Σαν σήμερα: 4 Σεπτεμβρίου

Οι λεπτομέρειες μιας μεγαλοπρεπούς κηδείας και οι εξελίξεις στην αναπάντεχη ελληνοϊταλική κρίση του 1923 απασχολούν το σημερινό "Σαν σήμερα".

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1877 πραγματοποιήθηκε η κηδεία του Κωνσταντίνου Κανάρη, που είχε πεθάνει δυο μέρες νωρίτερα, στην εξοχική του οικία στην Κυψέλη. Καθώς ο Κανάρης δεν ήταν απλά ένας ήρωας του '21, αλλά και εν ενεργεία πρωθυπουργός μέχρι τη μέρα του θανάτου του, οι τιμές που του αποδόθηκαν ήταν μεγάλες. Ας μάθουμε κάποιες λεπτομέρειες από τη μεγαλοπρεπή εκείνη κηδεία.
Τα καταστήματα έκλεισαν στις 11 το πρωί, μαύρες σημαίες κυμάτιζαν μεσίστιες στα δημόσια κτίρια, ενώ μαύρα υφάσματα είχαν αναρτηθεί επίσης σε σπίτια και μαγαζιά. Μάλιστα, έξω από ένα κατάστημα (του Κατσίμπαλη) είχε στηθεί προτομή του Κανάρη με το σταυρό του αγώνα στο στήθος, περιστοιχισμένη από ελληνικές σημαίες.
Το λαϊκό προσκύνημα στη σωρό του Κανάρη γινόταν στο σπίτι του στην Κυψέλη, ενώ το μεσημέρι της 4ης Σεπτεμβρίου το φέρετρο οδηγήθηκε στη Μητρόπολη, ενώ η οδός Σταδίου ήταν γεμάτη από κόσμο -άλλοι στο δρόμο και άλλοι στα παράθυρα των σπιτιών τους.
Η "Εφημερίς" περιέγραφε την πομπή (05.09.1877):
"Προηγήθησαν του φερέτρου ο αρχιτρίκλινος και οι υπηρέται της Αυλής, ο τίμιος Σταυρός και τα εξαπτέρυγα, ο ιερός κλήρος, ο πρόεδρος και τα μέλη της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και οι εν Αθήναις ενδημούντς αρχιερείς, ενδεδυμένοι τας αρχιερατικάς στολάς. Είτα δ' είποντο εις υποπλοίαρχος φέρων επί προσκεφαλαίου το αριστείον του αγώνος, έτερος τον ελληνικόν μεγαλόσταυρον, εις ανθυποπλοίαρχος άλλον μεγαλόσταυρον, δύο αξιωματικοί του πεζικού φέροντες επί προσκεφαλαίων δύο άλλους μεγαλοσταύρους και εις αξιωματικός του πυροβολικού άλλον μεγαλόσταυρον, πάντα παράσημα, άτινα εκόσμουν τα στήθη του ήδη εκλιπόντος ήρωος. Ήσαν δ' οι πέντε μεγαλόσταυροι, πλην του ελληνικού, ο της Δανίας, της Ρωσίας, της Πορτογαλλίας και της Αυστρίας. Είποντο άνδρες ναύται φέροντες ανά χείρας τους στεφάνους τους αποτεθέντας επί του νεκρού..... Και μετά την έκφρασιν ταύτην του σεβασμού πάσης τάξεως λαού και της λατρείας, εφέρετο ο νεκρός, υποβασταζομένου του φερέτρου υπό υπαξιωματικών του ελληνικού ναυτικού. Το φέρετρον περιεκύκλουν οι υπουργοί του κράτους και ο υπασπιστής του υπουργείου των ναυτικών.... Αμέσως όπισθεν εβάδιζε δακρύων ο βασιλεύς και παραπλεύρως ολίγον έχων τους τρεις υιούς του αποβιώσαντος Θρασύβουλον, Μιλτιάδην και Νικόλαον και τους λοιπούς συγγενείς...."
Ακολούθησε η νεκρώσιμη τελετή στη Μητρόπολη και η μεταφορά της σωρού στο νεκροταφείου, όπου εκφωνήθηκαν οι επικήδειοι λόγοι. Τελευταίος αγορητής ήταν ο Ψαριανός, όπως και ο Κανάρης, Βρατσάνος, ο οποίος απήγγειλε το γνωστό ποίημα του Σολωμού "Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη". Ακολούθησαν οι προβλεπόμενες τιμές από τους στρατιώτες, έγινε ρίψη δεκαπέντε βολών και ο Κανάρης βρέθηκε στον τάφο του. 

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1923, η έρευνα των διωκτικών αρχών για τη δολοφονία της ιταλικής αποστολής στις 27 Αυγούστου, που έδωσε την αφορμή για την κατάληψη της Κέρκυρας από τους Ιταλούς, αποφαινόταν ότι το έγκλημα διαπράχθηκε από Αλβανούς. Στην επίσημη ανακοίνωσή του, ο γενικός διοικητής Ηπείρου, κ. Πετυχάκης, σημείωνε:
"Κατ' αναφοράν της Υποδιοικήσεως Φιλιατών, προ του φόνου των Ιταλών αξιωματικών, ο Πρόεδρος της Κοινότητος είχεν αναφέρει εις τον Υποδιοικητήν, ότι ενεφανίσθη συμμορία εκ 13 μελών με όπλα Μάουρερ και ενδύματα στρατιωτικά εις τα χωρία Σκεφαρή, Σμέρτο, παρά την οδόν Φιλιατών - Σαγιάδος, κρυπτομένη επιμελώς εις τα τουρκικά χωρία...
Κατόπιν προσετέθη η πληροφορία ότι η συμμορία διέμενεν εις την οικείαν του Αλβανού Αβδούλ Μονσά εις Σμέρτον και έλαβεν άρτον παρά του ποιμένος Σίμο εκ Σπατάρης, τον οποίον και απείλησε διά θανάτου εάν αναφέρη τι σχετικόν....
Προς τούτοιυς ο Ιδά Ντέμος εκ Φιλιατών, επιστρέφων εκ Κονισπόλεως, ωμολόγησεν ενώπιον των αρχών της υποδιοικήσεως, ότι συμμορία ευρισκομένη εις την Κονίσπολη, επέστρεφεν εις Αλβανίαν μετά την δολοφονίαν των μελών της ιταλικής Αποστολής.
Επί των ανωτέρω, ο υποδιοικητής συμπεραίνει, ότι ο φόνος διεπράχθη υπό οργάνων της αλβανικής Κυβερνήσεως, καθότι η συμμορία ουδεμίαν επεχείρησεν άλλην ληστρικήν πράξιν, εκ του οποίου εξάγεται, ότι μιναδικήν αποστολήν είχε τον φόνον των Ιταλών, όταν θα διηήρχοντο εκ της οδού Φιλιατών - Σαγιάδος. Και, εκτελέσασα την εντολήν της, επέστρεψεν εις Αλβανίαν".
Αξίζει πάντως να υπογραμμιστεί ότι κανένα πρόσωπο δεν συνελήφθη ως αυτουργός της δολοφονικής επίθεσης. Εν τω μεταξύ, η Κοινωνία των Εθνών αποδείκνυε πόσο ανεπαρκής ήταν ο ρόλος της, αναβάλλοντας συνεχώς τη συνεδρίαση του αρμόδιου οργάνου, που θα συζητούσε την υπόθεση της κατάληψης της Κέρκυρας και των γύρω νήσων (Παξοί και Αντιπαξοί) από τους Ιταλούς. Ο Μουσολίνι απειλούσε με αποχώρηση από την Κ.τ.Ε. σε περίπτωση που η συζήτηση διεξαγόταν, οι σκανδιναβικές χώρες απειλούσαν με αποχώρηση αν η Κ.τ.Ε. δεν επιλαμβανόταν του θέματος, ενώ Βρετανία και Γαλλία διαφωνούσαν ως προς το ποιο όργανο ήταν αρμόδιο να επιληφθεί. Και μπορεί στο τέλος να μην αποχώρησε κανείς, όμως η ελληνοϊταλική κρίση αποτέλεσε το πρώτο κρας τεστ λειτουργίας του νέου αυτού διεθνούς οργανισμού - πρόδρομος του ΟΗΕ - αποδεικνύοντας τη "γύμνια" της Κοινωνίας των Εθνών, κάτι που θα επιβεβαιωνόταν και τα επόμενα χρόνια με αποκορύφωμα τα γεγονότα που θα οδηγούσαν στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.