29 Ιουλίου 2021

Η προσπάθεια εισαγωγής της σφαιρίνδας ή χειρόσφαιρας (αλλιώς... ράγκμπι) στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ένα άγνωστο μέχρι τότε ομαδικό άθλημα επιχείρησε να εισαγάγει ο Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος το 1902. Πιο συγκεκριμένα, στις 14(/26) Μαΐου 1902 –κατά τη δεύτερη και τελευταία μέρα των εσωτερικών αγώνων του συλλόγου, με τους οποίους έκλεινε και η αθλητική σεζόν– για πρώτη φορά μπροστά σε Έλληνες φιλάθλους έλαβε χώρα η «σφαιρίνδα», αλλιώς... «χειρόσφαιρο». Ποιο αγώνισμα ήταν όμως αυτό;

Μπορούμε να πιθανολογήσουμε με μεγάλη βεβαιότητα ότι επρόκειτο για αγώνα ράγκμπι χάρη στα δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής, που επιχείρησαν να συστήσουν το καινούριο άθλημα στους αναγνώστες τους περιγράφοντας και τους κανόνες του: οι παίκτες δύο ομάδων παλεύουν για ν’ αρπάξουν μια μπάλα με συμπιεσμένο αέρα και στη συνέχεια προσπαθούν να την πετάξουν κάτω από την αψίδα των αντιπάλων τους.

Το θέμα είναι ότι στα περισσότερα δημοσιεύματα αναγραφόταν ότι η κάθε ομάδα είχε έντεκα παίκτες (μόνο η Ακρόπολις έγραψε για περίπου τριάντα παίκτες συνολικά), στοιχείο που θα μπορούσε να μας παραπέμψει στο αμερικανικό ποδόσφαιρο, το οποίο όμως δεν διαθέτει αψίδα ως τέρμα, οι δε παίκτες του είναι φορτωμένοι με βαρύτατους εξοπλισμούς, οι οποίοι όμως έλειπαν από τους παίκτες της σφαιρίνδας! Από την άλλη, σε κανένα δημοσίευμα δεν γινόταν συσχετισμός με το αγγλικό άθλημα, το οποίο δεν ήταν άγνωστο (ως ονομασία τουλάχιστον), αλλά η σφαιρίνδα εμφανιζόταν ως μια παραλλαγή του ήδη γνωστού –και αρκετά διαδεδομένου στις αθηναϊκές γειτονιές– ποδοσφαίρου! Μεταξύ μας βέβαια... και το ράγκμπι μια παραλλαγή του ποδοσφαίρου είναι!

Τη σφαιρίνδα ή χειρόσφαιρα είχε αναλάβει να διδάξει στους αθλητές του Εθνικού ο γυμναστής Άγγελος Φέτσης, ο ένας εκ των δύο εισηγητών του αθλήματος μαζί με τον ελβετό Αλέξ. Σούττερ· ωστόσο ο Φέτσης ήταν εκείνος που είχε αναλάβει να το ταξινομήσει και συστηματοποιήσει.

Στο συγκεκριμένο ματς νικήτρια ήταν η λευκή ομάδα. Ένας από τους παίκτες των νικητών ήταν ο Μιχαήλ Σιναΐτης, γνωστός και με το παρατσούκλι «Αράπης» ήδη από το 1900, οπότε και πήρε για πρώτη φορά μέρος σε αθλητικούς αγώνες, λόγω της αφρικανικής καταγωγής του και του μελαμψού δέρματος που είχε.

Από τα σχόλια των εφημερίδων για το νέο άθλημα μία μέρα μετά:

Νέον Άστυ: «Δέκατον τέταρτον αγώνισμα ετελέσθη η πρώτην φοράν παιζομένη από της εποχής του Πολυδεύκους παιδιά «σφαιρίνδα ή χειρόσφαιρον» κατά το ποδόσφαιρον, το αγγλιστί καλούμενον «φουτ-μπολ», την οποίαν ο κ. Α. Φέτσης εδίδαξε. Την παιδιάν ταύτην έπαιξαν δύο ομάδες εξ ένδεκα αθλητών εκάστη αποτελούμεναι και διάφορον χρώμα ενδυμασίας φέρουσαι. Η μεταξύ των δύο ομάδων άμιλλα επετείνετο από τα καλύπτοντα εκάστην νίκην χειροκροτήματα. Και αυτός ο πρίγκηψ Ανδρέας, ο προεδρεύων της ελλανοδίκου επιτροπής, μετά μεγάλου ενδιαφέροντος παρηκολούθησε την αρχαίαν ταύτην ελληνικών παιδιάν. Τέλος δε ανεδείχθη νικήτρια η λευκήν ενδυμασίαν φέρουσα ομάς υπό τα παταγώδη χειροκροτήματα των θεατών».

Το Άστυ: «[...] Χαριτωμένον πολύ παιγνίδιον, εις το οποίον τα παιδιά ανέπτυσσον όλας τας δυνάμεις των, εκίνουν όλον το σώμα των, έπιπτον πολλάκις το εν επί του άλλου εις σύμπλεγμα γραφικώτατον. Επί τέλους αφού οι της λευκής ομάδας έρριψαν τρις την σφαίραν κάτωθεν του ιδικού των τετραγώνου, ανεδείχθησαν νικηταί».

Ακρόπολις: «Παιχνίδι ωραιότατον και χρησιμώτατον. Εκγυμνάζει τα σώματα εις γοργάς κινήσεις, γυμνάζεις τους πόδας, τας χείρας, τους οφθαλμούς».

Σκριπ: «Το θεαματικώτερον αγώνισμα, το οποίον αι δύο ομάδες των εφήβων, η μαύρη και η λευκή, εκτελούν κανονικώτατα υπό την διεύθυνσιν του κ., Πέτζη [σ.σ. προφανώς τυπογραφικό λάθος], διευθυντού του Γυμναστηρίου».

Καιροί: «[...] Η παιδιά αύτη, η οποία περιέχει πολλών ειδών γυμνάσματα, και ήτις ομοιάζει πολύ προς το φουτ-μπολ, εχειροκροτήθη πολύ παρά των θεατών».

Στα πλαίσια ενός ευρύτερου αφιερώματος στο γυμναστήριο του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου από δημοσιογράφο των Καιρών λίγες μέρες μετά, εντοπίζουμε και μια απόπειρα διασύνδεσης του αθλήματος με... τον στρατό! «Έχει δε εν μέγα προσόν, ότι προαλείφει τους γυμναζομένους εις αυτό εφήβους εις τον στρατιωτικόν βίον, εις ον μετ’ ολίγον θα εισέλθουν, διότι το σύστημα όλον είνε στρατιωτικόν, λόγω των ασκήσεων και παραγελμάτων», έγραφε ο δημοσιογράφος, ο οποίος εκτιμούσε ότι η σφαιρίνδα είχε «ολιγωτέρους κινδύνους από το φουτ-μπολλ διότι δεν επιτρέπει τα λακτίσματα».

Ο δεύτερος αγώνας

Από κει και πέρα τι; Γνωρίζουμε για ακόμη έναν αγώνα... σφαιρίνδας στις 3 Μαΐου 1903 –και πάλι στα πλαίσια των εσωτερικών αγώνων του Εθνικού– με νικήτρια αυτήν τη φορά την ομάδα με τις μαύρες φανέλες. Χαρακτηριστικό της αδιαφορίας των θεατών ήταν το γεγονός ότι οι εφημερίδες αφιέρωσαν μια δυο τυπικές γραμμές για τον αγώνα, εκτός από το Νέον Άστυ που μετέφερε μια περισσότερο ενθουσιώδη εικόνα:

«[...] Η σφαιρίνδα έδωκε ζωήν και ζωηρότητα έκτακτον εις τους αγώνας αυτούς των οποίων το πρόγραμμα οφείλομεν να ομολογήσωμεν ότι είχε καταρτισθεί με έκτακτον ποικιλίαν και εκλυστικότητα. Όσακις η σφαίρα κρατουμένη υφ’ ενός των παικτών προεκάλει την συρροήν των άλλων, οι θεαταί εξερρηγνύοντο εις χειροκροτήματα, αι στάσεις δε και αι πτώσεις των παικτών έδωκαν ωραίας στιγμάς απολαύσεως εις τους θεατάς. Επί τέλους υπερτέρησαν οι φέροντες το μέλαν σημείον της στολής και το τέλος του αγωνίσματος προεκάλεσε φρενιτιώδη χειροκροτήματα».

Και κάπου εδώ έκλεισε ο αρκετά σύντομος και οπωσδήποτε αποτυχημένος κύκλος της σφαιρίνδας στην ελληνική αθλητική πραγματικότητα. Αν επρόκειτο όντως για το ράγκμπι, θα είχε μια λίγο καλύτερη τύχη έναν... αιώνα αργότερα, χωρίς όμως να καταφέρει να κερδίσει -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- μια κεντρική θέση στις καρδιές της πλειοψηφίας των Ελλήνων φιλάθλων.


Ο πρώτος αγώνας ράγκμπι στη Θεσσαλονίκη

Μιας και όλα δείχνουν ότι η σφαιρίνδα ή χειρόσφαιρο ήταν τελικά το γνωστό μας ράγκμπι, μια ενδιαφέρουσα πληροφορία για τους φίλους του αθλήματος από τη Θεσσαλονίκη. Όλα δείχνουν ότι ο πρώτος αγώνας ράγκμπι στην πόλη έλαβε χώρα επί Τουρκοκρατίας, στις 15 Φεβρουαρίου 1908 (η ημερομηνία σύμφωνα με το γρηγοριανό ημερολόγιο, που χρησιμοποιούμε και σήμερα). 

Σύμφωνα με τη γαλλόφωνη εφημερίδα της εποχής, Journal de Salonique, ο αγώνας δόθηκε σ' ένα «μεγαλοπρεπές γήπεδο», το οποίο είχε διαθέσει στους παίκτες ο Ιακώβ Μοδιάνο. Όσον αφορά τους αθλητές, που πήραν μέρος στον ιστορικό αγώνα, οι περισσότεροι ήταν Ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης, όπως οι Μος, Ναχάμα, Τιανό, Ερέρα, Ναχμίας κ.ά., ενώ μεταξύ αυτών συναντούμε και τουλάχιστον έναν Έλληνα, ο οποίος ονομαζόταν Σωτηριάδης. 


Κάτι σχετικό, που ίσως σας ενδιαφέρει, από το αρχείο του μπλογκ: 

Όσα δεν γνωρίζατε για τα πολύ πρώτα βήματα του ελληνικού ράγκμπι

2 σχόλια: