Η πρώτη εμφάνιση γυναίκας δικηγόρου σε ελληνικό δικαστήριο τον Ιούλιο του 1923

εφημ. ΘΕΣΣΑΛΙΑ, 08.07.1923, σελ.3

Μια σημαντική στιγμή στην εξελικτική πορεία της γυναικείας χειραφέτησης στην Ελλάδα συνιστά η πρώτη εμφάνιση και αγόρευση γυναίκας δικηγόρου σε ελληνικό δικαστήριο (έστω και από σπόντα και κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες), η οποία έλαβε χώρα όχι στην πρωτεύουσα, όπως θα περίμενε ίσως κανείς, αλλά σε μια επαρχιακή πόλη και πιο συγκεκριμένα στο Βόλο τον Ιούλιο του 1923.

«Και φυσικά που αλλού ειμπορούσε να συμβή» αναρωτιόταν η τοπική εφημερίδα Θεσσαλία σε μια έξαρση τοπικιστικής υπερηφάνειας. «Η πόλις μας είνε η ακρόπολις του νεωτερισμού και της προόδου. Εδώ πρωτοενεφανίσθησαν όλα τα μεγάλα σύγχρονα ζητήματα. Από εδώ ανεπήδησε το εργατικόν ζήτημα, εδώ εξεκαμινώθη το αγροτικόν, εδώ εδόθη το πρώτον χτύπημα κατά του παλαιοκομματισμού, από εδώ ήτο ο αρχηγός της Επαναστάσεως του 1909 Νικόλ. Ζορμπάς, εδώ έγινε η πρώτη μάχη επάνω εις το εκπαιδευτικό ζήτημα με το αλησμόνητο εκείνο σχολείο του κ. Δελμούζου, εδώ το γλωσσικό ζήτημα πρωτοενεφανίσθη ως κοινωνικό διά να τραβήξη προς τον τελικόν θρίαμβον, εδώ εδημιουργήθησαν τα πρώτα σωματεία, ο πρώτος εμπορικός σύλλογος, η πρώτη εμπορική σχολή, εδώ εξελέγη ο πρώτος δημοκράτης βουλευτής ο κ. Φιλάρετος, εδώ εξεδόθη η πρώτη δικαστική απόφασις εις την δημοτικήν γλώσσαν, εδώ ήτο φυσικόν και λογικόν να εμφανισθή και η πρώτη ελληνίς δικηγόρος η κ. Πετροπούλου.

Και εις το ζήτημα αυτό ο Βόλος επρωτοστάτησε προσπεράσας την πρωτεύουσαν. Είνε γραφτό του βλέπετε να είνε η πρωτοπορεία κάθε προόδου και κάθε νεωτερισμού. Και το δικαστήριον του χθες ενεκαινίασε την μεγάλην αυτήν νίκην της γυναικείας χειραφετήσεως χωρίς να το πάρη κανείς μυρουδιά πλην ελαχίστου κύκλου ανήκοντος εις τον επιστημονικόν και υπαλληλικόν κόσμον».

Βέβαια, στην πραγματικότητα η πρώτη Ελληνίδα δικηγόρος ήρθε στο Βόλο από τη Γερμανία και πιο συγκεκριμένα από τη Δρέσδη, όπου ζούσε και συμπλήρωνε τις σπουδές της στη νομική μαζί με το σύζυγο και συνάδελφό της. Πετρόπουλος ήταν το επίθετο του συζύγου της, ενώ ο πατέρας της λεγόταν.. Νομικός, το οποίο εκείνη κράτησε ως επάγγελμα!

Η Πετροπούλου βρέθηκε στο Βόλο για την εκδίκαση μιας προσωπικής της υπόθεσης, της απαλλοτρίωσης ενός τσιφλικιού στο Βασιλί των Φαρσάλων, το οποίο προερχόταν από δωρεά του Ανδρέα Συγγρού στον πατέρα της. Στο δικαστήριο δεν παραστάθηκε μόνη της, αλλά με το δικηγορικό γραφείο των Ι. Ζίφου και Στέφανου Καρατζά.

Η βολιώτικη εφημερίδα δεν περιορίστηκε ν’ αναφέρει απλά το γεγονός που συνιστούσε έναν ολότελα απρόοπτο και αναπάντεχο νεωτερισμό, δεδομένου ότι η Πετροπούλου δεν είχε τελειώσει ελληνικό πανεπιστήμιο ούτε διατηρούσε δικηγορικό γραφείο στην περιοχή. Έτσι περιέγραψε αρκετά στοιχεία της τετράωρης ακροαματικής διαδικασίας εστιάζοντας όχι στην ουσία της υπόθεσης, αλλά σχεδόν αποκλειστικά στη δυναμική παρουσία της δικηγόρου, η οποία έκλεψε τις εντυπώσεις με τις συνεχείς παρεμβάσεις της.

Όταν πρώτος έλαβε το λόγο ο Ζίφος, αναλαμβάνοντας να εκθέσει τα νομικά επιχειρήματα υπέρ των συμφερόντων της εντολέα και συναδέλφου του, λογάριαζε χωρίς τη νομική δεινότητα της Πετροπούλου, η οποία «δεν βραδύνει να εμφανισθή με συχνάς διακοπάς  του λόγου του πληρεξουσίου της προς συμπλήρωσιν των λεγομένων της», σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Θεσσαλίας, που συνέχιζε: «Ο κ. Ζίφος εις το επαναληπτικόν αυτό πυρ των διακοπών αρχίζει να ταράσσεται. Δηλοί ότι θα είνε πολύ υπερήφανος εάν η πρώτη Ελληνίς δικηγόρος τον διορθώνει, δεν είνε ανάγκη όμως να τον διακόπτη, αλλά ειμπορή να αναλάβη το διόρθωμα κατόπιν όταν θα έλθη η σειρά της να ομιλήση. Η κ. Πετροπούλου ησυχάζει προς στιγμήν πλην μετ’ ολίγον αι διακοπαί της επαναλαμβάνονται. Επαναλαμβάνει ο κ. Ζίφος την εκδήλωσιν της υπερηφανείας τους, πλην και αυτή επαναλαμβάνει τας διακοπάς της».

Κι αν η Πετροπούλου δεν δίσταζε να παρεμβαίνει και να διορθώνει το συνήγορό της, αντιλαμβάνεστε ότι ακόμα μικρότερος ήταν ο δισταγμός της μόλις ήρθε η σειρά του αντίπαλου δικηγόρου, που άκουε στο όνομα Νικόλαος Ζαρλής. «Εάν ο σύμμαχος της Ελληνίδος δικηγότου υπέστη το πυρ των διακοπών της, φαντάζεται ο καθένας τι κατακλεισμόν υπέστη ο αντίπαλος» παρατηρούσε ο συντάκτης, που μάλλον διασκέδαζε με το θέαμα. «Αι διακοπαί πίπτουν βροχηδόν μέχρι του σημείου που αναγκάζεται ο πρόεδρος να επέμβη και να συστήση την παύσιν των διακοπών. Ο κ. Ζιρλής όμως διαμαρτύρεται. Δηλώνει ιπποτικώτατα ότι δεν τον πειράζουν αι διακοπαί, και παρέχει πλήρες το δικαίωμα εις την αντίπαλον δηλών ότι του κάμνει ευχαρίστησιν με τας διακοπάς. Αι διακοπαί εξακολουθούν, και εξακολουθούν τελεσφόροι. Διότι υπό το πυρ των ο κ. Ζαρλής παρουσιάζεται μαλακώτερος. [..] Και το ακροατήριον αρχίζει να καταλαβαίνη τι τρομερός μπελάς θα είνε η γυναίκες δικηγόροι άμα πληθυνθούν και έχουν την ιδίαν μαχητικότητα».

Με τα πολλά, ολοκλήρωσε την αγόρευσή του και ο Ζαρλής και ήρθε πλέον η σειρά της Πετροπούλου να αγορεύσει. Ο δημοσιογράφος της εφημερίδας του Βόλου δεν μπήκε στον κόπο να συγκρατήσει έστω κάποιες χαρακτηριστικές εκφράσεις της πρώτης αγόρευσης γυναίκας δικηγόρου όχι απλά στην πόλη του Βόλου, αλλά και γενικότερα στα όρια του ελληνικού κράτους. Περιέγραψε όμως τη γενικότερη στάση της, καθώς και τις αντιδράσεις του προεδρείου και του ακροατηρίου, εκφράζοντας σαφέστατα την προκατάληψή του απέναντι στο γυναικείο φύλο, αναμεμιγμένη όμως μ’ έναν κρυφό θαυμασμό προς το δυναμισμό της Πετροπούλου. Το λόγο έχει και πάλι το δημοσίευμα:

«Έρχεται τώρα η σειρά της ελληνίδας δικηγόρου. Σηκώνεται και αρχίζει να ομιλή. Καταφαίνεται μία νευρική ταραχή φυσική εκ του ότι πρώτην φοράν πρώτη αυτή ενασκή το δικηγορικόν επάγγελμα, ο λόγος της όμως είνε χείμαρρος. Είναι γνωστή άλλως τε η ευγλωττία των γυναικών, ώστε να φαντάζεται κανείς τι ανεξάντλητον ντεπό έχει η γυναίκα όταν θα γίνη δικηγόρος. Εύγλωττος, ταχεία εκφραστική κυριαρχεί αμέσως, εις όλην την αίθουσαν.

Παρατηρείται ότι ο πρόεδρος διορθώνει τα γυαλιά του, ο κ. Τουφεξής στρίβει παρά την συνήθειάν του το μουστάκι του, ο δε νεαρώτερος των συνέδρων κ. Σωτηρίου ολοένα τρίβει το μάγουλό του αντιλαμβανόμενος, ότι είνε αξύριστος. Οι πληρεξούσιοι καμαρώνουν και το ακροατήριον πυκνώνεται. Το προσωπικόν του δικαστηρίου συγκεντρώνεται εις την αίθουσαν, θεώνται δε μεταξύ των προσελθόντων και ο ανακριτής καθώς και δικηγόροι προσερχόμενοι να ακούσουν τα πρώτης της πρώτης ελληνίδος λόγια.

Η γενική εντύπωσις υπήρξεν, ότι εις έκφρασιν και ταχύτητα ο λόγος της κ. Πετροπούλου υπήρξε πολυβόλον.

Επακολουθεί η εξέτασις των χωρικών. Εδώ η δικηγορίνα εξασκεί όλην την επιθετικήν της δεινότητα. Οι γκαραγκούνιδες τα χάνουν και μέσα εις την γενικήν ατμόσφαιραν του ιπποτισμού προσπαθούν και αυτοί να είνε γλυκύτατοι και υποχρεωτικώτατοι. Μερικοί τσιφλικούχοι προσελθόντες καμαρώνουν, ένας δε απ’ αυτούς ξεσπά εις παράπονο.

- Να μην είχα κι εγώ γυναίκα δικηγόρο να γλυτώσω το χτήμα μου. Άδικο το παράπονό του. Διότι το κτήμα δεν φαίνεται να γλυτώση, καθόσον ο νόμος είνε ρητός. Απομένει όμως εις την κ. Πετροπούλου ένα άλλο κτήμα αναπαλλοτρίωτον. Και αυτό είνε ο χθεσινός της θρίαμβος και η τιμή ότι υπήρξεν η πρώτη Ελληνίς δικηγόρος η οποία παρουσιάσθη στο δικαστήριον. Και είνε δικαίως απαλλοτρίωτον το κτήμα της αυτό διότι καθ’ όλην την γραμμήν είνε αυτοκαλλιέργειά της».