκωθώ και εγώ απάντησα, "Ναι". Ήθελε να ξέρει γιατί δεν σηκώθηκα και του είπα ότι δεν νόμιζα ότι έπρεπε να σηκωθώ. Και τότε τον ρώτησα, γιατί μας πίεζαν. Είπε κατά λέξη, "Δεν ξέρω, όμως ο νόμος είναι νόμος και εσύ συλλαμβάνεσαι". Μετά από αυτό κατέβηκα από το λεωφορείο υπό κράτηση".

Σε ερώτηση του δημοσιογράφου αν τι στιγμή εκείνη αισθανόταν θυμό, η Ρόζα Παρκς ξεκαθάριζε:

"Δεν θυμάμαι να αισθανόμουν θυμό, όμως αισθανόμουν αποφασισμένη να το εκλάβω ως μια ευκαιρία να καταστήσω γνωστό ότι δεν ήθελα να μου συμπεριφέρονται κατ' αυτόν τον τρόπο και ότι οι άνθρωποι το ανέχτηκαν για πάρα πολύ καιρό. Ωστόσο, εκείνη τη στιγμή της σύλληψής μου δεν είχα ιδέα του πώς οι άνθρωποι θ' αντιδρούσαν". 

Η δίκη της Ρόζας Παρκς ορίστηκε για τις 5 Δεκεμβρίου, οπότε κρίθηκε ένοχη και της επιβλήθηκε πρόστιμο συνολικού ύψους 14 δολαρίων, το οποίο η ίδια δεν κατέβαλε, ενώ οι δικηγόροι της άσκησαν έφεση. Το ίδιο απόγευμα, η Ρόζα Παρκς και άλλοι ίδρυσαν την Ένωση του Μοντγκόμερι για την Πρόοδο, πρόεδρος και εκπρόσωπος τύπου της οποίας ορίστηκε ο ιερέας Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Την 5η Δεκεμβρίου οργανώθηκε επίσης γενικό μποϊκοτάζ των Αφροαμερικανών στα λεωφορεία, το οποίο σημείωσε τεράστια επιτυχία και συνεχίστηκε για περισσότερο από ένα χρόνο.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλα τα προβλήματα της αφροαμερικανικής κοινότητας αντιμετωπίστηκαν αμέσως, αλλά οι διακρίσεις σε βάρος της συνεχίζονται σε μεγάλο βαθμό μέχρι και σήμερα, όταν για παράδειγμα ο λευκός αστυνομικός αισθάνεται ότι απειλείται η ζωή του βλέποντας να τον πλησιάζει ένας αλητάκος με μαύρο δέρμα, ώστε σηκώνει το πιστόλι του και βαράει στο ψαχνό, όχι για να εκφοβίσει απλά, αλλά για να εκφοβίσει την "τεράστια απειλή" που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει ο νεαρός Αφροαμερικανός (και παραδόξως δεν συνιστά ένας λευκός αλητάκος με ίδια συμπεριφορά)!

Από την πιο πάνω συνέντευξη της Ρόζα Παρκς αξίζει να κρατήσουμε ένα ακόμη σημείο, τη συμβουλή που η πρωτοπόρος ακτιβίστρια είχε να δώσει στους νέους - κάθε εποχής:
"Η συμβουλή που θα έδινα στους νέους είναι, πρώτα απ' όλα, ν' αποβάλλουν κάθε προκατάληψη εναντίον των άλλων ανθρώπων και να εστιάσουν στο τι μπορούν να κάνουν για να βοηθήσουν τους άλλους. Και φυσικά, να λάβουν μια καλή μόρφωση και ν' αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που έχουν. Μάλιστα, σήμερα υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίας από τότε που ήμουν εγώ νεαρή. Και ό,τι κι αν κάνουν, να σκέφτονται θετικά και να νοιάζονται για τους άλλους ανθρώπους, να σκέφτονται πώς δεν θα υποκύψουν σε πολλούς πειρασμούς, ειδικά στη χρήση ναρκωτικών και ουσιών που θα καταστρέψουν τη φυσική υγεία, όπως και την ψυχική".