Ο μετεωρολογικά αλλοπρόσαλλος Ιούνιος του 1901 με χιόνια, χαμηλές θερμοκρασίες και κρούσματα... γρίπης!

Η κλιματική αλλαγή έχει αλλάξει αισθητά τις καιρικές συνθήκες στη χώρα μας, όπως και διεθνώς. Οι μέσες ημερήσιες θερμοκρασίες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι οι υψηλότερες καταγεγραμμένες, ενώ μία ακόμη επίπτωση είναι η εμφάνιση ασυνήθιστων – έως πρότινος – φαινομένων, όπως οι συχνές και πάντα ξαφνικές απογευματινές καλοκαιρινές μπόρες, που ενίοτε αποκτούν ακραία και καταστρεπτική μορφή. Αυτό δεν σημαίνει ότι παλιότερα δεν εμφανίζονταν ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα, μόνο που αυτά ήταν σαφώς σπανιότερα, συγκυριακά και δεν συνοδεύονταν από τη σταθερή άνοδο της μέσης θερμοκρασιακής τιμής. Ένα από τα πιο περίεργα καλοκαίρια στην ιστορία του ελληνικού κράτους ήταν εκείνο του 1901. Ειδικά ο Ιούνιος της χρονιάς εκείνης ήταν μετεωρολογικά αλλοπρόσαλλος. Ήταν ένας από τους πιο κρύους, αν όχι ο πιο κρύος Ιούνιος που έχει καταγραφεί.

Κατά τις πρώτες μέρες ο Ιούνιος του 1901 συνέχισε τη βροχερή παράδοση του Μαΐου της ίδιας χρονιάς, οι δε θερμοκρασίες ήταν αναμενόμενες για την εποχή, κοντά στους 30 βαθμούς Κελσίου, μια κατάσταση που ανατράπηκε τη δεύτερη εβδομάδα του μήνα. Μάλιστα στις 8 Ιουνίου η θερμοκρασία στην Αθήνα δεν ξεπέρασε καν τους 23 βαθμούς, ενώ στα ίδια περίπου επίπεδα (όμως αυτήν τη φορά ελάχιστα πάνω από τους 23 βαθμούς) κυμάνθηκε και την επόμενη μέρα. Και μην παρασύρεστε από την ημερομηνία, καθώς τότε η Ελλάδα ακολουθούσε το παλιό ημερολόγιο. Στην πραγματικότητα, τα αρνητικά αυτά ρεκόρ ανώτατων θερμοκρασιών για καλοκαιρινό μήνα στην περιοχή της πρωτεύουσας σημειώθηκαν στις 20 και στις 21 Ιουνίου, όταν δηλαδή ξεκινάει τυπικά το καλοκαίρι.

Γενικότερα σ’ όλο το ελληνικό κράτος (που τότε είχε σχεδόν τη μισή έκταση του σημερινού), η 8/20 Ιουνίου ήταν η πιο κρύα καλοκαιρινή μέρα. Ο Τυμφρηστός καλύφθηκε από χιόνι (σ.σ.: η μοναδική φορά που χιόνισε στον Τυμφρηστό το μήνα Ιούνιο, σύμφωνα με γνωστή πηγή), ενώ χιονοπτώσεις αναφέρθηκαν γενικότερα στα ορεινά της Ευρυτανίας.

Στις περισσότερες επαρχιακές πόλεις σημειώθηκαν βροχοπτώσεις, τις οποίες οι γεωργοί έβλεπαν μάλλον θετικά για τις καλλιέργειές τους, αν κρίνουμε από τα τηλεγραφήματα που δημοσιεύτηκαν στις αθηναϊκές εφημερίδες. «Η εσοδεία δημητριακών καρπών προμηνύεται πλουσιωτάτη ένεκα των τελευταίων βροχών και διαρκούντος βορείου ανέμου. Οι όψιμοι καρποί και αι καπνοφυτείαι ωφελήθησαν μεγάλως», σύμφωνα με τηλεγράφημα από τη Λάρισα μια μέρα μετά, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος και το τηλεγράφημα από την Κυπαρισσία εκτιμούσε ότι η «χθεσινή βροχή καθ’ άπασαν την Τριφυλίαν απέβη ωφελιμοτάτη εις τας ελαίας και τους οψίμους καρπούς».

Όμως και στην περιοχή της πρωτεύουσας, όπου στις 8/20 Ιουνίου σημειώθηκε ρεκόρ χαμηλής ανώτερης θερμοκρασίας, οι καιρικές συνθήκες δεν ήταν ιδανικότερες. Ειδικά στην περιοχή της Κηφισιάς η έντονη βροχόπτωση με τη συνοδεία ανεμοστρόβιλου προκάλεσε υλικές καταστροφές. Το Άστυ της 9^ης Ιουνίου περιέγραφε:

(Ορμητική) θύελλα ενέσκηψε χθες την 3^ην πρωινήν ώραν εις την Κηφισιάν. Η θύελλα αύτη εσχηματίσθη αιφνιδίως εν είδει κυκλώνος εις την μικράν πλατείαν της Κηφισιάς και έλαβε Β.Δ. διεύθυνσιν, μετά καταπληκτικής δ’ ορμής σαρώσασα δενδρύλλια, ικανά δένδρα, αποκόψασα πλείστους κλάδους, ανραπάσασα κεράμους και τινας καπνοδόχους ήρχισεν εξασθενούσα εις το Στροφίλι και εξέπνευσεν προς την Σταμάταν. Μετά την κατάπαυσιν του ανεμοστροβίλου ήρχισε πίπτουσα ισχυροτάτη βροχή, ήτις διήρκεσεν επί δίωρον περίπου. Αι προξενηθείσαι ζημίαι δεν είνε σημαντικαί· εβλάβησαν μόνον και εξερριζώθησαν πεντήκοντα περίπου οπωροφόρα δένδρα και αρκετά δενδρύλλια.

Ο χρονογράφος της αθηναϊκής εφημερίδας Νεολόγος παρομοίαζε τις συνεχείς βροχοπτώσεις των ημερών με το ρόλο «δυστρόπου πενθεράς, επεμβαινούσης εις τα του οίκου και αιωνίως απαιτητικής και εγωιστρίας»! Ο δε ανταποκριτής της πολίτικης εφημερίδας Ταχυδρόμος μετέφερε με σκωπτικό τρόπο τις ιδιόμορφες καιρικές συνθήκες, που επικρατούσαν στην ελληνική πρωτεύουσα:

«Το αψευδέστερον και θετικώτατον των πραγμάτων, το ημερολόγιον, το οποίον με την βαρείαν και επίσημον του χρόνου φωνήν αναγγέλλει καθ’ εκάστην την πάροδον αυτού, κατήντησε να μας εμπνέη δυσπιστίαν. Σημειώνει Ιούνιον, αλλά τις ειξεύρει μήπως αυτός ο Ιούνιος είναι... Νοέμβριος μετημφιεσμένος; Την πρωίαν ότε θα εγερθώμεν η πρώτη μας πράξις όλων, μικρών και μεγάλων, είναι να παρατηρήσωμεν καλά και τα τέσσαρα σημεία του ορίζοντος και άμα τη εμφανίσει του παραμικρού νέφους σείομεν περιλύπως την κεφαλήν, διότι είναι σημείον αλάνθαστον βροχής. Κάποτε ο ουρανός κατά τας πρωινάς ώρας είναι καθαρώτατος· αλλά τούτο είναι παγίς, διά να μας κάμη να εξέλθωμεν χωρίς αλεξιβρόχιον. Μετ’ ολίγην ώραν τα σύννεφα, ενεδρεύοντα όπισθεν του Υμηττού, της Πάρνηθος, του Κορυδαλού, εκτελούσιν εναερίους αγώνας ταχύτητος και συνενούμενα και αποτελούντα μάζαν μελανόφαιον, αρχίζουν να χύνωσιν [..] κρουνούς ακενώτους, και βρέχονται ανηλεώς τα ψάθινα καπέλλα, και τρέχουσιν οι διαβάται εις τας οδούς να εύρωσι καταφύγιον, και μεταφέρουσιν αι άμαξαι τους καθυστερήσαντας δι’ οδών πλημμυρισμένων και δι’ αγνιών μεταβεβλημένων εις λίμνας [..]» [Ταχυδρόμος Κωνσταντινουπόλεως, 21 Ιουνίου 1901].

Και βέβαια οι χαμηλές θερμοκρασίες έφεραν... χειμερινές ασθένειες στον πληθυσμό της πρωτεύουσας, όπως για παράδειγμα τη γρίπη! «Εν μέσω θέρους να μας επισκεφθή η Ιμφλουέντζα είνε ολίγον παράξενον! Και εν τούτοις με τας τελευταίας αποτόμους μεταβολάς του καιρού πλείστοι προσεβλήθησαν υπό της αριστοκρατικής νόσου» έγραφε η Εστία στις 15 Ιουνίου. Και συνέχιζε: «Πολλοί ιατροί μας διαβεβαίωσαν ότι πολυάριθμα κρούσματα ιμφλουέντζας θεραπεύουν, τινά εκ των οποίων μάλιστα απέβησαν και θανατηφόρα! Ευτυχώς η επελθούσα απότομος ζέστη θα εκδιώξη την ύπουλον ασθένειαν, ήτις τόσον τεχνικά στέλλει εις τον άλλον κόσμον πάσης τάξεως και ηλικίας ανθρώπους».

Την είδηση επιβεβαίωνε και ο ανταποκριτής του κωνσταντινουπολίτικου Ταχυδρόμου, ο οποίος αναφέρθηκε και σε κρούσματα ιλαράς: «Εμειδίασα προ ημερών ακούσας φίλον μου παραπονούμενον ότι πάσχει εξ ιμφλουέντσας· και όμως οι ιατροί με διαβεβαίωσαν ότι υπάρχουσιν εις την πόλιν αρκετά κρούσματα της χειμερινής ταύτης επιδημίας. Το δε χείριστον, ως εκ της υπερβολικής υγρασίας ευρίσκουσιν ευνοϊκόν έδαφος αναπτύξεως και πολλαπλασιασμού τα μικρόβια και τα σπέρματα ολεθρίων νόσων· όθεν και έχομεν κατά τας ημέρας ταύτας επιδημίαν ιλαράς, δεινώς μαστίζουσαν την παιδικήν ηλικίαν»!

Την τρίτη εβδομάδα του Ιουνίου η θερμοκρασία επανήλθε σε φυσιολογικά επίπεδα, ενώ στις 22 του μηνός (ουσιαστικά 4 Ιουλίου) η θερμοκρασία χτύπησε πρόσκαιρα 37άρι, με την ζέστη να επανέρχεται δριμύτερη ένα μήνα αργότερα, όταν το θερμόμετρο έδειξε ακόμα και 38.8 βαθμούς Κελσίου (στις 20 Ιουλίου/1 Αυγούστου 1901), με τους Αθηναίους να γκρινιάζουν πλέον για την υπερβολική ζέστη (αν και οι περισσότεροι είχαν ζήσει χειρότερους καύσωνες, καθώς το θερμόμετρο είχε ξεπεράσει τους 40 βαθμούς τουλάχιστον πέντε φορές τις προηγούμενες τέσσερις δεκαετίες, κατά τα έτη 1860, 1861, 1864, 1877 και 1888, όταν έδειξε 40.7 βαθμούς, ενώ καταγράφτηκε και μια μαρτυρία για θερμοκρασία άνω των 41 βαθμών τον Αύγουστο του 1896, ρεκόρ που φυσικά έχουν συντριβεί τις τελευταίες δεκαετίες).

ΙΟΥΝΙΟΣ 1901 - ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΑΘΗΝΑΣ

* Οι ημερομηνίες αντιστοιχούν στο παλιό ημερολόγιο. Η αντιστοίχιση με το σημερινό ημερολόγιο γίνεται προσθέτοντας ένα δωδεκαήμερο στην κάθε ημερομηνία.

(Πηγή: εφημερίδα Το Άστυ, επικαλούμενη το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών)

02/06:  20.0 ... 30.8 °C 03/06:  20.3 ... 30.3 °C 04/06:  22.1 ... 33.1 °C 06/06:  18.9 ... 26.8 °C 07/06:  18.8 ... 25.7 °C 08/06:  16.3 ... 22.8 °C 09/06:  16.0 ... 23.2 °C 10/06:  17.1 ... 24.0 °C 11/06:  17.0 ... 25.6 °C

12/06:  19.8 ... 29.3 °C 13/06:  21.3 ... 32.0 °C 14/06:  22.2 ... 32.5 °C 15/06:  21.2 ... 31.6 °C 16/06:  21.1 ... 30.1 °C 17/06:  21.1 ... 28.6 °C 18/06:  22.2 ... 31.6 °C 19/06:  21.4 ... 29.6 °C 20/06:  22.5 ... 34.6 °C

21/06:  23.7 ... 32.2 °C 22/06:  24.8 ... 37.0 °C 23/06:  24.1 ... 32.0 °C 24/06:  22.7 ... 29.2 °C 25/06:  18.3 ... 28.6 °C 26.06:  20.2 ... 27.9 °C 28/06:  20.3 ... 28.2 °C 29/06:  20.0 ... 28.9 °C 30/06:  20.0 ... 28.2 °C