Σαν σήμερα: 21 Οκτωβρίου

Μια μεγάλη στρατιωτική επιτυχία, μια ξεχασμένη - στην Ελλάδα - εξέγερση του κυπριακού λαού με αίτημα την ένωση, μια πολιτική δήλωση που έγραψε ιστορία, το ξεκαθάρισμα λογαριασμών της δικαιοσύνης με τους χουντικούς για τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο, αλλά και δύο φωτογραφίες της διασημότερης Ελληνίδας φωτογράφου, που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά σαν σήμερα, θα απασχολήσουν το σημερινό αφιέρωμα.

Στις 21 Οκτωβρίου 1912, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την Πρέβεζα. Το επίσημο τηλεγράφημα, που γνωστοποιούσε τη μεγάλη επιτυχία του ελληνικού στρατού, είχε ως εξής:

"ΠΡΕΒΕΖΑ, 21 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

Κατόπιν ειδοποιήσεως του μικτού αποσπάσματος, διαβιβασθείσης ημίν υπό του διοικητού των ατμομυοδρομώνων, σταλέντος προς τήρησιν επαφής, ότι ο στρατός πρόκειται να εισέλθη εις την πόλιν την 4ην μ.μ., εισήλθομεν εις την Πρέβεζαν μετά της "Αμβρακίας" και της κανονιοφόρου Β περί την μεσημβρίαν εν πολεμική εγέρσει.

Ατμομυοδρόμωνες, μη δυνάμενοι ένεκα του βάθους να εισπλεύσωσιν, ανέμεναν έξωθι διά παν ενδεχόμενον.

Άμα τω κατάπλω ημών συνεννοήθημεν διά την παραλαβήν του Τουρκικού στρατού και των ανταρτών ανερχομένων εις 500 περίπου. Άρχεται αμέσως η αποβίβασις και η μεταφορά εις το φρούριο της Λευκάδος. Διατάξατε τον φρούραρχον Λευκάδος να λάβη τα κατάλληλα μέτρα.

Την "Αττάλειαν" (Τουρκικόν τορπιλλοβόλον), βυθισθείσαν παρά των Τούρκων, θέλομεν επιχειρήσει ν' ανελκύσωμεν.

ΔΑΜΙΑΝΟΣ"

Την ίδια μέρα, ο συντάκτης της εφημερίδας "Πατρίς", Β. Κατωπόδης, έστελνε τηλεγράφημα από την Άρτα, που δημοσιεύτηκε στην "Πατρίδα" την επόμενη μέρα, σχετικά με τη μάχη για την απελευθέρωση της Πρέβεζας.

"ΑΡΤΑ, 21 Οκτωβρίου

Η επίθεσις κατά της Πρεβέζης εγένετο χθες την πρωίαν από της ξηράς διατεθέντος προς τούτο μικτού αποσπάσματος μετ' εθελοντών Κρητών υπό τον κ. Μάνον και εθελοντών Ηπειρωτών υπό τον ταγματάρχην κ. Σπηλιάδην του μηχανικού με επιτελείς τους κ.κ. Γαβριαλάκην ίλαρχον και Μελάν αθυπίλαρχον.

Οι Τούρκοι ωχυρώθησαν εις τα προχώματα της Νικοπόλεως οπόθεν ήρχισαν βάλλοντες κατά των ημετέρων. Το πυροβολικόν λαβόν καταλλήλους θέσεις έβαλλε πυρά ομαδόν, ενώ το πεζικόν και οι Κρήτες υπεβοήθουν την δράσιν. Έφοδοι επανειλημμέναι εγένοντο. Οι ημέτεροι έδειξαν ανδρείαν πραγματικήν. Κατά τας εφόδους διά της λόγχης επληγώθη ελαφρώς εις την χείρα ο κ. Μάνος. Ο διοικών κ. Σπηλιάδης επεδείξατο υπέροχον ανδρείαν. Επί κεφαλής του στρατεύματος, διηύθηνε την μάχην εις την πρώτην γραμμήν. Επληγώθη ο ίππος του. Επίσης ο ίππος του κ. Γαβριαλάκη, εφονεύθη δε ο ίππος του κ. Μελά.

Κατόπιν σφοδράς επιθέσεως οι Τούρκοι ετράπησαν εις φυγήν εγκαταλείψαντες επί των πυροβολείων της Νικοπόλεως 4 πυροβόλα και υλικόν. Οι ημέτεροι τους κατεδίωξαν. Οι Κρήτες ανήλθον πρώτοι επί των πυροβολείων, επιδείξαντες ανδρείαν. Ο Τουρκικός στρατός κατεδιώχθη μέχρι των φρουρίων. Ο στρατός μας τους κατεδίωξε διά των ελαιώνων.

Σήμερον την πρωίαν οι Τούρκοι απελπισθέντες και πανικόβλητοι ύψωσαν λευκήν σημαίαν. Κατόπιν διαπραγματέυσεων παρεδόθη ο Τουρκικός στρατός εκ 450 ανδρών αποτελούμενος. Εις τους αξιωματικούς επετράπη να φέρουν τα ξίφη των. 

Ο στρατός μας νικηφόρος εισήλθε εις την Πρέβεζαν. Οι κάτοικοι εορτάζουν την απελευθέρωσίν των. Εν Άρτη η μουσική παιανίζει θούρια.

Ο κ. Σαπουντζάκης μετά του Επιτελείου του αναχωρεί ταύτην την στιγμήν εις Πρέβεζαν".

Στις 21 Οκτωβρίου 1925, στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας "Νέα Ημέρα" δημοσιεύτηκαν δύο από τις πιο γνωστές φωτογραφίες της διάσημης Ελληνίδας φωτογράφου Νέλλυ με μοντέλο τη Γαλλίδα χορεύτρια Μόνα Παϊβά στον Παρθενώνα. Δεν πρόκειται για τις περίφημες γυμνές φωτογραφίες, οι οποίες θα αποτυπώνονταν στο φωτογραφικό φακό δυο χρόνια αργότερα, όμως ήταν αρκετά αισθησιακές. Δυστυχώς, το συγκεκριμένο φύλλο της εφημερίδας, όπως διασώζεται στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, δεν βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση και η εικόνα δεν είναι αρκετά διαυγής, όμως έχει ιδιαίτερη αρχειακή αξία να αναπαραχθεί το συγκεκριμένο φύλλο.

Η ιδέα για τη φωτογράφηση ανήκε κατ' αρχήν στο συνεργάτη της "Νέας Ημέρας", αρχαιολόγος Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, ο οποίος μάλιστα θριαμβολογούσε στη δεύτερη σελίδα της εφημερίδας σε μακροσκελέστατο άρθρο του: "Ποτέ ανθρώπινον σώμα από δισχιλίων ίσως ετών, από των ημερών της Φρύνης και της Αρισταγόρας, της ερωμένης Δημητρίου του Φαληρέως, δεν ενηρμονίσθη τόσον τελείως με το τελειότατον δημιούργημα της ανθρωπίνης εμπνεύσεως! Έπρεπε να έλθη μία ακτίς υπό μορφήν γυναικός από το δαιμόνιον πτολίεθρον, το κληρονομήσαν το πνεύμα, την χάριν και το μεγαλείον των αρχαίων Αθηνών, διά να τα εμψυχώση τ' αρχαία αυτά μάρμαρα, τα οποία εις αιώνα τον άπαντα διαλαλούν την δόξαν των προγόνων μας!"
[Διαβάστε περισσότερα εδώ: Η πρώτη συνεργασία της Νέλλης με το γυμνό μοντέλο της, Μόνα Παϊβά, το 1925. Πώς την εξύμνησε ο άνθρωπος που είχε την ιδέα]

Στις 21 Οκτωβρίου 1931 κορυφωνόταν ο παγκυπριακός ξεσηκωμός κατά των Άγγλων με αίτημα την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Διαβάζουμε την ανταπόκριση του απεσταλμένου της εφημερίδας "Πατρίς", που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 23.10.19131: 

"Οι βουλευταί της Λευκωσίας και της Κηρηνείας, ως ήδη σας ετηλεγράφησα, μιμούμενοι το παράδειγμα των άλλων συναδέλφων των, παρητήθησαν του αξιώματός των. Ο Μητροπολίτης Κιτίου, περιέρχεται όλας τας κωμοπόλεις και τα χωρία της επαρχίας Λεμεσού, κηρύττων την ένωσιν της Κύπρου μετά της Ελλάδος και καλών τον λαόν εις ανυπακοήν κατά των αγγλικών αρχών. Έξαλλα τα πλήθη των χωρικών υποδέχονται τον Μητροπολίτην Κιτίου και την ακολουθίαν του, ενώ οι κώδωνες των εκκλησιών κρούονται χαρμοσύνως. Ορκίζονται δε όλοι να συνεχίσουν μέχρις εσχάτων τον αγώνα.

Όλοι επίσης οι παραιτηθέντες βουλευταί περιέχονται την ύπαιθρον γινόμενοι και αυτοί δεκτοί μετά των ιδίων ενθουσιωδών εκδηλώσεων....

Η "Ένωσις των Κοινωνικών Φρουρών Νέων" επί τη αναγγελία της ενάρξεως του απελευθερωτικού αγώνος του Κυπριακού λαού απέστειλε το κάτωθι τηλεγράφημα:

Κύριον Νικόδημον Μυλωνάν

Λεμεσόν

Ελληνική Νεολαία πέμπει δι' ημών τον πλέον αγνόν χαιρετισμόν με πάλλουσαν εκ συγκινήσεως καρδίαν ευχομένη όπως η νίκη τάχιον επιστέψη τον ιερόν υπέρ Πατρίδος, βωμών και εστιών αγώνα υμών.

Ξενοφών Χατζησαράντος, Αναστ. Γαβαλάς, Γρηγ. Γ. Παπαδημητρόπουλος, Νικ. Κατσούλης, Χ. Λιδωρικιώτης, Νικ. Παπαδόπουλος, Δημ. Αποστολόπουλος". 

Στις 21 Οκτωβρίου 1952, διατυπώθηκε η περίφημη φράση, που έμεινε στην ιστορία, αν και δεν διατυπώθηκε έτσι ακριβώς, "Τι Πλαστήρας, τι Παπάγος". Εν όψει των εκλογών της 16ης Νοεμβρίου, το ΚΚΕ σε συνεργασία με το ΑΚΕ (Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος) εξέδωσαν κοινό ανακοινωθέν, το οποίο δόθηκε στη δημοσιότητα μέσω του παράνομου ραδιοφωνικού σταθμού του ελληνικού κομμουνιστικού κόμματος. Στην πραγματικότητα, στόχος ήταν ο υποψήφιος του Κέντρου, στρατηγός Πλαστήρας, ο οποίος εξομοιωνόταν με τον καθαρόαιμο Δεξιό στρατηγό Παπάγο βάσει της φιλοαμερικανικής του πολιτικής. 

Διαβάζουμε τα πιο χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

"Έπειτα από ένα χρόνο Πλαστηροβενιζελικής διακυβερνήσεως η κατάστασις την Ελλάδα έφθασεν στο απροχώρητον. Θανάσιμος κίνδυνος απειλεί την πατρίδα μας. Τον λαό μας τον δέρνει η πείνα, η ανεργία, η βαρειά φορολογία. Οι μισθοί και τα μεροκάματα είναι τα 40% των προπολεμικών. Οι άνεργοι έφθασαν στις 400.000.....

... Ο κύριος υπεύθυνος για τη τραγική κατάστασι του λαού είναι η Αμερικανοκρατία, η Αγγλο-Αμερικάνικη κατοχή στην Ελλάδα. Οι Αμερικανοί προστάζουν και οι προσκυνημένοι γραικύλοι εκτελούν. Η Αμερικανοκρατία διατάζει τον Πλαστήρα, τον Βενιζέλο, τον Παπάγο, τον Παύλο, τους αγροτοκαπήλους Μπαλτατζήδες, τους Σβώλο-Τσιριμώκους, τον Κύρκο κτλ. Διότι όλοι την ίδια δουλειά κάνουν. Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ Πλαστήρα και Παπάγου. Και οι δυο είναι λακέδες της Αμερικανοκρατίας. Έχουν την ίδια αμερικάνικη πολιτική της πείνας, της κρεμάλας, του πολέμου, την καταστροφή της πατρίδος.

Ο Πλαστήρας και ο Παπάγος είναι οι δυο όψεις του αμερικανικού νομίσματος. Ο Πλαστήρας που πάει για να ξεγελάση τον λαό στάθηκε πιο πιστός εφαρμοστής της αμερικάνικης πολιτικής. Ο Πλαστήρας είναι πιο επικίνδυνος γιατί εμφανίζεται με δημοκρατική μάσκα...."

Στις 21 Οκτωβρίου 1974, ο προϊστάμενος της εισαγγελίας πλημμελειοδικών Αθηνών, Φαφούτης, άσκησε ποινική δίωξη εναντίον 31 για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, το Νοέμβριο του 1973. Ειδικότερα, οι δικτάτορες Γεώργιος Παπαδόπουλος και Δημήτριος Ιωαννίδης, καθώς και ο τέως αρχηγός της ΚΥΠ, Μιχαήλ Ρουφογάλης, κατηγορούνταν για ηθική αυτουργία για το σύνολο των κατηγοριών, ο τότε επιτελάρχης Νικόλας Ντερτιλής κατηγορούνταν ως ηθικός αυτουργός σε ανθρωποκτονία εκ προθέσεως και ως ηθικός αυτουργός σε άλλες παράνομες πράξεις κλπ. 

Την ίδια μέρα, δόθηκε στη δημοσιότητα το πόρισμα του εισαγγελέα Δημήτρη Τσεβά, που όσον αφορά τους νεκρούς υπογράμμιζε πως: "εκ των εκτεθέντων δήλον καθίσταται ότι εις τους καταλόγους των επισήμως ανακοινωθέντων 15 νεκρών και υπό της ερεύνης βεβαιωθέντων τριών τοιούτων, δέον να προστεθούν και έτεροι 16 τουλάχιστον νεκροί, βασίμως προκύπτοντες οίτινες τονιστέον και πάλιν, ουδεμίαν έχουν ως προς την ταυτότητα σχέσιν με τους επισήμους ανακοινωθέντας". Σε ό,τι δε αφορούσε τους τραυματίες, το πόρισμα Τσεβά προσδιόριζε τον αριθμό σε 1164 (οι 1103 πολίτες και οι υπόλοιποι αστυνομικοί), στους οποίους όμως θα έπρεπε να προστεθεί ανεξακρίβωτο πλήθος άλλων πολιτών, οι οποίοι είτε φυγαδεύονταν από τους γιατρούς είτε νοσηλεύονταν στα σπίτια τους είτε και δεν νοσηλεύονταν καν, προκειμένου ν' αποφύγουν δυσάρεστες εξελίξεις για τους ίδιους ή τις οικογένειές τους.