Το πρώτο θεατρικό έργο που ανέβηκε στις ΗΠΑ με θέμα την κατοχή της Ελλάδας από τους Γερμανούς. Το έγραψε Έλληνας συγγραφέας, παρουσιάστηκε το 1943, όμως θεωρήθηκε το "χειρότερο" θεατρικό έργο της χρονιάς

Στα χρόνια της Κατοχής, ο δημοσιογράφος Νίκος Νικολαΐδης, γνωστός με το ψευδώνυμο Πωλ Νορ, βρισκόταν ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί θα γνωριζόταν με τη μετέπειτα σύζυγό του, ηθοποιό Αλίκη Θεοδωρίδη (η πρώτη Αλίκη - έτσι απλά, χωρίς επώνυμο - του ελληνικού θεάτρου), όπου και θα παρέμεναν για πολλά χρόνια. Στο διάστημα αυτό, οι δυο τους συνεργάστηκαν θεατρικά ανεβάζοντας μια παράσταση με τίτλο "God Strikes Back" (ας πούμε "Ο Θεός ανταποδίδει με το ίδιο νόμισμα"), η οποία διαπραγματευόταν τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. 

Η παράσταση έχει τρεις πρωτιές. Ήταν το πρώτο θεατρικό έργο που παρουσιάστηκε στις ΗΠΑ με υπόθεση σχετική με τη γερμανική Κατοχή στην Ελλάδα, το πρώτο έργο του Πολ Νορ στη χώρα αυτή, ενώ σ' αυτήν την παράσταση έγινε και το αμερικανικό, θεατρικό ντεμπούτο της Αλίκης Θεοδωρίδου, παρότι είχε αφήσει την Ελλάδα για τις Ηνωμένες Πολιτείες ήδη από το 1939 (αλλά στα χρόνια που μεσολάβησαν επιδόθηκε σε εντατικά μαθήματα αγγλικών και σε συμμετοχές σε διάφορα ραδιοφωνικά σίριαλ). 

Το έργο ανέβηκε μόνο πέντε φορές στο τριήμερο 26 έως 28 Φεβρουαρίου 1943 στο Concert Theatre, που ανήκε στην αποκαλούμενη off-Broadway σκηνή σε σκηνοθεσία της Μπέτυ Κάσμαν.

Ένα γενικό περίγραμμα της πλοκής.

Ο στρατηγός Φριτς φον Πάτσερ, αξιωματικός των Ναζί, κάνει κατάληψη στο σπίτι ενός τυφλού μουσικού, του Γιώργου Μελά, και της κόρης του, Έλενας. Παρότι χρησιμοποιεί το σπίτι ως στρατηγείο, οι δυο αιχμάλωτου (ο μουσικός και η κόρη του) καταφέρνουν να ενισχύουν τους αντάρτες με πολεμοφόδια. Ο νεκρός ήταν γιος του Μελά. Μαζί τους είναι και ο φαινομενικά αφελής υπηρέτης του Γερμανού, ο οποίος στην πραγματικότητα είναι ένας μεταμφιεσμένος αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Σε κάποια στιγμή, ο φον Πάτσερ σκοτώνει έναν αντάρτη στην αυλή του σπιτιού κάτω από μια αμυγδαλιά. Η μητέρα του στρατηγού έρχεται για επίσκεψη και αποκαλύπτεται ότι στο παρελθόν είχε  υπάρξει παντρεμένη με τον Έλληνα μουσικό και ότι ο αντάρτης που σκοτώθηκε, ήταν στην πραγματικότητα αδερφός του φον Πάτσερ.

Το καστ:

Θαντέους Σούσκι... Γεώργιος Μελάς

Αλίκη Θεοδωρίδου... Έλενα Μελά

Ραλφ Κλάπτον.... Φριτς φον Πάτσερ

Καθλίν Ρόλαντ.... Έμμα φον Πάτσερ

Έρνεστ Ρόμπερτς... Ουόλτερ Λαντάου

Λούντβιχ Ροθ.... Βίλχελμ Μύλερ

Ντόρμαν Λέοναρντ... Χέρμαν Χοφ

Ντέιβιντ Κέρναν... Τηλέμαχος Μαντής

Παν Θίοντορ.... δρ. Τζον Μαρτίνης

Μάικλ Έβερετ.... Χανς Στάριτς

Άιρβινγκ Πάλμερ... Βιρτζίνιο Κορόιδο (Ιταλός αξιωματικός, κωμικός ρόλος)

Οι κριτικές ήταν αμείλικτα αρνητικές. Για παράδειγμα, το Billboard έγραψε ότι η πλοκή ήταν "τόσο αδύναμη και βασισμένη σε αξιοπερίεργες συμπτώσεις, ώστε όλη η ιστορία γίνεται απίστευτη", αν και παρατηρούσε ότι "ορισμένες γραμμές, ειδικά εκείνες για το ελληνικό πνεύμα που μπορεί να επιζήσει της εισβολής των Ναζί, είναι πηγές έμπνευσης". 

Για ένα δράμα "αργό και ανέμπνευστο" έκανε λόγο το Variety τονίζοντας ότι η ιστορία "χάθηκε τελείως στην ανάπτυξη μιας ξεπερασμένης πλοκής, που γίνεται προφανής πολύ προτού ξεδιπλωθεί". 

"Ασυνάρτητο" βρήκε το έργο η κριτικός της New York Evening Post, που παρατηρούσε ότι όσα θεατρικά έργα είχαν παρουσιαστεί με ιστορίες εμπνευσμένες από τη ναζιστική κατοχή της ευρωπαϊκής ηπείρου ήταν "αξιοσημείωτα κακά". 

Κάποια χτυπητά λάθη εντόπισε ο κριτικός Άρθουρ Πόλλοκ. Δυο παραδείγματα:

- Η Έλενα Μελά δεν μοιάζει να κακοπερνά στο σπίτι της ως αιχμάλωτη (πέραν του ότι αναγκάζεται να καθαρίζει το πάτωμα), αφού όλοι οι Γερμανοί της φέρονται κανονικά. 

- Στην πρώτη σκηνή, ένας Έλληνας γιατρός απειλεί να σκοτώσει τον φον Πάτσερ με το ίδιο του το όπλο, όμως τελικά χρησιμοποιεί χλωροφόρμιο, το οποίο απλά... ναρκώνει τον αξιωματικό!

Και βέβαια, αρνητικά σχολιάστηκε για ακόμη μια φορά η υπόθεση του έργου, το οποίο μάλιστα χαρακτήρισε "ανόητο". Όπως σημείωνε ο Πόλλοκ, "Κανένας Ναζί δεν δικαιούται να έχει Έλληνα πατέρα. Και όποιος γράφει ένα θεατρικό για την Ελλάδα υπό ναζιστική κατοχή, θα πρέπει να ξέρει αρκετά για την Ελλάδα υπό ναζιστική κατοχή, ώστε να μην χρειάζεται να καταφεύγει σε ξεπερασμένες συνταγές προκειμένου να βρει μια πλοκή".

Δεν είχαν άδικο όλοι αυτοί, αν κρίνει κανείς από την υπόθεση και μόνο του έργου. Το ελληνικό δράμα ήταν πολύ πιο βαρύ και σπουδαίο από τη σύμπτωση της ελληνικής καταγωγής ενός Ναζί αξιωματικού, που σκοτώνει τον ίδιο του τον αδερφό και κρατά αιχμάλωτους τον πατέρα και την αδερφή του χωρίς να το γνωρίζει. Η φτώχεια, η πείνα, η στέρηση της ελευθερίας, τα βασανιστήρια, τα εκδικητικά αντίποινα των κατακτητών κατά κάθε πράξης αντίστασης, όλα αυτά δεν θίγονταν από τον Πολ Νορ, ο οποίος άλλωστε δεν είχε ζήσει ούτε μία μέρα της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα, οπότε ήταν αναμενόμενο να αγνοεί την πραγματική κατάσταση σε όλη της την έκταση. Με άλλα λόγια, ήταν πολύ πρόωρο το εγχείρημά του - παρ' όλες τις καλές προθέσεις - να γράψει ένα θεατρικό έργο που δεν αναδείκνυε το ελληνικό δράμα, αλλά το χρησιμοποιούσε μάλλον ως αφορμή για να διηγηθεί μια ιστορία τραγικών συμπτώσεων, που θα μπορούσε χρονικά να τοποθετηθεί σε οποιοδήποτε χρόνο.

Σύμφωνα με το Thratre Book of the Year 1943-1944, το "God Strikes Back" του Πωλ Νορ ήταν το χειρότερο θεατρικό έργο της χρονιάς, ενώ ως το δεύτερο χειρότερο αξιολογήθηκε - συμπτωματικά - ένα άλλο θεατρικό εμπνευσμένο από την ναζιστική κατοχή της Ελλάδας, το "Land of Fame" των Άλμπερτ και Μαίρη Μπέιν, που ανέβηκε το Σεπτέμβριο του 1943, η δε πλοκή εξελισσόταν σ' ένα ελληνικό χωριό το καλοκαίρι του '42.


Διαβάστε κι αυτό:
Η πρώτη ελληνική τραγωδία που παίχτηκε σε αμερικανικό θέατρο το Μάιο του 1881.