Σε τρεις χρονιές επικεντρώνεται το σημερινό ταξίδι στο χρόνο:
- στο 1877, όταν έφυγε από την ζωή ο Κανάρης
- στο 1922, όταν οι εφημερίδες δημοσίευαν τις πρώτες λεπτομερείς αφηγήσεις από την καταστροφή της Σμύρνης
- και στο 1923, όταν η ελληνοϊταλική κρίση βρισκόταν σε όξυνση.
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1877, πέθανε ο μπουρλοτιέρης της Επανάστασης του 1821, ο Κωνσταντίνος Κανάρης, που εκείνη την περίοδο (από τις 26 Μαΐου 1877) ασκούσε πρωθυπουργικά καθήκοντα.
Το δράμα διήρκεσε όλη τη μέρα. Από τις 9.30΄ το πρωί είχε διαδοθεί στην πρωτεύουσα η είδηση ότι ο Κανάρης είχε προσβληθεί από αποπληξία (εγκεφαλικό) και είχε πέσει σε κώμα, ενώ βρισκόταν στην εξοχική του κατοικία στην Κυψέλη. Όπως έγραφε η "Εφημερίς" την επόμενη μέρα (03.09.1877), "Ενώ συνήθως ήτο γνωστόν, ότι εγείρεται πρωί εκ της κλίνης, χθες παρετηρήθη υπό της σεβαστής συζύγου του εγερθείσης λίαν πρωί και εξελθούσης, και υπό των άλλων οικείων, ότι μέχρι της ενάτης δεν είχεν εγερθή. Τότε προσελθών εξ Αθηνών ο κ. Γεωργαντάς εζήτησε να τον ίδη, όπως τω υποβάλη έγγραφα τινά, εισήλθε δε εις τον κοιτώνα του. Εκεί εύρεν αυτόν εν τη κλίνη του πρηνή και αναίσθητον".
Αμέσως προσκλήθηκαν οι γιατροί του Κανάρη (Δοροβίνης, Ζωχιός, Μακκάς), οι οποίοι επιβεβαίωσαν "το φρικτόν της βαρείας προσβολής και τον υπέρτατον κίνδυνον της πολυτιμοτάτης ζωής...Μετά μικρόν, συμβούλιον ιατρών εκ των ανωτέρω και εκ των συνελθόντων κ.κ. Πρετεντέρη, Ορφανίδου και Δηλιγιάννη επεβεβαίου και πάλιν, ότι εσήμαινε διά την Ελάδα πένθιμος κώδων κινδύνου και λύπης. Ο Κανάρης δεν είχε πλέον αισθητικότητα. Οι οφθαλμοί ήσαν κλειστοί, τα ώτα κωφά, η γλώσσα δεσμία, οι πόδες, αι χείρες πλην τη αριστεράς νεκρά, το σώμα όλον έκλυτον. Η όψις του ήτο άψυχος και ουδεμία ιατρική επικουρία ικανή να φέρη επαισθητήν βελτίωσιν".
Οι γιατροί έκαναν προσπάθειες να συνεφέρουν τον πρωθυπουργό -η "Εφημερίς" τις περιέγραφε με δραματικό τρόπο - ενώ στην οικία του συγκεντρώθηκαν οι υπουργοί και άλλοι αξιωματούχοι. Η αγωνία διήρκεσε μέχρι τις 11.45΄ το βράδυ, όταν επιβεβαιώθηκε ο θάνατος του Κωνσταντίνου Κανάρη. Με μια δόση υπερβολής, η "Εφημερίς" θρηνούσε το θάνατό του:
"Ούτως εκλέιπει, φευ! εν ταις δυσκολωτέραις ημέραις της Ελλάδος ο χρησιμώτατος και πλήρης γοήτρου ανήρ, το τέκνον της Δόξης το προσφιλές... εκλείπει ο πολυύμνητος Αχιλλεύς της εποποιίας των νεωτέρων ελλήνων, ην αποστηθίζουσιν αι γενεαί. Ποίος ήλιος ανατέλλει σήμερον δυνάμενος να φωτίση τόσω μέλαν πανελλήνιον πένθος!
Τούτο επέπτρωτο να πίη το πικρόν ποτήριον η Ελλάς... εγκαταλείπει την Ελλάδα ούτος εν στιγμή καθ' ην αληθώς το παν περί αυτήν φαίνεται δεικνύον την έλλειψιν της δυνάμεις και του πνεύματος εκείνου.
Εχύθη το πένθος ανά την Ελλάδα. Έκαστος αναλογίζεται τας συνεπείας του κλονισμού, ον το έθνος πέραν και πέραν συναισθάνεται και δεν υπάρχει ψυχή μη αλγούσα.
Πενθείτε πάντες οι Έλληνες!"
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1922 οι εφημερίδες, που μέχρι τότε δημοσίευαν κυρίως ευρωπαϊκά τηλεγραφήματα και αόριστες φήμες για τα τραγικά γεγονότα στα μικρασιατικά παράλια, άρχισαν να δημοσιεύουν εκτενή ρεπορτάζ για τις σφαγές στη Σμύρνη με την έλευση των πρώτων πλοίων στην Αθήνα.
Η "Πατρίς" έγραφε για την πυρκαγιά που κατέκαψε το μεγαλύτερο μέρος της μικρασιατικής πόλης:
"Χθες έφθασεν ενταύθα το Αμερικανικόν αντιτορπιλλικόν "Σίμπσον" φέρον τον εν Σμύρνη Γεν. Πρόξενον της Αμερικής κ. Χόρτων και πολλούς άλλους Αμερικανούς και ξένους εκ Σμύρνης...
... Κατά την γενικώς εκφραζομένην πεποίθησιν, το πυρ ετέθη υπό των Τούρκων εκ προθέσεως διά να εξαλείψη τα απτά ίχνη των σφαγών, των λεηλασιών, των ατιμώσεων και των άλλων θηριωδιών.
Το πυρ ήρξατο παρά την τουρκικήν συνοικίαν του Μπασχαχανέ. Ήτο η πρώτη ημέρα από της κατοχής, καθ' ην έπνεεν άνεμος νοτιοδυτικός, εξασφαλιζομένης ούτω της Τουρκικής συνοικίας από πάσης καταστροφής, διότι ο άνεμος έφερε τας φλόγας μόνον προς δυσμάς, ήτοι αποκλειστικώς προς την διεύθυνσιν των άλλων συνοικιών.
Περί της αιτίας του πυρός πλείστα αναφέρονται. Η μάλλον αξιόπιστος αφήγησις είνε η της κ. Μίνη Μιλς, διευθυντρίας του Αμερικανικού Παρθεναγωγείου, κειμένου εγγύτατα του τόπου της εκρήξεως της πυρκαϊάς. Η κ. Μιλς λέγει, ότι είδε Τούρκον λοχίαν ή αξιωματικόν του τακτικού Τουρκικού στρατού εισερχόμενον εις το κτίριον εκ του οποίου εξήλθον αι πρώται φλόγες. Ο Τύρκος εκράτει μικρά δοχεία εκ λευκοσιδήρου περιέχοντα πιθανώς πετρέλαιον. Αμέσως μετά την έξοδον του Τούρκου εξερράγη το πυρ...
Ολόκληρον το δυτικόν μέρος της πόλεως μετετράπη εις ερείπια. Καθ' ην στιγμήν το "Σίμπσον" απέπλεεν, αι φλόγες είχον κατέλθει μέχρι της προκυμαίας φωτίζουσαι απαισίως τα πλλήθη των προσφύγων, συνωστιζομένων επί των προκυμαίων. Οι πλείστοι γονυκλινείς προσηύχοντο θρηνούντες. Τα ξένα αντιτορπιλλικά εφώτιζον διά των προβολέων αυτών τας προκυμαίας παρέχοντα πάσαν δυνατήν προστασίαν εις αυτούς. Περί τους πρόσφυγας είχε σχηματισθεί ζώνη εκ Τούρκων στρατιωτών..."
Στην είσοδο των Τούρκων αναφερόταν η "Νέα Ημέρα":
"Κατά τας αφηγήσεις των αφιχθέντων, εις την πόλιν της Σμύρνης εισήλθε πρώτον σώμα Τούρκων ιππέων της μεσημβρίαν του Σαββάτου. Η Τουρκική ίλη εισήλθε διά της μεγάλης παραλιακής οδού από του Χαλκά-μπουνάρ με κατεύθυνσιν προς την Πούνταν και την προκυμαίαν. Η είσοδος του τουρκικού ιππικού εδημιούργησεν αμέσως εν τη πόλει δεινήν ταραχήν. Ανεμένοντο μεν οι Τούρκοι, όχι όμοως και τόσον ενωρίς. Η ταραχή μετεβλήθη αμέσως εις πανικόν. Τα χριστιανικά καταστήματα έκλεισαν καθώς και τα Αρμενικά. Πολλοί Έλληνες στρατιώται ευρισκόμενοι ακόμη εις την πόλιν, αλλ' έχοντες παραδώση τον οπλισμόν των, έσπευδον να εξαφανισθούν προς πάσαν κατεύθυνσιν απερρίπτονες εις τους δρόμους τας στολάς και τα πιλήκιά των...."
Η "Πατρίς" έγραφε για την πυρκαγιά που κατέκαψε το μεγαλύτερο μέρος της μικρασιατικής πόλης:
"Χθες έφθασεν ενταύθα το Αμερικανικόν αντιτορπιλλικόν "Σίμπσον" φέρον τον εν Σμύρνη Γεν. Πρόξενον της Αμερικής κ. Χόρτων και πολλούς άλλους Αμερικανούς και ξένους εκ Σμύρνης...
... Κατά την γενικώς εκφραζομένην πεποίθησιν, το πυρ ετέθη υπό των Τούρκων εκ προθέσεως διά να εξαλείψη τα απτά ίχνη των σφαγών, των λεηλασιών, των ατιμώσεων και των άλλων θηριωδιών.
Το πυρ ήρξατο παρά την τουρκικήν συνοικίαν του Μπασχαχανέ. Ήτο η πρώτη ημέρα από της κατοχής, καθ' ην έπνεεν άνεμος νοτιοδυτικός, εξασφαλιζομένης ούτω της Τουρκικής συνοικίας από πάσης καταστροφής, διότι ο άνεμος έφερε τας φλόγας μόνον προς δυσμάς, ήτοι αποκλειστικώς προς την διεύθυνσιν των άλλων συνοικιών.
Περί της αιτίας του πυρός πλείστα αναφέρονται. Η μάλλον αξιόπιστος αφήγησις είνε η της κ. Μίνη Μιλς, διευθυντρίας του Αμερικανικού Παρθεναγωγείου, κειμένου εγγύτατα του τόπου της εκρήξεως της πυρκαϊάς. Η κ. Μιλς λέγει, ότι είδε Τούρκον λοχίαν ή αξιωματικόν του τακτικού Τουρκικού στρατού εισερχόμενον εις το κτίριον εκ του οποίου εξήλθον αι πρώται φλόγες. Ο Τύρκος εκράτει μικρά δοχεία εκ λευκοσιδήρου περιέχοντα πιθανώς πετρέλαιον. Αμέσως μετά την έξοδον του Τούρκου εξερράγη το πυρ...
Ολόκληρον το δυτικόν μέρος της πόλεως μετετράπη εις ερείπια. Καθ' ην στιγμήν το "Σίμπσον" απέπλεεν, αι φλόγες είχον κατέλθει μέχρι της προκυμαίας φωτίζουσαι απαισίως τα πλλήθη των προσφύγων, συνωστιζομένων επί των προκυμαίων. Οι πλείστοι γονυκλινείς προσηύχοντο θρηνούντες. Τα ξένα αντιτορπιλλικά εφώτιζον διά των προβολέων αυτών τας προκυμαίας παρέχοντα πάσαν δυνατήν προστασίαν εις αυτούς. Περί τους πρόσφυγας είχε σχηματισθεί ζώνη εκ Τούρκων στρατιωτών..."
Στην είσοδο των Τούρκων αναφερόταν η "Νέα Ημέρα":
"Κατά τας αφηγήσεις των αφιχθέντων, εις την πόλιν της Σμύρνης εισήλθε πρώτον σώμα Τούρκων ιππέων της μεσημβρίαν του Σαββάτου. Η Τουρκική ίλη εισήλθε διά της μεγάλης παραλιακής οδού από του Χαλκά-μπουνάρ με κατεύθυνσιν προς την Πούνταν και την προκυμαίαν. Η είσοδος του τουρκικού ιππικού εδημιούργησεν αμέσως εν τη πόλει δεινήν ταραχήν. Ανεμένοντο μεν οι Τούρκοι, όχι όμοως και τόσον ενωρίς. Η ταραχή μετεβλήθη αμέσως εις πανικόν. Τα χριστιανικά καταστήματα έκλεισαν καθώς και τα Αρμενικά. Πολλοί Έλληνες στρατιώται ευρισκόμενοι ακόμη εις την πόλιν, αλλ' έχοντες παραδώση τον οπλισμόν των, έσπευδον να εξαφανισθούν προς πάσαν κατεύθυνσιν απερρίπτονες εις τους δρόμους τας στολάς και τα πιλήκιά των...."
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1923 και ενώ η ιταλική κυβέρνηση δήλωνε ότι η κατάληψη της Κέρκυρας θα είχε προσωρινό χαρακτήρα, ιταλικά αντιτορπιλλικά κατέλαβαν τα νησιά Παξοί και Αντιπαξοί, με τη δικαιολογία ότι υπάγονταν στην περιφέρεια της Κέρκυρας. Εν τω μεταξύ, η νεοσύστατη Κοινωνία των Εθνών αδυνατούσε να παρέμβει στην κρίση αναβάλλοντας συνεχώς της συνεδρίασή της, δείχνοντας την αδυναμία του νέου οργανισμού να ανταποκριθεί στο ρόλο του, όπως τον είχε οραματιστεί ο Αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον. Είναι χαρακτηριστικό το σχόλιο της ελληνικής εφημερίδας "Πατρίς" στις 04.09.1923, που έκανε λόγο για "Κοροϊδία των Εθνών".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου