Σαν σήμερα: 10 Οκτωβρίου

Μια μέρα που σηματοδότησε ανατροπές στη σύγχρονη ελληνική ιστορία υπήρξε αρκετές φορές κατά το παρελθόν η 10η Οκτωβρίου. 

Στις 10 Οκτωβρίου 1862, ενώ ο Όθωνας περιόδευε στην Πελοπόννησο με σκοπό να ηρεμήσει τα πνεύματα ύστερα από μια μακρά περίοδο αναταραχών, στην Αθήνα εκδηλώθηκε κίνημα που θα οδηγούσε την επόμενη μέρα στην κατάλυση της βασιλείας του. αν και η κυβέρνηση του Ι. Κολοκοτρώνη, που είχε σχετικές πληροφορίες, είχε λάβει προληπτικά μέτρα, η επανάσταση εκδηλώθηκε γύρω στις 10 το βράδυ στο στρατώνα, ενώ λίγη ώρα αργότερα ο λαός περικύκλωνε τα ανάκτορα (σημερινή Βουλή) και τελικά εισέβαλε σ' αυτά. 

Ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης συνέταξε το πρώτο επίσημο ανακοινωθέν της επανάστασης:

"Τα δεινά της πατρίδος έπαυσαν. Άπασαι αι επαρχίαι και η πρωτεύουσα συνενωθείσαι μετά του στρατού έθεσαν τέρμα εις αυτά, ως πιστή δε απόφασις του ελληνικού έθνους ολοκλήρου κηρύττεται και αποφασίζεται: 

Η βασιλεία του Όθωνος καταργείται, η αντιβασιλεία της Αμαλίας καταργείται Προσωρινή κυβέρνησις συνιστάται όπως κυβερνήση το Κράτος μέχρι της συγκαλέσεως Εθνικής Συνελεύσεως, συγκειμένη υπό των εξής πολιτών: Δ. Βούλγαρη, Κ. Κανάρη, Β. Ρούφου. Εθνική Συνέλευσις συγκαλείται αμέσως προς σύνταξιν της πολιτείας και εκλογήν ηγεμόνος. Ζήτω το Έθνος! Ζήτω η Πατρίς!".

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 11ης Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε το πρώτο διάταγμα της προσωρινής Κυβέρνησης:

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ο Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως

Προς τους Έλληνας

Έλληναι,

Αι ευχαί του Έθνους εισηκούσθησαν τη θεία συνάρσει. Λαός και στρατός ομοφώνως την δυναστείαν του Όθωνος κατέλυσαν και συνέστησαν προσωρινήν Κυβέρνησιν εκ των πολιτών Δ. Βούλγαρη, Κ. Κανάρη και Β. Ρούφου. 

Ο πρόεδρος

Δημήτριος Γ. Βούλγαρης

Όταν την επόμενη μέρα το πρωί ο Όθωνας έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά, βρέθηκε προ απρόοπτων εξελίξεων. Χωρίς να αποβιβαστεί από το πλοίο "Αμαλία" αναγκάστηκε να δεχτεί τη νέα κατάσταση και αναχώρησε για την πατρίδα του. 

[Αναλυτικό αφιέρωμα εδώ: Η κατάλυση της δυναστείας του Όθωνα στις 10 Οκτωβρίου 1862.]

Στις 10 Οκτωβρίου 1935, οι υποστράτηγοι Παπάγος και Ρέππας και ο υποναύαρχος Οικονόμου ανέτρεψαν την κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη παραδίδοντας την εξουσία στο στρατηγό Γεώργιο Κονδύλη. Αίτημα των αξιωματικών ήταν η κατάργηση του δημοκρατικού πολιτεύματος και άμεση επαναφορά της βασιλείας με ψήφισμα της Συνέλευσης, κάτι που ο Τσαλδάρης δεν αποδέχθηκε, παρόλο που είχε ταχθεί υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας εν όψει του προγραμματισμένου δημοψηφίσματος της 3ης Νοεμβρίου. Όμως οι αξιωματικοί ένιωθαν τόσο μεγάλη ανασφάλεια ότι ο λαός θα ψήφιζε υπέρ της διατήρησης της προεδρευομένης δημοκρατίας, ώστε αποφάσισαν ν' αναλάβουν προληπτικά μέτρα. Η εξέλιξη αυτή δεν αιφνιδίασε κανέναν, καθώς σχετικές φήμες κυκλοφορούσαν επί αρκετές ημέρες, ενώ προπομπός του πραξικοπήματος είχε αποτελέσει και το πρωτοφανές επεισόδιο που έλαβε χώρα έξω από την αίθουσα συνεδριάσεως του υπουργικού συμβουλίου ένα μήνα νωρίτερα, στις 9 Σεπτεμβρίου.

Το επίσημο ανακοινωθέν των πραξικοπηματιών περιέγραφε το πραξικόπημα ως εξής:

"Ο υποστράτηγος κ. Παπάγος, Διοικητής Α΄ Σώματος Στρατού, ο υποναύαρχος κ. Οικονόμου, αρχηγός του Ναυτικού επιτελείου, ο υποστράτηγος κ. Ρέππας, Διοικητής της Αεροπορίας, παρουσιασθέντες σήμερον την 11ην π.μ. ενώπιον του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως, εδήλωσαν αυτώ ότι, ως εκπρόσωποι του Στρατού, του Πολεμικού Ναυτικού και της Αεροπορίας, αιτούν την απομάκρυνσιν της Κυβερνήσεως.

Ο κ. Πρόεδρος της Κυβερνήσεως, κατόπιν τούτου, συνεκάλεσε το Υπουργικόν Συμβούλιον, καθ' ο μετά την εξέτασιν της καταστάσεως ηρωτήθησαν ο υπουργός των Στρατιωτικών κ. Κονδύλης και οι κ.κ. υπουργοί της Αεροπορίας και των Ναυτικών, αν, ως επί κεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, δύνανται να αναλάβουν την επιβολήν της Εθνοσυνελεύσεως, εκπροσωπούσης την κυρίαρχον θέλησιν του λαού και της εξ αυτής απορρεούσης Κυβερνήσεως.

Ο κ. Κονδύλης και οι λοιποί δύο συνάδελφοί του εδήλωσαν ότι ευρίσκονται εν αδυναμία να αντιταχθούν". 

Ο Κονδύλης, μετά τον καταρτισμό της νέας κυβέρνησης ανακοίνωσε τα εξής:

"Κατόπιν διαβήματος των εκπροσωπούντων τας ενόπλους δυνάμεις της χώρας υποστρατήγου κ. Παπάγου, υποναυάρχου κ. Οικονόμου και υποστρατήγου της Αεροπορίας κ. Ρέππα, η κυβέρνησις παρητήθη. Η επαναστατική επιτροπή απετάθη προς εμέ και με παρεκάλεσε ν' αναλάβω τον σχηματισμόν της νέας κυβερνήσεως. Επελθούσης συμφωνίας ως προς την ακολουθησομένην πολιτικήν, εδέχθην να σχηματίσω την νέαν Κυβέρνησιν, η οποία συγκροτηθείσα ήδη, θα ορκισθή την εσπέραν ενώπιον της Εθνοσυνελεύσεως. 

Η Κυβέρνησις θα ζητήση από την Εθνοσυνέλευσιν να δεχθή το ψήφισμα της αμέσου μεταβολής του πολιτεύματος και θα καθορίση ότι κυρωτικόν δημοψήφισμα, ενεργηθησόμενον την 4ην Νοεμβρίου, ως αρχικώς είχεν ορισθή διά το άλλον δημοψήφισμα, θα εγκρίνη την πολιτειακήν μεταβολήν.

Μετά την ψήφισιν του ψηφίσματος τούτου, η Εθνοσυνέλευσις θα διακόψη απόψε τας εργασίας της.

Η Κυβέρνησις θα είνε προσωρινή, παραμένουσα μέχρι της ενεργείας του δημοψηφίσματος".

Αργότερα, την ίδια μέρα εγκρίθηκε και το ψήφισμα που κατέλυσε την αβασίλευτη δημοκρατία στην Ελλάδα, ύστερα από εντεκάμιση περίπου χρόνια ζωής:

"Η Ε΄ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ

Έχουσα υπ' όψει τας προγραμματικάς δηλώσεις της Κυβερνήσεως και εγκρίνουσα ταύτας:

ΨΗΦΙΖΕΙ

1) Την κατάργησιν του πολιτεύματος της αβασιλεύτου δημοκρατίας.

2) Την διενέργειαν του δημοψηφίσματος κατά την ορισθείσαν ημέραν 3ην Νοεμβρίου 1935

3) Εξουσιοδοτεί τον Πρόεδρον του Υπουργικού Συμβουλίου όπως ασκή την Βασιλικήν εξουσίαν μέχρι του δημοψηφίσματος

4) Επαναφέρει προσωρινώς εν ισχύι το Σύνταγμα του 1911 μέχρι της επιψηφίσεως του νέου Συντάγματος.

Αθήναι 10 Οκτωβρίου 1935

Το υπουργικόν συμβούλιον

Ο Πρόεδρος

Γ. ΚΟΝΔΥΛΗΣ

Τα μέλη: Ι. Θεοτόκης, Γ. Σχινάς, Ν. Δαρβέρης, Δ. Γιαννόπουλος, Γ. Χλωρός, Θ. Τουρκοβασίλης, Π. Νικολαΐδης, Α. Παπαθανάσης, Ν. Μαντάς, Κ. Λούρος, Α. Σλήμαν, Ν. Κρανιωτάκης, Τρόντος Βάρδας, Σ. Μερκούρης, Δ. Παπάγος"

Το δημοψήφισμα που διενεργήθηκε μετά από τρεις εβδομάδες είχε πλέον τυπικό χαρακτήρα, ενώ ο νόθος χαρακτήρας του αποδείχτηκε από το γεγονός ότι ο ελληνικός λαός φερόταν να είχε "εγκρίνει" τη βασιλευομένη δημοκρατία σε ποσοστό 97.88%!

Στις 10 Οκτωβρίου 1944 ανακοινώθηκε ότι οι Σύμμαχοι είχαν απελευθερώσει την Κόρινθο και βρίσκονταν πλέον σε απόσταση αναπνοής από την Αθήνα. Την επόμενη μέρα, η παράνομη εφημερίδα "Ελευθερία" περιέγραφε:

"Η Κόρινθος απηλευθερώθη. Προκεχωρημέναι μονάδες και Έλληνες αντάρται εισήλθον εις την πόλιν εις τας 10 χθες το πρωί χωρίς να συναντήσουν αντίστασιν. 250 μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας παρεδόθησαν. Εις την Κόρινθον δεν συνηντήθησαν Γερμανοί. Το έκτακτον ανακοινωθέν εις το οποίον αναφέρεται η είδησις προσθέτει, ότι πολλοί ζωτικοί και συγκοινωνιακοί κόμβοι της Πελοποννήσου ευρίσκονται τώρα εις χείρας των Βρεταννών. Αι επιχειρήσεις συνεχίζονται". 

Εν τω μεταξύ, σε εξέλιξη βρισκόταν η μάχη των Ιωαννίνων. Η "Ελευθερία" περιέγραφε:

"Τελευταίαι ειδήσεις αναφέρουν ότι εις την Ήπειρον η μάχη των Ιωαννίνων εισήλθεν εις κρίσιμον φάσιν. Οι Γερμανοί συνεχίζουν τας επιθέσεις των εις διάφορα σημεία του μετώπου διά να διασπάσουν τον κλοιόν των ανταρτικών δυνάμεων και να διαφύγουν προς το υψίπεδον των Ιωαννίνων, το οποίον άγει προς την οδόν Αλβανίας. Εν τούτοις όλαι αι απόπειραι συνετρίβησαν".

Στις 10 Οκτωβρίου 1993, πραγματοποιήθηκαν βουλευτικές εκλογές, κατά τις οποίες θριάμβευσε το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, που συγκέντρωσε ποσοστό 46.88% και εξέλεξε 170 βουλευτές. Επρόκειτο για προσωπική δικαίωση του ιδρυτή του κόμματος, ο οποίος είχε κατηγορηθεί ανυπόστατα, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, σε σειρά σκανδάλων, για τα οποία αθωώθηκε πανηγυρικά. Η Νέα Δημοκρατία συγκέντρωσε ποσοστό 39.3% και εξέλεξε 111 βουλευτές, τρίτο κόμμα αναδείχθηκε η πρωτοεμφανιζόμενη Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά με ποσοστό 4.87% και 10 έδρες, ενώ το ΚΚΕ ήταν το τέταρτο κόμμα που εκπροσωπήθηκε στο Κοινοβούλιο με 9 βουλευτές (ποσοστό 4.54%).