ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ "ΟΔΥΣΣΕΑ"

Ο "Οδυσσέας" του Ιρλανδού συγγραφέα Τζέιμς Τζόις θεωρείται ως ένα από τα κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Περιλαμβάνεται σε όλες τις λίστες που συντάσσονται από συγγραφείς, κριτικούς ή λογοτεχνικά περιοδικά αναφορικά με τα καλύτερα βιβλία του 20ου αιώνα ή όλων των εποχών, ενώ - σύμφωνα με την αμερικανική εκδοτική εταιρία Modern Library - έχει αξιολογηθεί ως το κορυφαίο αριστούργημα της αγγλόφωνης λογοτεχνίας του 20ου αιώνα. 

Ωστόσο, ο ιδιαίτερος τρόπος γραφής (αβάν-γκαρντ) του συγγραφέα σε συνδυασμό με το ογκώδες του βιβλίου, που αφηγείται μια ημέρα από τη ζωή ενός Δουβλινέζου στις αρχές του 20ου αιώνα χρησιμοποιώντας παράλληλα σχήματα και αναφορές ως προς την Οδύσσεια του Ομήρου, εκτός από ένθερμους θαυμαστές έχει δημιουργήσει και φανατικούς πολέμιους. Κάποιοι από αυτούς βρίσκονται μάλιστα στον κύκλο της διανόησης, όπως για παράδειγμα ο Βραζιλιάνος συγγραφέας Πάουλο Κοέλιο.

Ο Κοέλιο, ένας από του πιο διαβασμένους παγκοσμίως συγγραφείς της εποχής μας, έδωσε στις 4 Αυγούστου συνέντευξη στην εφημερίδα της χώρας του Folha de S. Paulo, κατά την οποία αναφέρθηκε υποτιμητικά στο αριστούργημα του Ιρλανδού συγγραφέα σχολιάζοντας ότι ο "Οδυσσέας" είναι "ένα από τα βιβλία που έβλαψαν" τους σύγχρονους συγγραφείς, καθώς είναι "μόνο στυλ (και) κενό περιεχομένου" και ότι το νόημα από τις χίλιες σελίδες του βιβλίου θα μπορούσαν κάλλιστα να χωρέσουν σ' ένα μήνυμα στο τουίτερ. Όταν ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς αναφέρεται τόσο υποτιμητικά για ένα θεωρούμενο αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, δε θα μπορούσε το θέμα αυτό να μην πάρει ευρύτερες διαστάσεις. Κριτικοί και συγγραφείς απ' όλον τον κόσμο επέλεξαν στρατόπεδο και πήραν θέση σ' αυτόν τον ιδιότυπο "λογοτεχνικό πόλεμο".

Ο Στιούαρτ Κέλι, κριτικός βιβλίων στο βρετανικό Guardian, αναγνωρίζει μεν το δικαίωμα του Κοέλιο να έχει την άποψη του, ωστόσο την επικρίνει ως "στενόμυαλη, εύκολη και βασισμένη σε αμφισβητούμενες αποδείξεις". Εκτιμά ότι η σφοδρή κριτική του Κοέλιο είναι εκείνη που εν τέλει βλάπτει τη λογοτεχνία, λόγω της επιρροής που εκείνος ασκεί μέσω των εκατομμυρίων αντιτύπων που έχουν πουλήσει τα βιβλία του παγκοσμίως, ενώ θεωρεί ότι "στο δρόμο προς την ανοησία" που κινείται ο σημερινός κόσμος - σύμφωνα με τον Κέλι - είναι απαραίτητες οι φωνές που "υποστηρίζουν το περίεργο, το πειραματικό και το περίπλοκο".

Η δημοσιογράφος των New York Times Τζένιφερ Σούσλερ, έκανε λόγο για "τη μεγαλύτερη προσβολή εναντίον του Τζόις", ενώ ομολόγησε ότι δε διάβασε ποτέ βιβλίο του Βραζιλιάνου συγγραφέα. Πάντως, ο Idelber Avelar, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Tulane της Λουιζιάνα, εκτιμά ότι όχι μόνο ο "Οδυσσέας" αλλά και άλλα κλασσικά λογοτεχνικά έργα, όπως ο "Πόλεμος και Ειρήνη" του Τολστόι ή ο "Άμλετ" του Ουίλιαμ Σέξπιρ, θα μπορούσαν κάλλιστα να συμπυκνωθούν σ' ένα τουίτ.

Η εφημερίδα Folha de S. Paulo, όπου ξεκίνησε το φλέγον αυτό ζήτημα που κυριαρχεί εσχάτως στα παγκόσμια λογοτεχνικά σαλόνια, ζήτησε από 7 Βραζιλιάνους συγγραφείς να προσπαθήσουν να συμπυκνώσουν τον "Οδυσσέα" του Τζέιμς Τζόις σε 145 χαρακτήρες, σαν να γράφουν ένα μήνυμα στο τουίτερ. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Κοέλιο, ο οποίος έγραψε την κάτωθι περίληψη:

"06/16: μια ατελείωτη ημέρα με τις ίδιες συζητήσεις. Και το απόγευμα - #WTF - πρέπει να ακούσω τη σύζυγό μου που με απατά, να μιλάει στον εαυτό της".

Ποιος είπε ότι η λογοτεχνία είναι ένας κόσμος αγγελικά πλασμένος, υπεράνω των ανταγωνισμών και των τσακωμών που χαρακτηρίζουν την "ευτελή" ποπ κουλτούρα;