Πώς οι επιστήμονες περιγράφουν μια χειρουργική επέμβαση σε ανθρώπινο κρανίο, που πραγματοποιήθηκε πριν 3000 χρόνια

πηγή: http://siberiantimes.com

Το 2015, Ρώσοι αρχαιολόγοι εντόπισαν στην περιοχή του Κράσνογιασκ το κρανίο ενός άνδρα ο οποίος έζησε στην περιοχή την εποχή του χαλκού, δηλαδή πριν από περίπου 3.000 χρόνια και όταν πέθανε ήταν ηλικίας μεταξύ 30 και 40 ετών. Αυτό που κάνει το παραπάνω εύρημα περισσότερο ενδιαφέρον είναι ο εντοπισμός ιχνών που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το κρανίο του συγκεκριμένου άνδρα είχε υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση και μάλιστα όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η επέμβαση ήταν επιτυχής, δηλαδή ο άνδρας επέζησε της εγχείρησης και ο θάνατός του οφειλόταν σε άλλα αίτια. Τι στοιχεία, όμως, μπορούν να συνάγουν οι επιστήμονες αναλύοντας το εύρημα αυτό ως προς τη διαδικασία με την οποία τελούνταν οι χειρουργικές επεμβάσεις σ' ένα τόσο ευαίσθητο όργανο του ανθρώπινου σώματος πριν από τόσες χιλιάδες χρόνια;

Σε σχετικό ρεπορτάζ της ιστοσελίδας Siberian Times, ο πρώην χειρούργος και νυν ερευνητής στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας και Εθνογραφίας του Νοβοσιμπίρσκ, δρ. Σεργκέι Σλεπτσένκο, εκφράζει δημόσια τις εκτιμήσεις του για το πώς πιθανόν πραγματοποιήθηκε η συγκεκριμένη επέμβαση. Είναι σαφές ότι κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα, αλλά να περιοριστεί μόνο σε εικασίες με βάση τα ευρήματα δεδομένων και των χιλιετηρίδων που έχουν μεσολαβήσει.

Ένα πρώτο ερώτημα είναι πώς ο ασθενής τέθηκε σε κατάσταση νάρκωσης ή τέλος πάντων σε μια παρόμοια κατάσταση χαλάρωσης, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο πόνος όσο το δυνατόν περισσότερο. Χημικά φάρμακα δεν υπήρχαν πριν 3000 χρόνια, αλλά οι αρχαίοι μας πρόγονοι ως παυσίπονα χρησιμοποιούσαν φυτά, τα οποία διέφεραν από περιοχή σε περιοχή. 

Κρίνοντας από τις συνήθειες αυτοχθόνων πληθυσμών σε μια περιοχή που στερείται ιδιαίτερης χλωρίδας, οι ερευνητές κατέληξαν ως πιθανότερη τη χρήση κάνναβης μαζί με μια σειρά τελετουργιών, όπως ο εκστατικός χορός υπό τους ήχους τυμπάνου, ώστε να μεταβληθεί η κατάσταση της συνείδησης του ασθενή και να μειωθεί το όποιο αίσθημα του πόνου κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης.

Με βάση το σχήμα και την κλίση των άκρων, εκτιμάται ότι ο ασθενής βρισκόταν σε ύπτια θέση με το κεφάλι γυρισμένο προς τα δεξιά. Ο χειρούργος πιθανόν στεκόταν ακριβώς πάνω από την αριστερή πλευρά του ασθενή ή ταίριαξε τη θέση του κεφαλιού με το αριστερό του χέρι ή - ένα τρίτο σενάριο - τοποθέτησε το κεφάλι ανάμεσα στα γόνατά του και προχώρησε στην εγχείρηση με το δεξί του χέρι. 

Οι ενδείξεις συνηγορούν ότι υπήρχε κι ένας βοηθός, ο οποίος τέντωνε το δέρμα στις άκρες της πληγής την ώρα που ο χειρουργός έκανε την τομή και στη συνέχεια πρόσφερε σε αυτόν τα απαραίτητα εργαλεία και υλικά. 

Είναι πιθανό ότι πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη τομή μέχρι το κόκαλο μέσα από το δέρμα και τους υποκείμενους ιστούς. Ακολούθησε απόξεση του οστού, όμως δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί το όργανο με το οποίο αυτή πραγματοποιήθηκε. Ωστόσο, σύμφωνα με το σχήμα της τρύπας, εκτιμάται ότι αυτό δεν ήταν μαχαίρι, αλλά κάποιο είδος ξύστρας. 

Η απόξεση ολοκληρώθηκε με την αποκάλυψη της κάτω μήνιγγας, ώστε στη συνέχεια να επιτραπεί η διεύρυνση του τρυπανισμού σε πλάτος, όχι όμως και σε βάθος. Εφόσον τα στοιχεία συνηγορούν ότι ο ασθενής επέζησε μετά το τέλος της επέμβασης, εκτιμάται ότι οι εργασίες ήταν κατά κύριο λόγο εξωσκληρίδιες. Αν ο αρχαίος εκείνος χειρουργός είχε διεισδύσει στη σκληρή μήνιγγα, θα προκαλούταν αιμορραγία μεταξύ των μηνίγγων και ανάπτυξη ενδοκρανιακών αιματωμάτων με αμφίβολη πιθανότητα επιβίωσης του ασθενή. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση η σκληρή μήνιγγα έμεινε ανέπαφη για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρι την εμφάνιση ισχυρών σημαδιών επούλωσης. 

Μετά τον τρυπανισμό, το άνοιγμα της οπής ήταν καλυμμένο με δέρμα. Η περιοχή μεταξύ της σκληρής μήνιγγας και της απονεύρωσης γέμισε από ορισμένη ποσότητα αίματος αποτρέποντας την περαιτέρω αιμορραγία στο σπογγώδες οστό, το οποίο χωρίζει τα εσωτερικά από τα εξωτερικά στρώματα του συμπαγούς οστού του κρανίου. 

Δεν μπορεί να προσδιοριστεί αν χρησιμοποιήθηκαν ράμματα ή πώς αποξηράνθηκε η πληγή, ωστόσο αυτή δεν θα μπορούσε να είναι πολύ σφιχτή ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο μόλυνσης. Επίσης δεν μπορεί εύκολα να απαντηθεί το ερώτημα πώς αντιμετωπίστηκε η αιμορραγία λόγω της περαιτέρω απόξεσης μετά την τομή του δέρματος, μια συνήθης επιπλοκή σε τέτοιες επεμβάσεις. 

Το σίγουρο πάντως είναι ότι η εγχείρηση θα πρέπει να ολοκληρώθηκε το συντομότερο δυνατόν, προκειμένου να μειωθεί η αιμορραγία και ο πόνος του ασθενούς, κάτι που προϋπέθετε έναν αρκετά ικανό χειρουργό. Κι αυτό όντως συνέβη στην προκειμένη περίπτωση, μιας και όλα τα στοιχεία έδειξαν ότι η επέμβαση υπήρξε επιτυχής και ο ασθενής επέζησε, ενώ ο θάνατός του οφειλόταν σε άλλους παράγοντες.