"Αυτή η γυναίκα ακόμη και μουστάκι θα σε βάλει να ξυρίσεις" έλεγε ο Γιάννης Βογιατζής στο Φαίδωνα Γεωργίτση το 1967 (στην ταινία "Οι θαλασσιές οι χάντρες"), τονίζοντας τον συμβολισμό του μουστακιού ως στοιχείο αρρενωπότητας σε μια εποχή που ήδη ήταν αρκετά διαδεδομένο το ξύρισμά του. Δεν βοήθησε καθόλου και η Ζωή Λάσκαρη, που βλέποντας τον Γεωργίτση ξυρισμένο τον κορόιδεψε: "Πώς έγινες έτσι; Α,χα,χα,χα,χα,χα,χα"!
Ok, το σενάριο της ταινίας ήταν αρκετά πίσω από την εποχή του, όμως είναι γεγονός ότι για πάρα πολλά χρόνια το ξύρισμα του μουστακιού ήταν ένα θέμα ταμπού. Ειδικά το 19ο αιώνα, ακόμη και οι ηθοποιοί του θεάτρου δεν τολμούσαν να το ξυρίσουν - για την Ελλάδα μιλώντας πάντα. Μπορεί να υποδύονταν κάποια προσωπικότητας της αρχαιότητας, π.χ. τον αμούστακο Μέγα Αλέξανδρο, όμως και πάλι εμφανίζονταν επί σκηνής είτε ως είχαν είτε - στην καλύτερη περίπτωση - βάζοντας ζυμάρι πάνω από τα μουστάκια τους, για να τ' ασπρίσουν και να φαίνονται σαν κομμένα.
Η επανάσταση ήρθε το 1893 για τις ανάγκες της θεατρικής παράστασης "Φαύστα", που έμεινε ιστορική για δύο λόγους. Ο πρώτος ήταν το ότι ανέβηκε ταυτόχρονα σε δύο θέατρα από τους θιάσους της Αικατερίνης Βερώνη και της Ευαγγελίας Παρασκευοπούλου, που ήταν οι πρώτες "σταρ" του ελληνικού θεάτρου, χωρίζοντας τους οπαδούς τους σε βερωνικούς και παρασκευοπουλικούς. Ο δεύτερος λόγος, που μας ενδιαφέρει εδώ, είναι ότι για πρώτη φορά οι άνδρες ηθοποιοί υποχρεώθηκαν να κόψουν τα μουστάκια τους.
Ο συγγραφέας του έργου, Δημήτρης Βερναδάκης, ήταν ξεκάθαρος: "Ακούστε να σας πω. Η παράσταση της Φαύστας απαιτεί πολλές θυσίες. Ως βλέπετε το δράμα είναι ρωμαϊκό και οι Ρωμαίοι ξυρίζονταν όλοι. Λοιπόν, αν θέλετε να παιχθεί, πρέπει να ξυρίσετε όλοι σας τα μουστάκια και τα γένια, αλλιώς το παίρνω και τραβώ πάλι για το νησί μου". (Ο Βερναδάκης ζούσε στη Λέσβο).
Και ενώ οι ηθοποιοί του θιάσου της Βερώνη άκουγαν με αμηχανία τα πιο πάνω λόγια του θεατρικού συγγραφέα, ο Διονύσιος Ταβουλάρης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ηθοποιούς της εποχής και όχι μόνο, σηκώθηκε από τη θέση του και ανακοίνωσε: "Εγώ πρόκειται να παίξω το πρόσωπο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου. Ε, λοιπόν θα ξυρίσω το μουστάκι μου για να γίνω Μέγας Κωνσταντίνος".
Ο ένας μετά τον άλλο οι ηθοποιοί δήλωσαν την προθυμία τους να ξυριστούν κι εκείνοι, ενώ το ίδιο αποφάσισαν και οι ηθοποιοί από το θίασο της Παρασκευοπούλου - μεταξύ αυτών και ο Δημήτρης Κοτοπούλης, ο πατέρας της Μαρίκας Κοτοπούλη. Κι έτσι, οι ηθοποιοί των δύο αυτών θιάσων έγιναν το Σεπτέμβριο του 1893 οι πρώτοι που τα ξύρισαν - άσχετα αν το γεγονός τελικά επισκιάστηκε από την καλλιτεχνική κόντρα των πρωταγωνιστριών.
Μάλιστα, ο δημοσιογράφος και ιστορικός Θεόδωρος Βελλιανίτης παρομοίασε τον Βερναδάκη ως τον "Μπαϊρακτάρη του θεάτρου", επειδή ο συνταγματάρχης Μπαϊρακτάρης - τότε διευθυντής της αστυνομίας Αθηνών - διέταζε να ξυρίζουν τα μαλλιά και το πρόσωπο των ταραξιών προς σωφρονισμό.
Όμως γενικότερα, δεν ήταν η πρώτη φορά που κάτοικος του ελληνικού κράτους τόλμησε να ξυρίσει μουστάκι. Και ενώ ο εντοπισμός του πραγματικά πρωτοπόρου είναι δύσκολο να γίνει, τον τίτλο αυτό διεκδικούσε ένας κάτοικος των Γαργαλιάνων, ονόματι Γεώργιος Οικονόμου.
Τον Αύγουστο του 1915, στην εφημερίδα "Σημαία" της Καλαμάτας γράφτηκε ένα χρονογράφημα, που υπονοούσε σαφώς ότι ο πρώτος που ξυρίστηκε καταγόταν από την περιοχή. Στις αρχές Σεπτεμβρίου της χρονιάς εκείνης, με επιστολή του στο "Νεολόγο" των Πατρών, ο Γεώργιος Οικονόμου αποκαλύφθηκε: "Ο κατά την σύγχρονον πραγματικήν εποχήν πρώτος ξυρίσας το μουστάκι του, είνε ο υποφαινόμενος".
Και στη συνέχεια, διηγήθηκε πώς το ξύρισε για πρώτη φορά το έτος 1889. Ο Οικονόμου ήταν ήδη φοιτητής στην Αθήνα και το καλοκαίρι, όταν ετοιμαζόταν να επιστρέψει στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τους Γαργαλιάνους, από νεανικό παρορμιτισμό σκέφθηκε να κάνει έκπληξη στους συγχωριανούς του ξυρίζοντας το χοντρό μουστάκι του. Όμως η έκπληξη δεν έγινε ευχάριστα δεκτή. Αντιθέτως, πολλοί χαρακτήρισαν την πράξη του "ανήθικη" και "προσβλητική για τα χρηστά ήθη", άλλοι δε τον χαρακτήρισαν "μασόνο" και "αντίχριστο", με αποτέλεσμα αυτός να κλειστεί στο σπίτι του για τρεις ολόκληρους μήνες, ώστε να αποφύγει την οργή τους.
Τι συμπτώσεις κι αυτές! Μπορεί τη σημερινή εποχή να μη θεωρείται ταμπού το ξύρισμα του μουστακιού (για την ακρίβεια αποτελεί επιταγή της μόδας το ξυρισμένο μουστάκι), όμως όποιος τολμάει να διαφοροποιηθεί από τα συνηθισμένα ακούει τις ίδιες κατηγορίες. Οι στενόμυαλοι άνθρωποι παραμένουν ίδιοι κι απαράλλαχτοι στις αντιδράσεις τους ανεξαρτήτως της χρονιάς πο αναγράφεται στο ημερολόγιο.
πηγές:
- άρθρο του Θεόδωρου Βελλιανίτη στην εφημερίδα Έθνος με ημερομηνία 23.04.1922
- επιστολή του Γεώργιου Οικονόμου στο Νεολόγο Πατρών, που δημοσιεύτηκε στις 04.09.1915
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου