Γιατί είναι τόσο δημοφιλή τα τεστ προσωπικότητας;

Τα τεστ προσωπικότητας υπάρχουν παντού: στα περιοδικά, τα σάιτ, τα σόσιαλ μίντια, τις τηλεοπτικές εκπομπές, ενώ διακινούνται και στις παρέες από στόμα σε στόμα ή από χέρι σε χέρι. Και είναι πολλών ειδών: από τα κλισέ "μάθε αν είσαι εσωστρεφής ή εξωστρεφής" (λες κι ένας άνθρωπος δεν γνωρίζει ούτε αυτό για τον εαυτό του!) μέχρι τα προχωρημένα "μάθε αν είσαι καλός εραστής", αλλά και τα πιο αθώα, όπως "τι καρτούν/ ποιος ήρωας τηλεοπτικής σειράς/ ποιος σταρ του Χόλιγουντ κλπ. είσαι", για όσους έχουν έντονη την ανάγκη να ταυτιστούν με κάποιο άλλο πρόσωπο. Ελάχιστοι άνθρωποι θα προσπερνούσαν αδιάφορα ένα τέτοιο τεστ είτε απλά για να περάσουν ευχάριστα το χρόνο τους, αντί να λύνουν σταυρόλεξα. Ποια είναι όμως η εξήγηση των επιστημόνων;

Ένα πολύ ενδιαφέρον, σχετικό ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα nbcnews.com, όπου κοινωνιολόγοι επιχειρούν να ερμηνεύσουν το κοινωνικό αυτό φαινόμενο. Σύμφωνα με την Κριστίν Γέλαν, καθηγήτρια στο Σχολείο Ανθρώπινης Οικολογίας του Πανεπιστημίου Ουισκόνσιν, "οι άνθρωποι λατρεύουν να τους κάνουν ερωτήσεις για τους εαυτούς τους", καθώς με τον τρόπο αυτό δημιουργείται η εντύπωση ότι κάποιος ενδιαφέρεται πραγματικά για τις ζωές τους - άσχετα αν δεν συμβαίνει αυτό στην πραγματικότητα. 

Όμως δεν είναι μόνο η κολακεία που αισθάνονται πολλοί άνθρωποι ο λόγος που τα τεστ προσωπικότητας είναι τόσο δημοφιλή. Πολλοί καταφεύγουν σ' αυτά όχι για να γνωρίσουν τους εαυτούς τους, αλλά για ν' αποκρυπτογραφήσουν τις προσωπικότητες των συντρόφων τους και γενικότερα των άλλων ανθρώπων. Άλλωστε, όπως παρατηρεί η δρ. Γέλαν, "αυτά τα τεστ προσωπικότητας, τα καλύτερα από αυτά, είναι [εργαλεία για] το ξεκίνημα μιας συζήτησης και προσφέρουν μια κοινή γλώσσα για να συζητήσουμε πράγματα, που έχουν νόημα για εμάς".
Όμως αυτές δεν είναι οι μοναδικές ερμηνείες. Ο καθηγητής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας, Μιτς, Πρίνστειν, υπενθυμίζει την ανάγκη ορισμένων ανθρώπων να αισθανθούν ότι ανήκουν σε μια ορισμένη κατηγορία, ώστε στη συνέχεια να προβάλλουν τους εαυτούς τους στους άλλους με βάση αυτό το πρότυπο. Βέβαια, πολλές φορές οι απαντήσεις που δίνουμε σε τέτοια τεστ δεν είναι αντικειμενικές, αλλά βασίζονται στο πώς ο καθένας αντιλαμβάνεται ήδη τον εαυτό του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι την ίδια αντίληψη έχουν γι' αυτόν και τα άτομα του ευρύτερου περιβάλλοντός του.

Προσωπικά, θα συμφωνήσω περισσότερο με την επιφυλακτική προσέγγιση του δρ. Πρίνστειν. Αν δεν έχουν χιουμοριστικό περιεχόμενο, συνήθως τα τεστ προσωπικότητας ικανοποιούν μια ανάγκη επιφανειακής αυτογνωσίας των ανθρώπων, οι οποίοι δεν μπαίνουν στη διαδικασία μιας βαθύτερης ενδοσκόπησης, ώστε να γνωρίσουν καλύτερα τους εαυτούς τους μέσα από τις αντιφάσεις που πιθανώς έχουν ως μοναδικές προσωπικότητες που είναι ο καθένας, αλλά προτιμούν την εύκολη λύση να κρυφτούν πίσω από μια γενική ταμπέλα, να ενταχθούν σε μια ομάδα με κοινά εξωτερικά χαρακτηριστικά. Ο σκοπός είναι μάλλον η κοινωνικοποίηση, που φαίνεται να διευκολύνεται μέσα από ένα τέτοιο τεστ, αφού μπορεί πλέον κάποιον να αυτοπροσδιορίζεται σε μια καινούρια παρέα απλά επαναλαμβάνοντας τα δυο-τρία επίθετα ενός τέτοιου τεστ - πιθανότατα επιλέγοντας εκείνο με τα ικανοποιητικότερα αποτελέσματα - αδικώντας όμως έτσι τον εαυτό του και την πολυπλοκότητα όσο και μοναδικότητα της προσωπικής του ύπαρξης. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι κι αυτό ακριβώς είναι που κάνει την ζωή πιο όμορφη και πιο ενδιαφέρουσα: η πολυμορφία και οι διαφορές ακόμη και μεταξύ εκείνων που έχουν πολλά κοινά.