Οι πεθερές στο "εδώλιο του κατηγορουμένου". Ποιες ήταν οι απόψεις ανθρώπων του πνεύματος για τις πεθερές με αφορμή τη δίκη της Κάστρου, η οποία κατηγορήθηκε ότι οργάνωσε τη δολοφονία του γαμπρού της, το Μάρτιο του 1932

γελοιογραφία που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μπουκέτο το Μάρτιο του 1932

Το Μάρτιο του 1932 και ενώ στο Κακουργιοδικείο βρισκόταν σε εξέλιξη η δίκη των κατηγορουμένων για την αποτρόπαια δολοφονία του εργολάβου Δημήτρη Αθανασόπουλου, κεντρική φιγούρα και κύρια υπεύθυνη για το σχεδιασμό του εγκλήματος αναδεικνυόταν από τα δημοσιεύματα των εφημερίδων η πεθερά του θύματος, Άρτεμις Κάστρου, γνωστής και με το χαρακτηρισμό "Κακούργα πεθερά", όπως ήταν ο τίτλος του τραγουδιού - τεράστιο σουξέ της εποχής - που ο Ιάκωβος Μοντανάρης εμπνεύστηκε από την τραγική εκείνη ιστορία. Το θέμα είναι ότι ο συνδυασμός των λέξεων "κακούργα" και "πεθερά" δεν εξαντλούταν μόνο στο πρόσωπο της Κάστρου, αλλά μεταξύ σοβαρού και αστείου όλες οι πεθερές είχαν μπει στο στόχαστρο, ενώ το περιοδικό Μπουκέτο τις έβαλε στο "εδώλιο του κατηγορουμένου" και απευθύνθηκε σε ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων ζητώντας τις δικές τους απόψεις για τις πεθερές. Φυσικά, δεν ήταν μια σοβαρή "δίκη", αλλά απλά ένα ανάλαφρο αφιέρωμα ενός λαϊκού περιοδικού, που έψαχνε πώς να γεμίσει τις σελίδες του. Και η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι πνευματικοί άνθρωποι ανταποκρίθηκαν με χιούμορ στο αφιέρωμα αυτό. Εδώ συγκέντρωσα τις πιο ενδιαφέρουσες απαντήσεις.

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος κατέφυγε σε δύο δανεικές φράσεις. 

Η μία ανήκε στο δημοσιογράφο Βλάση Γαβριηλίδη, ο οποίος είχε εφεύρει τη δική του ετυμολογία για τη λέξη: "Η πενθερά παράγεται από το πάνθηρ. Πάνθηρ, πανθηρά, πενθερά". 

Η δεύτερη προερχόταν από το λεύκωμα μιας Αρσακειάδας με αρκετή ποιητική  διάθεση: "Πενθερά, αγκάθι μεταξύ δύο ρόδων".

Τη δική του ετυμολογία της λέξης μοιράστηκε με τους αναγνώστες του περιοδικού ένας άλλος δημοσιογράφος, ο Γεώργιος Βλάχος:

"Λέγουν ότι ο γάμος είναι ο τάφος του έρωτος. Τότε ίσως εκπροσωπεί το πένθος της ιστορίας αυτής η πενθερά ή και ο πενθερός, διότι τους βλέπω - ως λέξεις - απαρτιζομένους από τον έρωτα και το πένθος"!

Πόσο καμένος από πεθερά ήταν ο θεατρικός συγγραφέας Παντελής Χορν; Σύμφωνα με τη γνώμη του, "η πεθερά, πρώτα απ' όλα, είναι μητέρα. Λοιπόν δεν σου συγχωρεί ποτέ πως της πήρες την αγάπη της κόρης της. Δεύτερον είναι γυναίκα και δεν σου συγχωρεί ποτέ πως προτίμησες την κόρη της από δαύτη. Τρίτον... δεν θα το πω ποτέ μου, γιατί φοβάμαι!..".

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου μπορεί να μην είχε πεθερά, όμως συμμεριζόταν την επικρατούσα αρνητική εικόνα:

"Ακούω να τις αποκαλούν 'κακές πεθερές' και φαντάζομαι ότι δεν θα χει άδικο ο λαός στις κρίσεις του".

Ο ιστοριοδίφης Θεόδωρος Βελλιανίτης, αφού πρώτα χαρακτήριζε τις πεθερές ως "τον ασπονδότερο εχθρό" των γαμπρών τους, των οποίων "ψήνει κυριολεκτικώς το ψάρι στα χείλη", θυμήθηκε δύο ανέκδοτα:

α. Κάποιος διηγήθηκε σ' ένα φίλο του ότι ένας κάβουρας δάγκωσε την πεθερά του.

- Βρε την καημένη!.. είπε ο φίλος λυπημένος.

Και ο πολυπαθής γαμπρός ανταπάντησε:

- Δεν λες καλύτερα "βρε τον καημένο τον κάβουρα"!

β. Μια φορά είχε πεθάνει η πεθερά κάποιου δυστυχισμένου γαμπρού. Ο γιατρός που διαπίστωσε το θάνατό της, είπε στο γαμπρό για να τον παρηγορήσει:

- Μπορεί όμως να έχει πάθει και νεκροφάνεια η πεθερά σας και να συνέλθει σε λίγες ώρες.

- Τι έκανε λέει! φώναξε τρομοκρατημένος εκείνος. Να τη θάψουμε αμέσως, γιατρέ μου...

γελοιογραφία που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μπουκέτο το Μάρτιο του 1932

Δύο ανέκδοτα διηγήθηκε και ο συνάδελφος του Βελλιανίτη, Δημήτρης Καμπούρογλους, που είχε μια πιο ευνοϊκή άποψη για τις πεθερές (τουλάχιστον για τις πεθερές των γαμπρών):

α. Κάποτε το καλοκαίρι κοιμόντουσαν στρωματσάδα σε δυο παρακείμενα δωμάτια δυο αντρόγυνα. Στο ένα δωμάτιο ο γιος της γριάς με τη γυναίκα του και στο άλλο η κόρη της με τον άντρα της. Πέρασε λοιπόν τα ξημερώματα η γριά απ' το πρώτο δωμάτιο και είπε:

- Ευλογημένοι, μ' αυτήν τη ζέστη κοιμόσαστε αγκαλιασμένοι!...

Έπειτα πέρασε κι απ' το άλλο δωμάτιο και είπε:

-Ψυχρούλα κάνει, παιδιά μου! Δεν αγκαλιαζόσαστε;...

β. Ένας νέος Αθηναίος είχε πεθερά και μητριά. Ξαφνικά, τις έπιασε πανούκλα και τις δύο. Τις είχαν λοιπόν απομονώσει και δεν επέτρεπαν την είσοδο σε κανέναν. Ο νέος όμως πήδησε απ' το παράθυρο για να τους πάει φαΐ και νερό αψηφώντας τον κίνδυνο μπρος στην αγάπη που είχε γι' αυτές. {Οκ, δεν είναι κάποιο αστείο ανέκδοτο, αλλά καταλαβαίνεται το πνεύμα του Καμπούρογλου, που δεν συμμεριζόταν τη γενική κατακραυγή για τις πεθερές).

Ο δικηγόρος, δημοσιογράφος, συγγραφέας και το πάλαι ποτέ βουλευτής και υπουργός Γεώργιος Πωπ δεν κατάλαβε το γενικό χαρακτήρα του ερωτήματος και το περιόρισε μόνο στην Άρτεμη Κάστρου, για την οποία δεν είχε ιδιαίτερα κολακευτικά λόγια να πει: 

"Η γυναίκα αυτή δεν έδρασε ως πεθερά, έδρασε ως θηρίο. Αμφιβάλλω αν και η πεθερά ενός λέοντα θα είχε τόσο άγριες διαθέσεις".

Μη έχουσα πείρα από πεθερές, η ηθοποιός Αλίκη Θεοδωρίδου (τότε παντρεμένη με τον επίσης ηθοποιό Κώστα Μουσούρη) περιορίστηκε να παρομοιάσει την Κάστρου με "ηρωίδα τρομακτικού μυθιστορήματος".

Ο ηθοποιός Αιμίλιος Βεάκης παρομοίαζε την πεθερά του με "ζώο κατοικίδιο και συγκεκριμένα με τη γάτα. Είναι ευχάριστη, καλή και χρήσιμη ακόμα για την ζωή του σπιτιού μας, εφόσον δεν της δημιουργούμε αδιέξοδο. Αλίμονό μας όμως αν τη βάλουμε στα στενά. Ο Θεός τότε να μας φυλάξει από τα νύχια της!.." Ο Βεάκης βέβαια παραδεχόταν ότι "ποτέ δεν είδε τα νύχια της", κάτι που απέδιδε περισσότερο στον ίδιο "παρά σ' αυτήν".

Ο επίσης ηθοποιός και πρόεδρος του Σωματείου Ηθοποιών Τηλέμαχος Λεπενιώτης είχε επίσης πολύ καλή σχέση με την πεθερά του, ώστε παρατηρούσε: "Αν κρίνω από τη δική μου, είναι οι θαυμασιώτερες γυναίκες του κόσμου".

Μια ποιητική απάντηση έδωσε η Μυρτιώτισσα (κατά κόσμον Θεώνη Δρακοπούλου):

Γινόσουν πεθερά, σ' έπαιρνε η μπόρα

Κι άγια να ήσουν, σ' έλεγαν κακιά.

Έτσι ήταν τα πράγματα ως την ώρα

Που έδρασε η Κάστρου· δεν μου λέτε τώρα

Ποια θα γλυτώσει απ' την κακογλωσσιά;

Αντίθετα, η συγγραφέας Γαλάτεια Καζαντζάκη έδωσε την πλέον πολιτικά ορθή απάντηση (και μεταξύ μας δεν είχε άδικο, απλά ήταν μια πολύ σοβαρή απάντηση για ένα αφιέρωμα όχι και τόσο σοβαροφανές - ή τουλάχιστον έτσι μοιάζει στα μάτια μας σήμερα, ύστερα από 85 χρόνια):

"Δεν θα μπορούσαμε ποτέ βασιζόμενοι στο έγκλημα της Κάστρου, να δώσουμε ένα γενικό χαρακτηρισμό για την πεθερά. Αυτό θα ήταν σαν να λέγαμε όλους τους άνδρες δολοφόνους, κρίνοντας από έναν μόνο".

Σχετικά θέματα:
-- Το "τραγούδι του Αθανασόπουλου", που έμεινε θρυλικό και ηχογραφήθηκε μετά από απαίτηση του κόσμου, που το έψαχνε στα δισκοπωλεία, αλλά δεν το έβρισκε!
-- "Καημένε Αθανασόπουλε, τι σου 'μελλε να πάθεις". Το φρικτό έγκλημα που συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία τον Ιανουάριο του 1931
-- 10 ελληνικές και ξένες παροιμίες για τις πεθερές, που ίσως δεν γνωρίζατε
-- Γιατί πολλές πεθερές δεν χωνεύουν τους γαμπρούς τους; Μια επιστημονική εξήγηση, που τις δικαιώνει!
-- Ποια είναι η καταλληλότερη ηλικία για γάμο; Τι απαντήσεις έδωσαν άνθρωποι των γραμμάτων (μεταξύ αυτών και ο Παλαμάς) σε σχετικό αφιέρωμα εφημερίδας το Σεπτέμβριο του 1928