Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ανανεωμένο)

Από το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ με ημερομηνία 7.3.1948

Το σύγχρονο ελληνικό κράτος μπορεί να απέκτησε την ανεξαρτησία του - και τυπικά - με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830 (με βάση το γρηγοριανό ημερολόγιο), ωστόσο τα οριστικά σύνορα της Ελλάδας διαμορφώθηκαν μόλις στα μέσα του 20ου αιώνα με την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στις 7 Μαρτίου 1948. 

Τα Δωδεκάνησα κατελήφθησαν από τους Οθωμανούς το 1522, στην κυριαρχία των οποίων παρέμειναν μέχρι τον ιταλο-τουρκικό πόλεμο του 1911-12. Στη συνέχεια αποτέλεσαν τμήμα της ιταλικής επικράτειας, μέχρι τον Ιούνιο του 1946, όταν η τετραμερής διάσκεψη των υπουργών εξωτερικών των τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων της εποχής (ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση και οι παραπαίουσες Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο) αποφασίστηκε η οριστική ενσωμάτωση των νησιών, όπου άλλωστε κυριαρχούσε και ιστορικά αλλά και δημογραφικά το ελληνικό στοιχείο, στην ελεύθερη Ελλάδα.
Αν και οι αρχικές πληροφορίες που δημοσίευαν οι ελληνικές εφημερίδες της εποχής, έκαναν λόγο για άρνηση του σοβιετικού υπουργού εξωτερικών Μολότωφ στην προοπτική ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος, ωστόσο ήταν ο ίδιος ο κ. Μολότωφ που πρότεινε στις 27 Ιουνίου 1946 την άνευ όρων εκχώρηση των νησιών στην Ελλάδα, πρόταση που έγινε ομοφώνως δεκτή. Την επομένη ημέρα, το ελληνικό κοινοβούλιο συνεδρίασε μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, με τους βουλευτές να χειροκροτούν επί πολλά λεπτά της ώρας στην αναγγελία της χαρμόσυνης είδησης από τον πρωθυπουργό κ. Τσαλδάρη, με τον αρχηγό του κόμματος των Φιλελευθέρων, κ. Σοφούλη, να κάνει λόγο για "αίσιο οιωνό" για το μέλλον της χώρας και τους εκπροσώπους των μικρότερων κομμάτων να εύχονται αίσια έκβαση και στο θέμα της Κύπρου, που αποτελούσε ακόμη αγγλική αποικία. Παράλληλα, ανακοινώσεις εξέδωσαν το ΕΑΜ, κυπριακές και βορειοηπειρωτικές οργανώσεις.
Την εποχή εκείνη πάντως, η εσωτερική ένταση στη χώρα είχε πιάσει "κόκκινο" μετά τα Δεκεμβριανά του '44 και εν όψει του δημοψηφίσματος που εκκρεμούσε για το πολιτειακό ζήτημα, την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος περίμενε με αγωνία τις πρώτες πυρηνικές δοκιμές στη νήσο Μπικίνι. Χαρακτηριστικές είναι κάποιες ειδήσεις που διαβάζουμε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στο φύλλο της 28.6.1946, όπου βέβαια κυριαρχούσε η είδηση για την απόφαση ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων. Ο τότε υπουργός παιδείας κ. Ροντήρης έκανε λόγο για "γνωστή αντεθνική δράση" δύο σπουδαίων ηθοποιών του ελληνικού θεάτρου, της Κατίνας Παξινού και του Αλέξανδρου Μινωτή, χαρακτηρίζοντας "απαράδεκτη" τη συμμετοχή τους στο θίασο του Εθνικού Θεάτρου, που εκείνο το διάστημα περιόδευε στην Αμερική. Στο ίδιο φύλλο δημοσιευόταν η είδηση για επίθεση των ανταρτών και συμπλοκή στην περιοχή του Δομοκού με τις πρώτες πληροφορίες να κάνουν λόγο για 15 νεκρούς χωροφύλακες, ενώ σε μια άλλη είδηση της ημέρας μαθαίνουμε ότι το Εθνικό Συμβούλιο Δωσιλόγων απάλλαξε τον στρατηγό - και πρώην δικτάτορα - Θεόδωρο Πάγκαλο (παππού του σημερινού αντιπροέδρου της κυβέρνησης) από την κατηγορία για υποτιθέμενη επιστολή θαυμασμού που φερόταν να είχε στείλει προς τον ιταλό δικτάτορα Μουσολίνι.

Στις 31 Μαρτίου 1947, μία ημέρα πριν τον ξαφνικό θάνατο του τότε βασιλιά Γεωργίου Β' και με την ηπειρωτική Ελλάδα βυθισμένη στη δίνη του εμφυλίου πολέμου, άρχισε η μεταβατική περίοδος μέχρι την πλήρη ενσωμάτωση με την άφιξη του πρώτου Έλληνα στρατιωτικού διοικητή και την ύψωση της ελληνικής σημαίας στη Ρόδο μέσα σε κλίμα γενικού ενθουσιασμού και συγκίνησης στο νησί των ιπποτών. Στις 12 το μεσημέρι υπεστάλη η αγγλική σημαία και ένας Άγγλος αξιωματικός ανακοίνωνε από μικροφώνου:
"Κατόπιν αποφάσεων των Συμμάχων, όπως παραδοθή η στρατιωτική διοίκησις της Δωδεκανήσου, εγώ ο ταξίαρχος Πάρκερ προκηρύσσω:

Άρθρον μόνον

Παραδίδω την στρατιωτικήν διοίκησιν Δωδεκανήσου εις τον Έλληνα στρατιωτικό διοικητή".
Το πλήθος ξέσπασε σε χειροκροτήματα και ακολούθως έγινε η έπαρση της ελληνικής σημαίας υπό τον ήχο του εθνικού ύμνου. Την ίδια μέρα βεβαίως,στην εσωτερική επικαιρότητα κυριαρχούσε και το θέμα της ομαδικής εκτέλεσης εργαζομένων σε εφημερίδα της Θεσσαλονίκης από αγνώστους που φορούσαν στρατιωτικές στολές και οι οποίοι εισέβαλαν στο τυπογραφείο της εφημερίδας με την απειλή περιστρόφου. Ο εμφύλιος βρισκόταν εν πλήρη εξελίξει.

Η παύση της μεταβατικής διοίκησης και η οριστική πλέον ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα και τυπικά έγινε την Κυριακή 7 Μαρτίου 1948 στη Ρόδο. Μία κοπέλα από το κάθε νησί, ντυμένη με παραδοσιακή στολή και φέροντας λουλούδια, αλλά και κορδέλα δηλωτική της καταγωγής της, εκπροσωπούσε κατά κάποιον τρόπο το νησί της στην τελετή. Στο νησί της Ρόδου βρέθηκαν και σύσσωμη η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία, η ηγεσία του στρατού, πλήθος επισήμων και δημοσιογράφοι που κάλυπταν την εκδήλωση και φυσικά χιλιάδες κόσμου. Ένας δυνατός ήλιος έλαμπε στον ουρανό πάνω από τη δωδεκανησιακή πρωτεύουσα, ενώ οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν στις 9.30 το πρωί στην πλατεία Ελευθερίας της Ρόδου με την ανάκρουση του εθνικού ύμνου, κανονιοβολισμούς και σφυρίγματα των πλοίων. Ο δήμαρχος της Ρόδου, κ. Χαρίτος, εξέφρασε τη χαρά και το σεβασμό του δωδεκανησιακού λαού, ενώ παρέδωσε και το κλειδί της πόλης στον τότε βασιλιά Παύλο. Κορίτσια της περιοχής έραιναν με λουλούδια τους επισήμους, ενώ ο υπουργός κ. Μαυρομιχάλης διάβασε το διάταγμα προσάρτησης της Δωδεκανήσου. Ακολούθησε το βασιλικό διάγγελμα και η εκφώνηση ομιλίας από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, κ. Τσαλδάρη, ενώ αμέσως μετά άρχισε παρέλαση. Οι εορταστικές εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με την τέλεση δοξολογίας στον Μητροπολιτικό Ναό του νησιού, ενώ εκείνη την ημέρα εορταστικές εκδηλώσεις έλαβαν  χώρα και στην πρωτεύουσα με πρωτοβουλία δωδεκανησιακών οργανώσεων. Ύστερα από έξι αιώνες κατοχής από διαφορετικούς κατακτητές, τα Δωδεκάνησα ήταν και πάλι ελληνικά.

ΚΕΙΜΕΝΑ:
1. Στις 14 Μαρτίου 1945, οι κάτοικοι της Νισύρου, της Σύμης και της Αστυπάλαιας, εξέδωσαν ψηφίσματα ζητώντας την ένωση με την Ελλάδα. Τα κείμενα αυτά έχουν ως εξής:

ΨΗΦΙΣΜΑ ΝΙΣΥΡΟΥ

"Προς την Σεβ. Ελληνικήν Κυβέρνησιν
Ο Λαός της σκληρώς δοκιμασθείσης νήσου μας, σύσσωμος εχαιρέτησε με παλλαϊκήν συγκέντρωσιν την αποχώρησιν των τυράννων και ομοφώνως ανεκήρυξε την ένωσιν μας μετά της μητρός μας Ελλάδος. 
Η Ιστορία μας, η γλώσσα μας, η θρησκεία μας, αι παραδόσεις μας και οι αγώνες μας είνε συμπαραστάται εις την απόφασίν μας, όπως η Νίσυρος και αι λοιπαί της Δωδεκανήσου νήσοι, ενωθούν αδιασπάστως μετά της μητρός των Ελλάδος.
Ηνωμένοι ως εις μόνον άνθρωπος, την ιερά αυτήν στιγμήν απευθύνομεν θερμόν χαιρετισμόν προς την Σεβ. ελληνικήν Κυβέρνησιν και παρακαλούμεν όπως αποσταλή αμέσως αντιπρόσωπος αυτής, ίνα ο  Λαός της Νισύρου τεθή υπό τας διαταγάς του.
Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Ελευθέρα Νίσυρος!
Η Επιτροπή

ΨΗΦΙΣΜΑ ΣΥΜΗΣ

"Η αποχώρησις των τυράννων από την νήσον μας εχαιρετίσθη αυτοστιγμεί από παλλαϊκήν συγκέντρωσιν, κατά την οποίαν με μίαν φωνήν ανεκηρύξαμεν την ένωσιν μας με την μητέρα Ελλάδα.
Η Ιστορία μας, η γλώσσα μας, η θρησκεία μας, αι παραδόσεις μας όλαι και οι αγώνες μας διά μέσων των χρόνων της δουλείας, είνε την στιγμήν αυτήν πανίσχυροι συνήγοροι στην απόφασίν μας, όπως η Σύμη και αι αδελφαί αυτής νήσοι ενωθούν αδιασπάστως με την μητέρα μας Ελλάδα.
Συνεπείς προς την απόφασίν μας που επισφραγίζει την στιγμήν αυτήν ο αδιακόπως εκχειλίζων χείμαρρος του λαϊκού αισθήματος, κάτω από τας κυανολεύκους σημαίας μας και τον αντίλαλον του Εθνικού μας  Ύμνου και μέσα σε κάθε φράσιν των ρητόρων της νήσου μας, αποστέλλομεν προς την Σεβαστήν Βασιλικήν Ελληνικήν Κυβέρνησιν το κάτωθι ψήφισμα:
Ο Λαός της μαρτυρικής μας νήσου ηνωμένος ως εις μόνος άνθρωπος κατά την ιεράν αυτήν στιγμήν, εις μίαν ειρηνικήν εξέγερσιν αναγγέλει εις την Βασιλικήν Ελληνικήν Κυβέρνησιν την απόφασίν του, όπως η νήσος μας καταστή αναπόσπαστον τμήμα του ελληνικού Κράτους.
Παρακαλεί την Κυβέρνησιν όπως αποστείλη αμέσως εις την Σύμην αντιπρόσωπον αυτής, ίνα ο Λαός τεθή υπό τας διαταγάς του.
Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Ελευθέρα Σύμη!"

ΨΗΦΙΣΜΑ ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑΣ

"Η εκκένωσις της πολυπάθου νήσου μας από τον βάρβαρον Κατακτητήν, απετέλεσε σύνθημα παλλαϊκού πανηγυρισμού κατά τον οποίον ομοφώνως ανεκηρύξαμεν την Ένωσίν μας μετά της μητρός μας Ελλάδος. Οι αδιάκοποι εθνικοί αγώνες μας διά μέσου των χρόνων της δουλείας, παρίστανται ως ακαταμάχητοι συνήγοροι την στιγμήν αυτήν στην σταθεράν απόφασίν μας, όπως η Αστυπάλαια μετά των λοιπών της Δωδεκανήσου νήσων, καταστούν αναπόσπσαστον τμήμα της μητρός Ελλάδος.
 Ο Λαός της μαρτυρικώς δοκιμασθείσης νήσου μας, ενωμένος την ιεράν αυτήν στιγμήν, παρακαλεί την Σεβαστήν Ελληνικήν Κυβέρνησιν, όπως αποστείλη αμέσως αντιπρόσωπον αυτής εις την Αστυπάλαιαν, ίνα τεθή υπό τας διαταγάς του.
Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η ελευθέρα Αστυπάλαια!"


2. Το επίσημο διάταγμα ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα:

Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα

ΠΑΥΛΟΣ Α΄

Βασιλεύς των Ελλήνων

Απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

Άρθρον !ον. Αι νήσοι της Δωδεκανήσου Ρόδος, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Πάτμος, Χάλκη, Κάσος, Κύμη, Κως, Λέρος και Καστερλόρριζον, ως και αι παρακείμεναι νησίδες, είναι προσηρτημέναι εις το Ελληνικόν Κράτος από της 28ης Οκτωβρίου 1947.

Ο παρών νόμος ψηφισθείς υπό της 4ης Αναθεωρητικής Βουλής και παρ' Ημών σήμερον κηυρωθείς, δημοσιευθήτω διά της "Εφημερίδος της Κυβερνήσεως" και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.

Εν Αθήναις, τη 3η Ιανουαρίου 1948. 

3. Απόσπασμα από την ομιλία του Δημάρχου Ρόδου κατά την τελετή της ενσωμάτωσης στις 7 Μαρτίου 1948:

"... Κατά την χαρμόσυνον τούτην ημέραν οι Ρόδιοι, ομού μετά των άλλων Δωδεκανησίων, αναμιμνήσκονται υπερηφάνως της λαμπράς ιστορίας της πατρίδος των, καθ' όλας αυτής τας περιόδους και δη κατά την εποχήν των σκληρών και μακρών απελευθερωτικών αυτής αγώνων. Αναπολούν συγχρόνως την απαράμιλλον δόξαν της όλης Δωδεκανησιακής Ιστορίας και την υπέροχον συμβολήν του Δωδεκανησιακού λαού εις την καθόλου διαμόρφωσιν του ελληνικού πολιτισμού και την ανάπτυξιν των τεχνών και των επιστημών. Η ιστορία της Δωδεκανήσου είναι συνδεδεμένη με σημαντικώτατα γεγονότα της καθ' όλου ελληνικής ιστορίας και με πολλούς εκ των μεγαλυτέρων ανδρών της αρχαίας Ελλάδος, όπως είναι ο Θεμιστοκλής, ο οποίος απήλλαξε τας νήσους από τον περσικόν ζυγόν και ο κορυφαίος των Ελλήνων στρατηλατών Μέγας Αλέξανδρος.

Η εκπολιτιστική δράσις των Δωδεκανησίων επροκάλεσε τον θαυμασμόν πολλών εξόχων ανδρών του γένους και απέσπασεν ενθουσιώδεις χαρακτηρισμούς και ευμενή σχόλια αξιολόγων ιστορικών, εν οις την πρώτην θέσιν κατέχει ο Πολύβιος, ο οποίος διεκήρυξεν ότι οι Ρόδιοι εξ όλων των Ελλήνων μοχθούν όχι μόνον διά το ίδιον συμφέρον και την πρόοδον, αλλά και διά της ολότητος την προκοπήν και του συνόλου την ανάπτυξιν και την ευημερίαν. Το προαιώνιον όνειρον των Δωδεκανησίων πραγματοποιείται σήμερον και ολοκληρούται το εθνικόν έργον των. Με την συντελουμένην σήμερον ενσωμάτωσιν της πολυπαθούς Δωδεκανήσου εις την Μητέρα Ελλάδα τερματίζεται μία οδυνηρή περίοδος της ελληνικής ιστορίας και αρχίζει μία περίοδος νέα και πλήρης ελπίδων. Οι Δωδεκανήσιοι ε΄χουν πλέον πλήρη επίγνωσιν της αποστολής των και γνωρίζουν ότι διά της ενώσεως θα συμβάλουν απ' ευθείας εις την ευημερίαν, την πρόοδον και την ακμήν της Ελλάδος. Η δε συμβολή των αυτή θα είναι πολυτιμοτάτη διά την εθνικήν πνευματικήν ανάπτυξιν και το μεγαλείον του Έθνους μας".

[Οι πληροφορίες προήλθαν από τα δημοσιεύματα της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΕΜΠΡΟΣ, από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.]