Όταν τα ανοιχτά, ανδρικά πουκάμισα άρχισαν να γίνονται μόδα στην Ελλάδα, αλλά θεωρούνταν θηλυπρεπή και ακαλαίσθητα

Πόσο διαφορετικά ήταν τα ήθη πριν από εκατό χρόνια! Η μόδα των ανδρικών πουκάμισων με ανοιχτούς γιακάδες άρχισε να εμφανίζεται στην Ελλάδα (δηλ. στην πρωτεύουσα) το καλοκαίρι του 1914, εξ αιτίας των ξένων περιηγητών που επισκέπτονταν τη χώρα μας και είχαν πιο "προχωρημένο" ντύσιμο. Όπως συνήθως συμβαίνει με κάθε νέα μόδα, οι πρωτοπόροι ήταν λίγοι, μετρημένοι στα δάχτυλα, ενώ πολλοί εξέφραζαν την απέχθεια τους. Ένας από τους τελευταίους ήταν και ο συγγραφέας Ιωάννης Κονδυλάκης, που υπέγραφε το καθημερινό χρονογράφημα της εφημερίδας Εμπρός και ο οποίος σχολίασε αρνητικά το "ανδρικό ντεκολτέ" σε κείμενό του, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα, όπου εργαζόταν, στις 28 Ιουνίου 1914. Μάλιστα, προέβλεπε ότι η μόδα αυτή δεν θα είχε μέλλον στην Ελλάδα, τη θεωρούσε αντιαισθητική και πίστευε ότι κάνει τους νέους να φαίνονται θηλυπρεπείς και τους μεγαλύτερους σε ηλικία άνδρες ότι είναι ατημέλητοι! 

Θεωρώ ότι έχει ενδιαφέρον το κείμενο του, αν μη τι άλλο για να συγκρίνουμε τις κοσμογονικές αλλαγές στη νοοτροπία των ανθρώπων μέσα στο - όχι και ευκαταφρόνητο - διάστημα των εκατό ετών που έχουν περάσει από τότε. Έτσι, μεταφέρω το κείμενο, μεταφρασμένο στη δημοτική, ως ένα διασκεδαστικό ανάγνωσμα. Άλλες εποχές τότε, άλλα ήθη - ευτυχώς ξεπερασμένα!

ΑΝΔΡΙΚΟΝ ΝΤΕΚΟΛΤΕ

Αν δεν έρχονταν ξένοι στην Αθήνα, ο ανδρικός συρμός (σ.σ. μόδα) των ανοικτοτράχηλων πουκαμίσων θα ήταν ακόμη άγνωστος στην πόλη μας. Δύο ή τρεις μόλις ντόπιοι έχουν εμφανισθεί με τέτοιο περιλαίμιο· και αυτοί δεν φαίνονται να έχουν ακόμη όλο το θάρρος της καινοτομίας. Ενώ ο πρακτικός σκοπός των ανοικτών περιλαίμιων είναι η άνεση, φαίνονται μάλλον στενοχωρημένοι. Ο πρώτος τουλάχιστον τον οποίο είδα στην οδό Σταδίου, έσκυβε σαν να προσπαθούσε να κρύψει τη γυμνότητα του τραχήλου του και είχε το στενοχωρημένο και δειλό ήθος ανθρώπου, του οποίου το ένδυμα σχίστηκε καθ' οδόν σε μέρος... κρίσιμο.

Ως εκ τούτου και λόγω των υποτροπών του υγρού καιρού προβλέπω ότι δεν έχει πολλές ελπίδες επικράτησης στην Ελλάδα ο νέος ανδρικός συρμός. Οι καύσωνες θα υποβοηθούσαν πιθανώς όσους θέλουν, αλλά διστάζουν και δεν έχουν το θάρρος τέτοιας πρωτοβουλίας. Αλλ' ιδού από χθες πάλι ο καιρός τράπηκε προς το φθινόπωρο και έτσι χάνεται η δικαιολογία ότι ο εκτραχηλισμός οφείλεται στην ζέστη και γίνεται για να καταργηθεί η τυραννία του κολλαρισμένου περιλαίμιου. 

Αλλά καίτοι ο νεωτερισμός θα ήταν ευεργετικός στο κλίμα μας, προτιμότερο είναι να μην επικρατήσει, αν πρόκειται ν' αντιγραφεί το ντεκολτέ των ξένων επί των οποίων είδαμε και βλέπουμε αυτόν τον συρμό. Το ένδυμα δεν αποβλέπει μόνο στην άνεση, αλλά και στην εντύπωση. Και από τη δεύτερη άποψη, το ανοικτό πουκάμισο, όπως το φορούν οι ξένοι τους οποίους είδαμε, είναι από τα ασχημότερα πράγματα. Για τους νέους είναι πάρα πολύ θηλυπρεπές· για τους άνδρες και τους ηλικιωμένους πάρα πολύ ατημέλητο. Η εντύπωση είναι ότι βγήκαν στους δρόμους με το νυχτικό τους. 

Αλλά υπάρχει τρόπος ν' αποφεύγει κανείς την τυραννία των κολλαρισμένων πουκαμίσων και να έχει όλη την άνεση των κινήσεων του τραχήλου, χωρίς να εξέρχεται με ανοικτό το στήθος. Και εύκολα μαντεύεται ότι δεν υπαγόρευσε το νεωτερισμό μόνο η ανάγκη, αλλά και κάποια φιλαρέσκεια, παραπλήσια προς εκείνη, η οποία δημιούργησε τα διαφανή και τα έξωμα θερινά φορέματα των γυναικών. Τέτοια δε φιλαρέσκεια εκ μέρους των ανδρών είναι κάτι περισσότερο από γελοία.

Αλλά είναι προ παντός ασχήμια. Οι δε άνθρωποι οι οποίοι ζουν σε κοινωνία μαζί με άλλους οφείλουν να υπολογίζουν μαζί με τη δική τους άνεση και το αίσθημα των άλλων. Κατά το θέρος θα ήταν ίσως πολύ ανετώτερο να εξερχόμαστε με το στοιχειώδες ένδυμα των Αραπάδων ή και με την περιβολή του Πρωτόπλαστου. Αλλά αυτό, αν θα ήταν για εμάς ευχάριστο, για τους άλλους θα ήταν σκανδαλώδες και απρεπές· η Αστυνομία θα αναγκαζόταν να μας αποσύρει από την κυκλοφορία, ως προσβάλλοντας το δημόσιο αίσθημα και την αιδώ. 

Περί του νεωτερισμού του ανοικτού πουκαμίσου δεν δύναται να λεχθεί ότι προσβάλλει την αιδώ. Αυξάνει όμως τα άσχημα θεάματα και όσοι θα μένουν θεατές έχουν το δικαίωμα της διαμαρτυρίας.

Για τον χρονογράφο της Νέας Ημέρας, που επίσης σχολίασε τη νέα ανδρική μόδα (05.07.1914), τα ανοιχτά πουκάμισα ταίριαζαν μόνο με το σωματότυπο των βορειοευρωπαίων, "των οποίων τα στήθη δεν έχουν ίχνος τριχοφυίας, και τα δέρμα είναι πάλλευκα, όχι όμως δι' ανθρώπους με μελαψά δέρματα, με λάσια στήθη, με παχυτάτους μύστακας και με μακρυάς γενειάδας", όπως ο μέσος Έλληνας της εποχής.

Για να καταλάβετε πόσο ριζοσπαστικό θεωρούνταν το να φοράει κανείς πουκάμισο με ξεκούμπωτο γιακά το μακρινό 1914, αρκεί να έχετε υπόψη ότι βλέμματα περιέργειας συγκέντρωνε κάθε ξένος περιηγητής, που τολμούσε να κυκλοφορήσει καλοκαιριάτικα χωρίς καν να φοράει σακάκι! Την πληροφορία αυτήν την αντλούμε, για παράδειγμα, εξ αντιδιαστολής από ένα δημοσίευμα του Έθνος (10.07.1914) για έναν ξένο, ο οποίος, αν και φορούσε μόνο ένα λεπτό πουκάμισο με κολάρο, ενώ έτρωγε στου "Αβέρωφ", κατάφερε να ξεφύγει από την προσοχή του κοινού, εντυπωσιάζοντας τον συντάκτη της εφημερίδας: "Το καταπληκτικόν είνε, ότι ο ξένος αυτός μπόρεσε να φάγη με όλην την ησυχίαν του χωρίς να προσηλωθούν επάνω του τα βλέμματα όλων και χωρίς να σχηματισθή γύρω του διαδήλωσις από περιέργους"!

Διαβάστε επίσης:
Τότε, που ένας άνδρας 45 ετών θεωρείτο παππούς!