Σαν σήμερα: 18 Νοεμβρίου

Στις 18 Νοεμβρίου 1916, ο Εθνικός Διχασμός έφτασε στην πιο επικίνδυνη καμπή του. Μετά την απόρριψη του τελεσιγράφου από την κυβέρνηση του κράτους των Αθηνών, ο Γάλλος ναύαρχος Φουρνέ διέταξε την αποβίβαση στρατιωτικών δυνάμεων αυξάνοντας την πίεση στην ελληνική πλευρά, που αρνούνταν πεισματικά να συμμαχήσει με τις δυνάμεις της Αντάντ, αλλά επέμενε στην ουδέτερη - πρακτικά γερμανόφιλη - στάση της. Τα πράγματα δεν έγιναν όπως τα υπολόγισε ο Γάλλος ναύαρχος, αλλά υπήρξε ένοπλη αντίσταση και στη μάχη που ακολούθησε (μάχη των Αθηνών, "Νοεμβριανά") σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν 194 από τους Συμμάχους της Αντάντ και 82 Έλληνες.
Για τους φανατικούς κωνσταντινικούς της πρωτεύουσας, η μάχη αυτή είχε τις διαστάσεις μιας στρατιωτικής εποποιίας, ενώ μετά την υποχώρηση των συμμαχικών στρατιωτικών δυνάμεων, που δεν σκόπευαν να εμπλακούν σε οποιαδήποτε πολεμική σύγκρουση, τις επόμενες ημέρες σημειώθηκαν ταραχές στην πρωτεύουσα με διώξεις και επιθέσεις κατά των οπαδών του κόμματος των Φιλελευθέρων, ενώ "αγανακτισμένοι" πολίτες κατέστρεψαν τα γραφεία των φιλοβενιζελικών εφημερίφων (Πατρίς, Έθνος, Εστία, Καιροί κ.ά.)
[Βλ. επίσης τη σχετική ενότητα στο αφιέρωμα: Οι ταραχώδεις Νοέμβριοι της ελληνικής ιστορίας.]

Στις 18 Νοεμβρίου 1919, τέσσερις μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ, με την οποία η Δυτική Θράκη περιερχόταν στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, που απουσίαζε ένα χρόνο στο εξωτερικό, επέστρεψε θριαμβευτής στην Αθήνα. 

"Η χθεσινή ημέρα κατέλαβε την πλέον εξαιρετικήν θέσιν μεταξύ των ενδοξωτέρων ημερομηνιών της ιστορίας του Ελληνισμού", περιέγραφε την επόμενη μέρα η εφημερίδα Πατρίς. "Ο λαός της πρωτευούσης εις μίαν αληθώς πρωτοφανή διά τα χρονικά των Αθηνών συγκέντρωσιν, υπεδέχθη τον Μεγάλον εκλεκτόν του επιστρέφοντα με τον στέφανον της δάφνης από το στάδιον των εθνικών αγώνων του. Και η υποδοχή υπήρξε πράγματι ανταξία του μεγαλειώδους έργου του, υπήρξεν ΑΠΟΘΕΩΣΙΣ..."

Από το ξενοδοχείο της "Αγγλίας" ("Μεγάλη Βρετανία"), ο Βενιζέλος απευθύνθηκε στο συγκεντρωμένο πλήθος που τον αποθέωνε. Από την ομιλία εκείνη, αξίζει να σταθούμε στο τελευταίο, πιο συναισθηματικό τμήμα της: "...Το μέγεθος του προ ημών έργου δεν υποτιμώ, αλλά το έργον τούτο δεν υπερβαίνει τας δυνάμεις, ας διαθέτει το Έθνος. Έχων οίαν έχω εμπιστούνην προς τον Ελληνικόν λαόν, γνωρίζων ό,τι ο λαός ούτος δύναται να πράξη καλώς οδηγούμενος, και γνωρίζων ακόμη ότι δύναμαι να στηρίζωμαι εις την εμπιστοσύνην της μεγαλειτέρας πλειονοψηφίας του Έθνους διά την συντέλεσιν του μεγάλου τούτου έργου, είμαι βέβαιος ότι εις χρονικόν διάστημα σχετικώς βραχύ θα συντελεσθή το έργον τούτο, διά του οποίου το Ελληνικόν Κράτος θα αποβή παράγων παγιώσεως του εκ των συνθηκών μέλλοντος να προέλθη νέου πολιτικού καθεστώτος εν τη εγγύης Ανατολή και ακτινοβολίας φιλελευθέρου πνεύματος εν αυτή. Και μολονότι ευρίσκομαι ήδη εις το κατώφλιον του γήρατος, ελπίζω να ζήση αρκετόν ακόμη χρόνον όπως επίδω μεθ' υμών θεμελιωμένον, αν ουχί και εντελώς συμπληρωμένον το έργον τούτο ώστε να δυνηθώ να είπω του Συμεώνος: "Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα"".

Αξίζει να σταθούμε και στο κύριο άρθρο της εφημερίδας "Ακρόπολις", που έφερε την υπογραφή του εκδότη της Βλάση Γαβριηλίδη, όπως δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 19.11.1919 και αποτύπωνε τα έντονα συναισθήματα που προκαλούσε ο Βενιζέλος σε φίλους και αντιπάλους: "Ποίον υπεδέχθημεν χθες; Τον νικητήν; Τον κατακτητήν; Τον χωρίς στέμμα Βασιλέα; Τον δικτάτορα; Τον ακαταδάμαστον κομματάρχην; Τον τροπαιούχον πρθυπουργόν; Τίποτε από όλα αυτά, κατά την ιδικήν μας αντίληψιν. Αλλ' έναν μεγαλοφυή υπηρέτην του εθνικού αγώνος. Ή, εάν είσθε χριστιανοί, ένα εθνικό σκεύος της θείας Πρόνοιας. Αυτή η αλήθεια συνάγεται εκ του κύκλου τον οποίον έπρεπε να κάμη ο χρόνος διά να ωριμάση εις την Ελληνικήν διάνοιαν ακέραιος και ολοκληρωτικός ο τύπος τον οποίον αντιπροσωπεύει ο χθεσινός επανελθών. Εκείνος, τον οποίον ελάτρευσαν εκατομμύρια Ελλήνων, εκείνος τον οποίον εμίσησαν και αναθεμάτισαν άλλα εκατομμύρια Ελλήνων, εκείνος έπρεπε να υποστή το βάπτισμα του χρόνου διά να επανέλθη χθες ο ήρως του Έθνους όλου, πλην εκείνων, διά τους οποίους το άτομον πνίγει την κοινωνίαν, το δε εγώ επισκιάζει την πατρίδα...."

Στις 18 Νοεμβρίου 1923, καθοριστικής σημασίας ήταν η ομόφωνη απόφαση της γενικής συνέλευσης των στελεχών του κόμματων των Φιλελευθέρων να κατέβουν στις επερχόμενες εκλογές με δημοκρατική σημαία, δηλαδή να ζητήσουν την έκπτωση της δυναστείας και την καθιέρωση αβασίλευτης δημοκρατίας στη χώρα, όπως και τελικά θα γινόταν.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το άρθρο-έκκληση του Γεώργιου Κονδύλη προς τον διαμένοντα στο εξωτερικό Βενιζέλο, που δημοσιεύτηκε στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας "Ελεύθερος Τύπος" την ίδια μέρα, πριν τη διεξαγωγή της γενικής συνέλευσης, να υποστηριχτεί η δημοκρατική ιδέα: "... Εν ονόματι των μυριάδων τάφων της Μ. Ασίας των ζητούντων εκδίκησιν. Εν ονόματι των εκπατρισθέντων και τα πάνδεινα υφισταμένων προσφύγων. Εν ονόματι του βενιζελικού κόσμου, του οποίου αι κεφαλαί προεγράφησαν προχθές κατά χιλιάδας υπό του Μεταξά. Εν ονόματι του μέλλοντος τέλος του Έθνους, κύριε Πρόεδρε, αφήσατέ μας να εκδιώξωμεν την απαισίαν Δυναστείαν ή εύρετέ μας τουλάχιστον ένα μέρος να ιδρύσωμεν αποικίαν τα τέσσαρα πέμπτα των Ελλήνων, τα θεωρούμενα ως ασπόνδως εχθρά υπό της Δυναστείας ταύτης". 

Το συγκεκριμένο άρθρο αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Κονδύλης υπήρξε μεταξύ των πρωτοστατών του φιλοβασιλικού πραξικοπήματος του Οκτωβρίου του 1935, με το οποίο επανήλθε στο θρόνο ο Γεώργιος Β΄, ο άνθρωπος δηλαδή εναντίον του οποίου ο Κονδύλης καταφερόταν στις 19.11.1923!

Στις 18 Νοεμβρίου 1927, οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών ξεκίνησαν... απεργία με οικονομικά κυρίως αιτήματα που αφορούσαν κυρίως την κρατική επιχορήγηση, το ενοικιοστάσιο και τη μείωση των διδάκτρων. Η σύγκλητος του πανεπιστημίου αποφάσισε να κλείσει το ίδρυμα για επτά ημέρες, παρότι δεν συμφωνούσε με την απεργία των φοιτητών, "δεδομένου ότι το Πανεπιστήμιον δεν είνε δυνατόν να λειτουργήση υπό τους υφισταμένους οικονομικούς όρους", όπως δήλωσε στους δημοσιογράφους ο πρύτανης, Νικόλαος Αλιβιζάτος. 

Στις 18 Νοεμβρίου 1976, το ελληνικό Κοινοβούλιο τίμησε τους νεκρούς του Πολυτεχνείου τρία χρόνια μετά τη φοιτητική εξέγερση με ομιλίες και τήρηση ενός λεπτού σιγής. Τον λόγο πήραν όλοι οι αρχηγοί των κομμάτων της αντιπολίτευσης, που αναφέρθηκαν κυρίως στον επεισοδιακό εορτασμό της επετείου την προηγούμενη μέρα, ενώ εκ μέρους της κυβέρνησης λόγο εκφώνησε όχι ο πρωθυπουργός, αλλά ο... υπουργός εμπορικής ναυτιλίας, ο οποίος σημείωσε ότι "ο αγώνας της νεολαίας μας στο πολυτεχνείο γράφτηκε αποφασιστικά στις χρυσές σελίδες της ελληνικής ιστορίας".
Ο Γεώργιος Μαύρος, που ήταν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αναφέρθηκε στον ευρύτερο συμβολισμό της εξέγερσης του '73: "Η εκδήλωση του πολυτεχνείου, κατά την οποία τα τρυφερά στήθη των φοιτητών εστάθησαν αντιμέτωπα στα άρματα μάχης που εισέβαλαν εις τον ιερόν χώρον της σχολής, αποδεικνύει ότι η ελευθερία δεν προσφέρεται. Κατακτάται με αγώνες συνεχείς. Και άξιοι της ελευθερίας είναι μόνον εκείνοι οι λαοί, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να θυσιαστούν για αυτή, ο΄ταν κινδυνεύσει, είτε από εσωτερικόν είτε από εξωτερικόν εχθρόν..."
"Ο ελληνικός λαός υποκλίνεται με σεβασμό και ευλάβεια στα θύματα και στους νεκρούς, στους αγωνιστές του πολυτεχνείου, που μας έκαναν όλους να αισθανόμαστε υπερήφανοι σαν Έλληνες, να περπατούμε εις τα ξένα ή εις την πατρίδα μας με υψηλό το μέτωπο, για εκείνους που εσφράφισαν μια για πάντα την τύχη της στρατιωτικής δικτατορίας...".
Τέλος, ο πρόεδρος της ΕΔΑ, Ηλίας Ηλίου, στάθηκε με την ομιλία του στους ήρωες του Πολυτεχνείου, "σε αυτούς που πριν τρία χρόνια δίδαξαν στην Ελλάδα και στον κόσμο ότι καμιά τυραννία, οσοδήποτε σιδερόφραχτη και γερά οπλισμένη, δεν μπορεί τελικά να αντισταθεί στην απόφαση ενός λαού, που δεν εννοεί να δουλωθεί. Γύρω από την σπουδαστική και την μαθητική νεολαία συσπειρώθηκαν στις 17 Νοεμβρίου του 1973, σε πανελλήνιο συναγερμό, όλοι οι απλοί άνθρωποι αυτού του τόπου, όλοι οι δημοκράτες, η εργατική τάξη, οι εργαζόμενοι κάθε κλάδου, οι άνδρες, οι γυναίκες. Η φλόγα του πολυτεχνείου απλώθηκε σε όλη την χώρα και πάρα πέρα σαν ένα σύγχρονο Μεσολόγγι, που φλόγισε όλη την οικουμένη..."