Το 1854 υπήρξε μια καθοριστική χρονιά για το ελληνικό κράτος. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αποτελούσε μια μικρογραφία-προπομπός του "μαύρου" 1897, καθώς είχε ξεκινήσει μέσα σε ατμόσφαιρα εθνικοπατριωτικής έξαψης, αλλά εξελίχθηκε σε μια τραγωδία για το μικρό ελληνικό κράτος. Η διαφορά ήταν ότι το 1897 έγινε πόλεμος, ενώ το 1854 είχε χτυπήσει η χολέρα, αποτέλεσμα της επέμβασης ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της χώρας. Κι όμως, η χρονιά αυτή μοιάζει να έχει χαθεί ξεχασμένη κάπου στις σελίδες των βιβλίων της ελληνικής ιστορίας.
Δέκα χρόνια μετά την διατύπωση της Μεγάλης Ιδέας από τον Ιωάννη Κωλέττη (Ιανουάριος 1844), η πολιτική τάξη και ο Όθωνας την είχαν ενστερνιστεί πλήρως, έτοιμοι ακόμη και για πόλεμο με την πολύ ισχυρότερη Οθωμανική αυτοκρατορία, που ωστόσο φοβόταν την ακόμη πιο ισχυρή -και απειλητική για τα τουρκικά συμφέροντα- παρουσία της Ρωσίας.
Στις αρχές του 1854 ξέσπασε σειρά επαναστατικών κινημάτων σε Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία, λίγους μήνες μετά την έναρξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου (Κριμαϊκός πόλεμος). Καθώς τα κινήματα αυτά φαίνεται να είχαν αρκετές επιτυχίες, στην ελεύθερη Ελλάδα δημιουργήθηκε ένα κλίμα ενθουσιασμού και πολεμικής ετοιμότητας προς ενίσχυση των εξεγερμένων Ελλήνων, κάτι που δεν άρεσε στις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής και κυρίως στην Αγγλία και στη Γαλλία, που πίεζαν την ελληνική πλευρά να μείνει ουδέτερη.
Εν τω μεταξύ, το Μάρτιο του 1854 η Αγγλία και η Γαλλία ενεπλάκησαν στον Κριμαϊκό πόλεμο στο πλευρό της Οθμανικής αυτοκρατορίας. Η πίεση προς την ελληνική πλευρά, που εκδηλωνόταν τόσο με τη μορφή διπλωματικών πιέσεων όσο και με ναυτικούς αποκλεισμούς των λιμανιών στις περιοχές των επαναστατών, εντάθηκε ακόμη περισσότερο, καθώς ο μεγαλύτερος φόβος των Αγγλογάλλων ήταν να μην επεκταθεί η ρωσική σφαίρα επιρροής μέχρι την Ελλάδα. Στα πλαίσια αυτά -και ενώ μέχρι το Μάιο του 1854 οι επαναστάσεις είχαν καταπνιγεί ή έστω εξασθενήσει σε σημαντικό βαθμό- αποφασίστηκε η κατοχή του Πειραιά, που ήταν το κεντρικό λιμάνι της χώρας, ώστε να εξασφαλιστεί η ελληνική ουδετερότητα κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου, όπως και τελικά έγινε.
Στις 15.15΄ της 13.05.1854 (π.η.) φάνηκαν τα 15 γαλλικά και αγγλικά πλοία (3 φορτηγά και 12 ατμόπλοια με τα ονόματα Ασπασία, Δάσος, Άγκυρα, Βολταίρος, Ζεραρδίνος, Αχιλλεύς, Σόλων, Αστραπή, Πτολεμαίος, Βαρόμετρον, Φοβερός και Σαρακηνή), που με τη συνοδεία στρατιωτικής μουσικής πλησίαζαν στο λιμάνι του Πειραιά. Η απόβαση των γαλλικών και αγγλικών στρατευμάτων πραγματοποιήθηκε τα ξημερώματα, στις 4.30΄, της 14ης Μαΐου 1854, την οποία η εφημερίδα "Αιών", που ασκούσε τη μεγαλύτερη επιρροή στην ανερχόμενη αστική τάξη του ελληνικού κράτους της εποχής, χαρακτήριζε ως "αποφράδα ημέρα" και με μια δόση υπερβολής τη συνέκρινε με την άλωση της Κωνσταντινούπολης το Μάιο του 1453.
"Η ημέρα της 14 Μαΐου κατέστη αξιοσημείωτος εν τοις χρονικοίς της Ελλάδος και ολοκλήρου του πολιτικού κόσμου. Εβεβαιώθη κατ' αυτήν εκ προσθήκης, ότι "ο νόμος εστίν αράχνης ιστός υπό το βάρος του ισχυρού, η δε δικαιοσύνη διατελεί ωσεπιτοπολύ δούλη ταπεινή της δυνάμεως"... Οποίαν οι παρόντες καιροί και τα παρόντα ήθη μεταβολήν έλαβον! οπόσον την μίαν αναιρεί η άλλη εποχή! Τω 1827 και 1828 Γάλλοι και Άγγλοι, εμπνεομένοι υπό αισθημάτων χριστιανικών, ενσυμάχουν εν Πύλω και απέβαινον διαπόντειοι κατά του Ιβραήμ Πασά επί σωτηρία της Ελλάδος. Αλλά τω 1854 οι αυτοί Άγγλοι και Γάλλοι, οιστρηλατούμενοι υπό της μυθώδους ακεραιότητος της Τουρκικής επικρατείας, αφ' ου κατά θάλασσαν αντέπραξαν τοσαύτα προς αποθάρρυνσιν των επαναστατών της Ηπείρου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας, κατέχουσιν ήδη διά του στρατού την Ελληνικήν γην, όπως τον τελευταίον φέρωσι θανάσιμον κτύπον ηθικώς και πολιτικώς κατά τε των ελευθέρων και των επαναστατημένων Ελλήνων. Έκαστος κρίνει περί του ηθικού μέρους των δύο αυτών αντιφατικών εποχών....
... Ο Μάιος μην του 1854 δεν έπρεπε να διαφέρη του Μαΐου του 1453, Καθώς τη 29 Μαΐου 1453 βάρβαρα όπλα της Ασήας αφήρεσαν την πολιτικήν ημών ανεξαρτησίαν, και εξωμότης Έλλην, κατά την ιστορίαν, ο Χασάν, πρώτος έστησε την σημαίαν του Μωχάμεθ επί των τειχών της Κωνσταντινουπόλεως, ούτω και ήδη, τη 14 Μαΐου του 1854 ξενικαί λόγχαι της Δύσεως ηχμαλώτισαν πολιτικώς την Ελλάδα, και όργανα του ξένου δεσποτισμού εύρον, κατά πάσαν δυστυχίαν, Έλληνας, και τούτους Πατριώτας και Λογιωτάτους λεγομένους...."
Την ίδια μέρα (14 Μαΐου) ορκίστηκε και το λεγόμενο "Υπουργείο της καταλήψεως" ή "Υπουργείο Κατοχής" υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Ο Μαυροκορδάτος είχε αναλάβει επίσης και το υπουργείο Οικονομικών, ενώ στην κυβέρνηση συμμετείχαν ο Κωνσταντίνος Κανάρης (υπουργός Ναυτικών), ο Ρήγας Παλαμίδης (υπουργός Εσωτερικών), Γ. Ψύλλας, (υπουργός Εκκλησιαστικών και Παιδείας), Δημήτρης Καλλέργης (υπουργός Στρατιωτικών), Π. Αργυρόπουλος (υπουργός Εξωτερικών) και Π. Καλλιγάς (ήταν αντιεισαγγελέας παρ' Αρείω Πάγω και διορίστηκε υπουργός Δικαιοσύνης).
Ωστόσο, κάτι που δεν γνώριζε κανείς ήταν ότι μεταξύ των Γάλλων στρατιωτών υπήρχαν κρούσματα χολέρας, τα οποία κρατήθηκαν κρυφά επί αρκετές εβδομάδες από την ελληνική κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να μην ληφθούν τα απαιτούμενα προληπτικά μέτρα.
"Η εις Πειραιά κατοχή επροίκισε την Ελλάδά και με την κορωνίδα των δυστυχημάτων, την επιδημικήν και Ασιατικήν νόσον της ανθρωποφθόρου χολέρας. Αι δύω πόλεις του Πειραιώς και των Αθηνών ευρέθησαν αρτίως εις την πλέον δεινήν θέσιν και ηθικήν διαταραχήν ένεκα τούτου...", σχολίαζε ο "Αιών" στις 7 Ιουλίου 1854, απ' όπου αντλούμε και την πληροφορία ότι Αθήνα και Πειραιάς βρίσκονταν "εις υγειονομικήν κάθαρσιν 8 ή 11 ημερών".
Στις 15.15΄ της 13.05.1854 (π.η.) φάνηκαν τα 15 γαλλικά και αγγλικά πλοία (3 φορτηγά και 12 ατμόπλοια με τα ονόματα Ασπασία, Δάσος, Άγκυρα, Βολταίρος, Ζεραρδίνος, Αχιλλεύς, Σόλων, Αστραπή, Πτολεμαίος, Βαρόμετρον, Φοβερός και Σαρακηνή), που με τη συνοδεία στρατιωτικής μουσικής πλησίαζαν στο λιμάνι του Πειραιά. Η απόβαση των γαλλικών και αγγλικών στρατευμάτων πραγματοποιήθηκε τα ξημερώματα, στις 4.30΄, της 14ης Μαΐου 1854, την οποία η εφημερίδα "Αιών", που ασκούσε τη μεγαλύτερη επιρροή στην ανερχόμενη αστική τάξη του ελληνικού κράτους της εποχής, χαρακτήριζε ως "αποφράδα ημέρα" και με μια δόση υπερβολής τη συνέκρινε με την άλωση της Κωνσταντινούπολης το Μάιο του 1453.
"Η ημέρα της 14 Μαΐου κατέστη αξιοσημείωτος εν τοις χρονικοίς της Ελλάδος και ολοκλήρου του πολιτικού κόσμου. Εβεβαιώθη κατ' αυτήν εκ προσθήκης, ότι "ο νόμος εστίν αράχνης ιστός υπό το βάρος του ισχυρού, η δε δικαιοσύνη διατελεί ωσεπιτοπολύ δούλη ταπεινή της δυνάμεως"... Οποίαν οι παρόντες καιροί και τα παρόντα ήθη μεταβολήν έλαβον! οπόσον την μίαν αναιρεί η άλλη εποχή! Τω 1827 και 1828 Γάλλοι και Άγγλοι, εμπνεομένοι υπό αισθημάτων χριστιανικών, ενσυμάχουν εν Πύλω και απέβαινον διαπόντειοι κατά του Ιβραήμ Πασά επί σωτηρία της Ελλάδος. Αλλά τω 1854 οι αυτοί Άγγλοι και Γάλλοι, οιστρηλατούμενοι υπό της μυθώδους ακεραιότητος της Τουρκικής επικρατείας, αφ' ου κατά θάλασσαν αντέπραξαν τοσαύτα προς αποθάρρυνσιν των επαναστατών της Ηπείρου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας, κατέχουσιν ήδη διά του στρατού την Ελληνικήν γην, όπως τον τελευταίον φέρωσι θανάσιμον κτύπον ηθικώς και πολιτικώς κατά τε των ελευθέρων και των επαναστατημένων Ελλήνων. Έκαστος κρίνει περί του ηθικού μέρους των δύο αυτών αντιφατικών εποχών....
... Ο Μάιος μην του 1854 δεν έπρεπε να διαφέρη του Μαΐου του 1453, Καθώς τη 29 Μαΐου 1453 βάρβαρα όπλα της Ασήας αφήρεσαν την πολιτικήν ημών ανεξαρτησίαν, και εξωμότης Έλλην, κατά την ιστορίαν, ο Χασάν, πρώτος έστησε την σημαίαν του Μωχάμεθ επί των τειχών της Κωνσταντινουπόλεως, ούτω και ήδη, τη 14 Μαΐου του 1854 ξενικαί λόγχαι της Δύσεως ηχμαλώτισαν πολιτικώς την Ελλάδα, και όργανα του ξένου δεσποτισμού εύρον, κατά πάσαν δυστυχίαν, Έλληνας, και τούτους Πατριώτας και Λογιωτάτους λεγομένους...."
Την ίδια μέρα (14 Μαΐου) ορκίστηκε και το λεγόμενο "Υπουργείο της καταλήψεως" ή "Υπουργείο Κατοχής" υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Ο Μαυροκορδάτος είχε αναλάβει επίσης και το υπουργείο Οικονομικών, ενώ στην κυβέρνηση συμμετείχαν ο Κωνσταντίνος Κανάρης (υπουργός Ναυτικών), ο Ρήγας Παλαμίδης (υπουργός Εσωτερικών), Γ. Ψύλλας, (υπουργός Εκκλησιαστικών και Παιδείας), Δημήτρης Καλλέργης (υπουργός Στρατιωτικών), Π. Αργυρόπουλος (υπουργός Εξωτερικών) και Π. Καλλιγάς (ήταν αντιεισαγγελέας παρ' Αρείω Πάγω και διορίστηκε υπουργός Δικαιοσύνης).
Ωστόσο, κάτι που δεν γνώριζε κανείς ήταν ότι μεταξύ των Γάλλων στρατιωτών υπήρχαν κρούσματα χολέρας, τα οποία κρατήθηκαν κρυφά επί αρκετές εβδομάδες από την ελληνική κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να μην ληφθούν τα απαιτούμενα προληπτικά μέτρα.
"Η εις Πειραιά κατοχή επροίκισε την Ελλάδά και με την κορωνίδα των δυστυχημάτων, την επιδημικήν και Ασιατικήν νόσον της ανθρωποφθόρου χολέρας. Αι δύω πόλεις του Πειραιώς και των Αθηνών ευρέθησαν αρτίως εις την πλέον δεινήν θέσιν και ηθικήν διαταραχήν ένεκα τούτου...", σχολίαζε ο "Αιών" στις 7 Ιουλίου 1854, απ' όπου αντλούμε και την πληροφορία ότι Αθήνα και Πειραιάς βρίσκονταν "εις υγειονομικήν κάθαρσιν 8 ή 11 ημερών".
"Κατά τας δοθείσας ήδη διαβεβαιώσεις, η χολέρα υπήρχε προ πολλών ημερών εν τω Γαλλικώ στρατώ του Πειραιώς, διετηρείτο δε περί αυτής σιωπή άκρα, θαπτομένων των νεκρών εν νυκτί κατά σωρείας εντός λάκκων, και ριπτομένης επί των πτωμάτων ασβέστου. Τα περιοδικώς μεταφέροντα ατμόπλοια τους στρατιώτας εκ της Γαλλίας εξηπάτων την Υγειονομικήν Αρχήν, ως φέροντα υγειονομικάς πιστοποιήσεις καθαράς, εν ω πολλάκις έρριπτον καθ' οδόν εις την θάλασσαν τους αποθνήσκοντας εκ της χολέρας. Πρώτη δε αφορμή της ανακαλύψεως εδόθη ως εκ των συμβάντων κρουσμάτων εν τω ατμοπλοίω, το οποίον μετέφερεν εις την Ελλάδα τον κ. Μαυροκορδάτον, και δευτέρα ως εκ των γενομένων επί τέλους κρουσμάτων εις τινας του Πειραιώς πολίτας. Ως φαίνεται δε, ο Αγγλικός στρατός δεν προσεβλήθη μέχρι της σήμερον, ως διαιτώμενος εν οικίαις διά τροφής εκλεκτής και καθαριότητος μεγάλης, ουδ' εκτιθέμενος υπέρπολυ υπό την επήρειαν των δριμυτάτων ήδη κονικών καυμάτων...."
Το πρώτο πλήγμα δέχτηκαν οι κάτοικοι του Πειραιά, όπου περιοριζόταν την πρώτη περίοδο η αγγλογαλλική κατοχή, ενώ από τις πρώτες ημέρες που εμφανίστηκαν τα κρούσματα χολέρας μεταξύ του πληθυσμού, το Λοιμοκαθαρτήριο Αίγινας μετατράπηκε σε Λοιμοκομείο για τη χολέρα, ενώ αντίστοιχα ειδικά θεραπευτήρια λειτουργούσαν επίσης στη Δήλο και στον Άγιο Σώστη.
Ωστόσο, τις πρώτες ημέρες ο κίνδυνος είχε μάλλον υποτιμηθεί, αν κρίνουμε από την επιφυλακτική στάση της εφημερίδας "Αιών" στο σχετικό δημοσίευμα της 10.07.1854:
"Η χολέρα διαρκεί δυστυχώς εν τω Γαλλικώ στρατώ του Πειραιώς θερίζουσα ανιλεώς καθ' εκάστην πλέον των είκοσι. Ολίγα εις τους πολίτας συνέβησαν κρούσματα, τα περισσότερα όχι θανατηφόρα. Εν σώμα της Γαλλικής χωροφυλακής διωρίσθη επισκεπτόμενον την αγοράν και απορρίπτον ή καταστρέφον τα βεβλαμμένης ή κακής ποιότητος εδώδιμα διαφόρων ειδών. Μέτρον τοσούτον, εάν ελαμβάνετο πριν παρά των επιφορτισμένων την αγορανομίαν Πειραιώς, ήθελε προλάβει κατά μέγα μέρος την διατήρησιν και πρόοδον του επισκήψαντος τρομακτικού δυστυχήματος της χολέρας. Το αυτό μέτρον απαιτείται απολύτως να ληφθή και δραστηρίως να ενεργήται και εν τη αγορά των Αθηνών".
Προκειμένου δε να μην μεταδοθεί η χολέρα και στους κατοίκους της πρωτεύουσας, ένα από τα πρώτα μέτρα ήταν η απαγόρευση μεταφοράς προϊόντων από τον Πειραιά στην Αθήνα, ενώ δυσκολεύτηκε και η επικοινωνία των κατοίκων των δύο πόλεων. Προκειμένου να επιτραπεί σ' έναν Πειραιώτη να επισκεφτεί την Αθήνα, έπρεπε να φέρει πιστοποιητικό Ιατρικής Επιτροπής ότι ήταν καλά στην υγεία του, ενώ αντιστοίχως όσοι Αθηναίοι κατέβαιναν στον Πειραιά έπρεπε να φέρουν άδεια της αστυνομίας. Εξάλλου, δεν μπορούσαν στη συνέχεια να επιστρέψουν στα σπίτια τους χωρίς προηγούμενη άδεια της ιατρικής επιτροπής, που να πιστοποιούσε ότι ήταν υγιείς!
Αρχικά, τα μέτρα φάνηκε ότι απέδιδαν με τη βοήθεια και των.. καιρικών συνθηκών κι έτσι στις 14.07.1854, ο "Αιών" διαπίστωνε ότι "Η εν Πειραιεί χολέρα έλαβε χάρις τω Θεώ ύφεσιν... Οι σφοδρότατοι πνεύσαντες ετησίοι άνεμοι συνετέλεσαν, κατά την κρίσιν των Ιατρών, εις την αραίωσιν και την αδυναμίαν του μιάσματος".
Οι αρχές όμως, δικαίως, δεν εφησύχαζαν. Με ανακοίνωση στους κατοίκους της πρωτεύουσας, στις 12 Ιουλίου 1854, ο Δήμαρχος Αθηναίων, Ιωάννης Κόνιαρης, ανακοίνωσε το διορισμό συνολικά οκτώ ιατρών και οκτώ βοηθών στα τέσσερα αστυνομικά τμήματα της πόλης (δύο γιατροί και δύο βοηθοί στο καθένα), "ίνα επισκέπτωνται τους πάσχοντας ενδεείς και ενεργώσιν ό,τι δέον προς κατάπαυσιν της διαδόσεως της ασθενείας". Και ενώ ο Δήμαρχος ήλπιζε "εις την Θείαν Πρόνοιαν και εις τα μέτρα της πατρικής μερίμνης της Σ. Κυβερνήσεως", προέτρεπε τους συμπολίτες του "ίνα λάβωσιν όλα τα προφυλακτικά μέτρα, τα οποία το ιατροσυνέδριον προσδιώρισεν εις το παρ' αυτού εκδοθέν αδεία της Ν. Κυβερνήσεως φυλλάδιον επιγραφόμενον "Διαιτητικά παραγγέλματα εις προφύλαξιν από της χολέρας" προ πάντων δε να καταφεύγωσιν εις την βοήθειαν των διορισθέντων Ιατρών, άμα τη εμφανίσει των μικροτέρων συμπτωμάτων ασθενείας. Τα φάρμακα θέλουν δίδεσθαι δωρεάν εις τους πάσχοντας ενδεείς ασθενείς εξ οιασδήποτε νόσου παρά των διαφόρων φαρμακείων εις βάρος του Δήμου".
Μέχρι τα τέλη του Ιουλίου, η κατάσταση είχε επιδεινωθεί σημαντικά στην πόλη του Πειραιά. Στις 21.07.1854, ο "Αιών" γνωστοποιούσε την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος χολέρας στην Ύδρα, ενώ περιέγραφε και τον πανικό των Πειραιωτών, οι οποίοι σκέφτονταν να εγκαταλείψουν την πόλη τους ("Χθες, άμα είδον οι κάτοικοι Πειραιώς δύω εις τον στρατόν κρούσματα αμέσου θανατηφόρου ενεργείας, υπό τοιούτου κατελήφθησαν φόβου, ώστε η Αστυνομίαν εβιάσθη να χορηγήση 800 διαβατήρια")!
Σύντομα, τα κρούσματα επεκτάθηκαν και στη Σύρο, όπως επιβεβαιωνόταν και από την με ημερομηνία 3 Αυγούστου 1854 εγκύκλιο του Νομάρχη Κυκλάδων, Α. Ζυγόμαμα. Εξάλλου, σύμφωνα με τις πληροφορίες της εφημερίδας "Αιών", στο φύλλο της 07.08.1854, στο διάστημα μεταξύ 31 Ιουλίου και 5 Αυγούστου είχαν διαγνωστεί 89 κρούσματα στην πρωτεύουσα του νησιού, ενώ την ίδια περίοδο έφταναν πληροφορίες για κρούσματα και σε άλλες περιοχές, όπως στη Φθιώτιδα, μόνο που εκεί η χολέρα φαίνεται να είχε μεταδοθεί μέσω του Βόλου, που τότε ανήκε στην επικράτεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Εξαιρετικού ενδιαφέροντος είναι μια επιστολή ιδιώτη από τη Σύρο, που δημοσιεύτηκε στον "Αιώνα" στις 7 Αυγούστου και περιέγραφε την κατάσταση που επικρατούσε στο νησί.
ΣΥΡΟΣ, 5 Αυγούστου.
Η χολέρα εν τη πόλει μας επιπολάζει εις το δυτικόν μέρος, ήτοι εις τα λεγόμενα Ψαριανά. Ανεχώρησαν επέκεινα των 2000 ψυχών, το πλείστον Ψαριανοί, διά διαφόρους νήσους. Φαίνεται, ότι επήγασεν από τα διάφορα ψώφια άλογα, άτινα έρριψαν εις τον λιμένα τα Γαλλικά τρανσπόρτα, αράξαντα ενταύθα προ ενός μηνός ένεκα των εναντίων ανέμων, και εις το διάστημα τούτο εψόφησαν σχεδόν τα περισσότερα. Χθες εύγαλεν η θάλασσα εις το παράλιον δύω νέα. Παρετηρήθησαν εις τον λιμένα πλέοντα και συρόμενα ένθεν κακείθεν υπό των κυμάτων και τρία πτώματα ανθρώπων, και χάρις εις τον σφοδρότατον πνέονταν από προχθές βόρειον άνεμον. Άλλως έπρεπε να χαθώσιν όλοι οι κάτοικοι της Σύρους. Διαβαίνοντες χθες από το παράλιον τρεις χωρικοί της άνω Σύρου, εν ω επέστρεφον από τους αγρούς των, τόσον εζαλίσθησαν από την βρώμαν, ώστε, άμα έφθασαν εις την άνω Σύρον, εξεψύχησαν.
Είναι βέβαιον, ότι ο Δήμαρχος της Πάρου έγραψεν εις τον ενταύθα Νομάρχην, ότι οι αλιείς εύρον έξω της Πάρου πλοίον Γαλικόν άνευ ανθρώπων, και το έφερον εις τον λιμένα της Πάρου. Το αμπάρι εύρον καρφωμένον. Έθεσε δε φύλακας εν αυτώ, έως ότου στείλωσιν αι Αρχαί, διά να κάμωσι τας απαιτουμένας παρατηρήσεις....
Υγειαίνοιτε, και ο Θεός να μας σώση! Ενταύθα απέθανόν τινες γυναίκες και από φόβον. Οι αποθανόντες είναι εκ των πλέον πενήτων και εργατικής τάξεως, και τινες ναύται, οικούντες εντός των πλοίων.
Στις 11.08, ο "Αιών" σχολίαζε ότι η χολέρα "φέρει θραύσιν εις την συνοικίαν των Ψαριανών" στην Ερμούπολη και ζητούσε το έλεος του Θεού: "Ιδού η ευτυχία, δι ης μας επροικοδότησαν. Ας όψωνται!". Παράλληλα, αναφέρονταν και τα πρώτα, σποραδικά κρούσματα στην Αθήνα. Μάλιστα, μεταξύ των θυμάτων ήταν και η σύζυγος ενός υπαλλήλου του υπουργείο Εκκλησιαστικών, του Π. Κλάδου. Ο θάνατος της άτυχης γυναίκας προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση.
"Η πολλής αγαθότης και καλλίστης καρδίας Ροζάνη, μήτηρ τοσούτων τέκνων, εκρούσθη και απεβίωσε το παρελθόν Σάββατον προς το εσπέρας. Την δ' επιούσαν (8 Αυγούστου) αύτη μεν ενταφιάσθη αστυνομικώς τη ώρα 2 μετά το μεσονύκτιον άνευ ιερέως και οικείων, ριφθείσα εντός λάκκου πλήρου ασβέστου εκτός των κοινών νεκροταφείων, τα δε στρώματα και λοιπά της ασθενούς παρεδόθησαν εις το πυρ, η οικία επολιορκήθη καθαριζομένη, ο δε σύζυγος, τα τέκνα του, υπηρέται και άλλοι μετεφέρθησαν εις τα Πατίσια προς εκκάθαρσιν, απαγορευθείσης πάσης μετ' αυτών κοινωνίας".
Πρόκειται για πραγματικά, απίστευτα φρικιαστικές σκηνές, λόγω των πολύ αυστηρών μέτρων ασφαλείας που είχαν λάβει οι αρχές "υπέρ της κοινής σωτηρίας". Η εφημερίδα, όμως, αναρωτιόταν εύλογα: "ποίος ο λόγος, δι' ον εφαρμόζονται ταύτα διά του πλέον σκληρού τρόπου, εμπνέοντος εις τους ανθρώπους την φρίκην και το ηθικόν αυτών παραλύοντος μάλλον, ή αυτός ο περί χολέρας φόβος; Τι έβλαπτεν, εάν μακρόθεν συνώδευον τον νεκρόν της εκφερομένης δυστυχούς Ροζάνης ιερεύς τις και σύζυγος και οικείοι, όπως εκπληρωθώσιν ούτω τα προς τον Θεόν και τον άνθρωπον καθήκοντα; Διατί τοσαύτη αγριότης, ούτως ειπείν, ουδέν άλλο ή όλον το εναντίον ηθικόν αποτέλεσμα έχουσα εις όλην την πόλιν;".
Στις 14.08, ο "Αιών" περιέγραφε την τραγική κατάσταση που επικρατούσε στον Πειραιά με τη γλώσσα των αριθμών. Από τους 5.000 κατοίκους της πόλης, είχαν απομείνει μόνο οι 600, ενώ οι υπόλοιποι την είχαν εγκαταλείψει, κατευθυνόμενοι κυρίως στα γύρω νησιά. Σπίτια και μαγαζιά είχαν κλείσει, ενώ η πόλι φαινόταν έρημη. Τραγική ήταν η κατάσταση και στην Ερμούπολη, όπου στο διάστημα μεταξύ 2 και 12 Αυγούστου είχαν αποβιώσει 130 άτομα, εκ των οποίων οι 95 εξ αιτίας της χολέρας! Εξάλλου, περισσότεροι από 6000 κάτοικοι φέρονταν να είχαν εγκαταλείψει το νησί. Μάλιστα, η Τήνος και η Μύκονος είχαν γεμίσει από πρόσφυγες της Σύρου, με αποτέλεσμα να μην δέχονται άλλους, και οι Συριανοί κατευθύνονταν πλέον σε άλλα νησιά, όπως στην Άνδρο.
Στις 18.08 ο "Αιών" υπολόγιζε ότι στις τάξεις του αγγλικού και του γαλλικού στρατού κατοχής το ποσοστό θνησιμότητας είχε αγγίξει το 15%, αφού από τους 5.000 Γάλλους στρατιώτες είχαν χάσει την ζωή τους οι 720, ενώ μεταξύ των 1.200 Άγγλων στρατιωτών τα θύματα της χολέρας ανέρχονταν σε 176. Την ίδια μέρα, η εφημερίδα αναφερόταν σε προσωπικές ιστορίες κατοίκων του Πειραιά, που είχαν πέσει θύματα της χολέρας.
"Ο πρώην Ειρηνοδίκης Κρασάς ευρέθη νεκρός εν τω δωματίω του, και από ενός μαγαζείου εξέφερον διά μιάς τρεις νεκρούς και εν μιά ημέρα. Ανά δύω δύω, τρεις τρεις, τέσσαρας τέσσαρας φέρουσιν εις τον τάφον. Η έα είναι φρικωδεστάτη. Γεώργιος τις Κορδοπάτης, νέος 26 ετών, εύρωστος, υγιέστατος και ευθυμότατος, εθερίσθη υπό του νοσήματος εντός 19 ωρών. Άλλοι προσβαλλόμενοι τελειόνουσι και εντός 6 και 4 ωρών. Δύω μαραγκοί έμενον κατασκευάζοντες τα κιβώτια νεκρών, αλλά και αυτοί έφυγον"!
Μια νέα επιστολή από τη Σύρο αποτύπωνε την τραγικότητα της κατάσταση που επικρατούσε και στο συγκεκριμένο νησί. "Από της 12 μέχρι της 15 εγένοντο 85 θάνατοι και διπλάσια σχεδόν κρούσματα. Από δε της 15 τα μεν κρούσματα ήταν ολίγιστα (5-10 καθ' εκάστην), αι αποβιώσεις όμως αι αυταί ως εκ προηγουμένων κρουσμάτων. Μεταξύ των καλής τάξεως πολιτών απεβίωσε και ο πρώην Δήμαρχος Ερμουπόλεως Ι.Λ. Ράλλης, άνθρωπος μεσαίας ηλικίας, εύρωστος και καλώς διαιτώμενος. Προσεβλήθη προσέτι και εκ των Ιατρών ο Γερμανός κ. Ετχάρ, όστις όμως εσώθη ευτυχώς ένεκα της αμέσου και δραστηρίας συνδρομής, ήτις τω εχορηγήθη παρά των Ιατρών και φίλων του. Η πόλις εκενώθη σχεδόν άπασα, διότι, εκτός των περίπου 10.000, αίτινες απήλθον εις άλλα μέρη, έτεραι 10000 σχεδόν διεσκορπίσθησαν εκτός της πόλεως εις τας διαφόρους εξοχάς, υπό τα δένδρα, εις τα βουνά και υπό σκηνάς. Ο τρόμος των κατοίκων είναι απερίγραπτος...."
Παράλληλα, ο αγγλικός και ο γαλλικός στρατός είχε αρχίσει να επεκτείνεται από τον Πειραιά στα πλαίσια εφαρμογής του προληπτικού μέτρου της αραιώσεως και η κατοχή επεκτάθηκε και στις συνοικίες της Αθήνας, όπως στο Δαφνί, όπου μετατοπίστηκαν 500 στρατιώτες και στα Πατήσια, όπου κατασκήνωσαν 2.000 περίπου. Αν και δεν έχει σχέση με το θέμα, αρχειακό ενδιαφέρον έχει ο τρόπος με τον οποίο ο "Αιών" περιέγραφε τα Πατήσια στις 21.08.1854:
"Τα Πατήσια, κείμενα εις την βορείαν πλευράν της πόλεως των Αθηνών, δεν απέχουσι ταύτης ουδέ 10 λεπτών της ώρας, μάλλον δε θεωρούνται ως συνέχειά τις. Επομένως η μετ' αυτών συγκοινωνία της πόλεως υπάρχει αδιάλειπτος, και μάλιστα, ότε διάφοροι των κατοίκων της Καθέδρας (σ.σ. δηλ. της πρωτεύουσας) έχουσιν εν αυτοίς τας της εξοχής οικίας των, εις ας μετώπισαν και διά το έαρ και προς αραίωσιν έτι πλέον διά το εν Πειραιεί νόσημα της χολέρας, αρξάμενον να προσβάλη και την Καθέδραν.... Ούτως η μετατόπισις μέρους του Γαλλικού στρατού λογίζεται ως γινομένη εντός αυτής της Καθέδρας, ήτις πέπρωται να υποστή αναπόφευκτον την καταστρεπτικήν τύχην του Πειραιώς και της Σύρου, διασκορπισθησομένοι, αν ο μη γένοιτο! εξακολουθήση το νόσημα εν τοις Πατησίοις και επέλθη οξύ εν τη πόλει".
Ουδέν νέον κρούσμα χολέρας οξείας κατά την πόλιν, πλην χολερίνης, προσβαλούσης ναύτην Έλληνα εικοσαετή. Η χθες προσβληθείσα Ελληνίς Υδραία, εργατικής τάξεως, ετελεύτησεν εντός της ημέρας, ως και εν βρέφος, πάσχον το νόσημα από της παρελθούσης τρίτης.
Εν τω στρατιωτικών των Γάλλων νοσοκομείω απεβίωσαν τέσσαρες χολερικοί.
Εν τω Αγγλικώ νοσοκομείω ετελεύτησαν εννέα εκ χολέρας μέχρις αυτής της ώρας. Εισήλθον δε παθόντες το νόσημα δεκαπέντε τον αριθμόν.
Την 10 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
Οι Ιατροί.
Κ.Ν. ΒΟΥΣΑΚΗΣ, Α.Ν. ΓΟΥΔΑΣ, Ι. ΚΑΡΑΝΤΣΑΣ, ΟΡΙΓΩΝΗΣ
Εθεωρήθη διά την επισημότητα.
Αθήνησιν Ιουλίου δεκάτη 1854.
Ο Νομάρχης Αττικής και Βοιωτίας
(Τ.Σ.) Α. ΠΕΤΣΑΛΗΣ
_____________________________
Εν κρούσμα νέον χολέρας παρετηρήθη σήμερον. Διάρροιαι επιπολάζουσι πολλαί εις την μεσαίαν και τελευταίαν τάξιν της κοινωνίας του Πειραιώς. Αι τας τελευταίας ημέρας παρατηρηθείσαι χολερίναι εισίν ήττον ολέθριαι.
Εν τω Στρατιωτικώ των Γάλλων Νοσοκομείω ετελεύτησαν τέσσαρες μόνοι εκ χολέρας. Εν δε τω Αγγλικώ πέντε απεβίωσαν εκ του αυτού νοσήματος.
Την 11 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
(Έπονται αι υπογραφαί).
_______________________________________
Εν κρούσμα χολέρας επί ανθρώπου εργατικής τάξεως και αποβίωσις αυτού εντός ολίγων ωρών.
Αποβίωσις βρέφους ενός και ημίσεως έτους την ηλικίαν, συμβάσα χθες την νύκτα συνεπεία χολέρας.
Δύω νέα κρούσματα χολερίνης. Ίασις των προηγουμένων κρουσμάτων χολερίνης.
Ουδέν νέον κρούσμα παρά τω Γαλλικώ στρατοπέδω. Τρεις μόνον αποβιώσεις εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω συνεπεία χολέρας παλαιάς.
Εν δε τω Αγγλικώ νοσοκομείω οκτώ νέα κρούσματα και τρεις αποβιώσεις εκ χολέρας.
Την 12 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
(Έπονται αι υπογραφαί).
______________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας σήμερον. Μία χολερίνη μόνη επί γυναικός εργατικής τάξεως. Διάρροιαι επιπολάζουσαι, και θεραπευόμεναι μετ' επιτυχίας.
Αποβίωσις δε γέροντος εξηκονταετούς την ηλικίαν, παθόντος την χολέραν από των πρώτων ημερών, κατοικούντος περί το λοιμοκαθαρτήριον.
Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω τα κρούσματα ελαττούνται καθ' εκάστην, εν δε τω Αγγλικώ λαμβάνουσιν επίτασιν.
Την 13 Ιουλίου 1854,ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_____________________________________
Ουδέν νέον κρούσμα χολέρας ή χολερίνης παρετηρήθη μέχρι της ώρας ταύτης. Η χθες παρατηρηθείσα χολερίνη επί γυναικός εργατικής αναπτυχθείσα σφοδροτέρα κατά την εσπέραν, συνιστά ήδη αυτόχρημα χολέραν. Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω τα κρούσματα ηλαττώθησαν καθ' υπερβολήν. Οι εισελθόντες εις αυτό χολερικοί εισί δύω τον αριθμόν. Νέα δε αποβίωσις συνέβη εν αυτώ εκ χολέρας.
Εν δε τω Αγγλικώ νοσοκομείω οι πάσχοντες εκ χολέρας εισίν είκοσι πέντε τον αριθμόν μέχρι της ώρας ταύτης. Εγένοντο δε εν αυτώ εννέα αποβιώσεις εκ χολέρας από της χθες μέχρι σήμερον.
Την 14 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης δύο κρούσματα χολέρας παρετηρήθησαν, το μεν επί παιδός εκκαιδεκαετούς, το δε επί γυναικός τριακονταετούς, εργατικής τάξεως, περί την συνοικίαν του αγγλικού νοσοκομείο αμφότερα. Προς δε, παρετηρήθησαν και τρεις περιπτώσεις χολερίνης, αι μεν δύω επί ανδρών εργατικών, η δε τρίτη, επί γυναικός περί την συνοικίαν του Σκουζέ.
Απεβίωσε δε χθες την νύκτα η εν Αθήναις προσβληθείσα υπό χολέρας πεντηκονταετής γυνή, και καταβάσα εις Πειραιά, άμα τη προσβολή της.
Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω οι μεν εισελθόντες ένεκα χολέρας εισί δύο τον αριθμόν, αποβίωσις δε εκ του αυτού νοσήματος εγένετο μία.
Εν δε τω Αγγλικώ νοσοκομείω οι εισελθόντες από της χθες μέχρι της ώρας ταύτης χολερικοί εισί δώδεκα τον αριθμόν, οι δε θανόντες εκ του αυτού νοσήματος εννέα.
Την 15 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
(Σ.σ.: Σε διπλανή στήλη, η εφημερίδα διευκρίνιζε ότι η 50χρονη ήταν πεθερά του υπαστυνόμου Μπουλούκου, που εργαζόταν στον Πειραιά, και ότι η γυναίκα είχε κολλήσει εκεί τη νόσο και όχι στην πρωτεύουσα. Εξάλλου, μόλις διαπιστώθηκε ότι έπασχε από χολέρα, το υπουργείο διέταξε να καούν όλα τα έπιπλα του σπιτιού της 50χρονης, κάτι που μάλλον γινόταν και στα υπόλοιπα κρούσματα)
_____________________________________
Σήμερον εν μόνον κρούσμα χολέρας παρετηρήθη, συμβάν χθες περί το μεσονύκτιον, και αποβάν θανατηφόρον, περί την 4 μ.μ. Τα χθες παρατηρηθέντα δύο κρούσματα χολέρας, περί ως ανεφέραμεν, απέβησαν θανατηφόρα εντός της νυκτός. Αι χθες μνημονευθείσαι χολερίναι ευρίσκονται εις την αυτήν κατάστασιν. Ουδεμία νέα χολερίνα παρετηρήθη σήμερον.
Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω μία αποβίωσις εκ χολέρας συνέβη, εισήλθον δε δύο χολερικοί. Εις δε το Άγγλικόν νοσοκομείον οι εισελθόντες εκ χολέρας εισίν επτά τον αριθμόν, οι δε αποβιώσαντες εκ του αυτού νοσήματος είναι εξ τον αριθμόν.
Την 16 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης ουδέν κρούσμα χολέρας ή χολερίνης παρετηρήθη, ουδέ διάρροιαι νέαι, πλην τινων δυσεντεριών και πυρετών διαλειπόντων.
Αι προχές μνημονευθείσαι χολερίναι ευρίσκονται εις ανάρρωσιν.
Περί του γαλλικού νοσοκομείου δεν έχομεν πληροφορίας. Εις δε το αγγλικόν πέντε κρούσματα χολέρας, και πέντε αποβιώσεις.
Την 17 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
_____________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν τρία κρούσματα χολέρας, το μεν επί ανδρός πενεστάτου πλησίον της αγίας Τριάδος, τα δε δύω έτερα κατά την συνοικίαν της λίμνης επί ανδρός και γυναικός, αμφοτέρων ενδεών.
Περί των νοσοκομείων γαλλικού και αγγλικού δεν έχομεν ακριβείς πληροφορίας.
Την 18 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
_____________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν κατά την πόλιν κρούσματα χολέρας μεν δεκατέσσαρα, τα εξ επί γυναικών, τα δε οκτώ επί ανδρών, τα πέντε εκ τούτων των κρουσμάτων επί ανθρώπων ευπορούντων, τα δε έτερα επί εργατικών. Χολερίνης δε κρούσματα παρετηρήθησαν τρία, το μεν επί εγκύου γυναικός, εργατικής τάξεως, τα δε δύω έτερα επί ναυτών, ανηκόντων εις την εμπορικήν ναυτιλίαν.
Εκ δε των χθες προσβληθέντων υπό χολέρας οι κατά την συνοικίαν της λίμνης ανήρ και γυνή, εργατικής τάξεως, απεβίωσαν χθες περί την εσπέραν, ο δε πλησίον της αγίας Τριάδος ετελεύτησε σήμερον την πρωίαν, μετενεχθείς εις το νοσοκομείον.
Περί των νοσοκομείων γαλλικού τε και αγγλικού ουδεμίαν είδησιν έχομεν.
Την 19 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί γυναικός πεντηκονταετούς, εργατικής τάξεως, κατοικούσης κατά την προς νότιαν συνοικίαν, το δε, επί νέου εικοσιπενταετούς, εμποροπλοιάρχου, προς δυσμάς του Ναού του Αγίου Σπυρίδωνος. Εκ των χθες 14 προσβληθέντων υπό χολέρας τέσσαρες ετελεύτησαν, δύο μεν γυναίκες, 1 η κατά την συνοικίαν της λίμνης πενεστάτη γραία, και 2 η κατά την βορρειοανατολικήν Πειραιώς εργατική γυνή. Άνδρες δε, ο εις το νοσοκομείον μετενεχθείς και 2 ο παρά τον ναόν της Αγίας Τριάδος εύπορος πολίτης.
Περί των νσοκομείων Γαλλικού τε και Αγγλικού ουδεμίαν είδησιν έχομεν.
Την 20 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύω κρούσματα χολέρας, το μεν επί γυναικός εξηκονταετούς, εργατικής τάξεως, κατά την προς τα Διόδια συνοικίαν, το δε επί γέροντος εβδομηκονταετούς, κατά την συνοικίαν της Λίμνης.
Εκ των χθες προσβληθέντων υπό χολέρας η κατά την συνοικίαν των Διοδίων γυνή ετελεύτησε χθες εντός της εσπέρας.
Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Την 21 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύω κρούσματα χολέρας, το μεν κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προς Ανατολάς του Ναού, επί γυναικός εικοσιπενταετούς, της ευπόρου τάξεως, το δε, επί γυναικός προβεβηκυίας, υπηρετρίας το έργον, όπισθεν της δυτικής εκκλησίας.
Αποβίωσις δε εγένετο μίαν, η του κατά την Λίμνην κατοικούντος εβδομηκονταετούς γέροντος, προσβληθέντος χθες υπό χολέρας, και μνημονευθέντος συνάμα.
Την 22 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον παρετηρήθησαν μέχρι της ώρας ταύτης τέσσαρα κρούσματα χολέρας, εξ ων τα μεν τρία επί ανδρών: 1) επί ανδρός 55 ετών την ηλικίαν, ναύτου το έργον, κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προς δυσμάς του Ναού επί της προκυμαίας, 2) επί γέροντος κατά την συνοικίαν της Λίμνης, εξηκονταετούς την ηλικίαν, 3) επί εργάτου τεσσαρακονταετούς, κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προσβληθέντος κατά την 4 ώραν Μ.Μ. και αποβιώσαντος την μεσημβρίαν. Το δε τέταρτον κρούσμα της χολέρας συνέβη επί γυναικός τριακονταετούς της μεσαίας τάξεως, κατοικούσης κατά την συνοικίαν του αμαξοστασίου. Προς δε παρετηρήθη και εν κρούσμα χολερίνης επί γυναικός πεντηκονταετούς, προ είκοσι ημερών ελθούσης εκ Ζακύνθου, και κατοικούσης κατά την συνοικίαν της Λίμνης. Αι διάρροιαι εξακολουθούσι.
Εκ των της δεκάτης εννάτης Ιουλίου χολερικών δύο απεβίωσαν σήμερον, εις ανήρ μετενεχθείς εις το νοσοκομείον προς νοσήλευσίν του, και μία γυνή ευπόρου τάξεως, όπισθεν της Αγίας Τριάδος κατοικούσα.
Την 23 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης παρετηρήθη σήμερα μέχρι της ώρας ταύτης.
Τέσσαρες δε αποβιώσεις συνέβησαν, δύω μεν εκ των κατά την 19 Ιουλίου προσβληθέντων, οι δε έτεροι δύο εισίν ή της κατά το αμαξοστάσιον γυναικός, προσβληθείσης χθες, και τελευτησάσης την πρωίαν περί την 8 ώραν Π.Μ. και η του κατά την Λίμνην γέροντος πένητος, προσβληθέντος χθες, και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, ένθα ετελεύτησε περί το μεσονύκτιον.
Την 24 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον παρετηρήθησαν μέχρι της ώρας ταύτης τέσσαρα κρούσματα χολέρας, εξ ων το μεν επί γέροντος, ογδοήκοντα ετών, μεσαίας τάξεως, προσβληθέντος περί το μεσονύκτιον, και τελευτήσαντος περί την μεσημβρίαν, το δε επί ανδρός εργατικής τάξεως, πεντηκονταετούς, προσβληθέντος περί την 4 ώραν π.μ. και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον. Τα δε δύο έτερα κρούσμα παρετηρήθησαν επί γυναικών, το μεν επί δωδεκαετούς κόρης, κατά την συνοικίαν της Λίμνης, και ευπόρου οικογενείας, το δε επί γυναικός εικοσαετούς, εργατικής τάξεως, κατά την βορειοανατολικήν πλευράν του Ναού της Αγίας Τριάδος. Ουδεμία άλλη αποβίωσις, πλην της ανωτέρω μνημονευθείσης, συνέβη.
Την 25 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης εν μόνον κρούσμα χολέρας παρετηρήθη επί γυναικός εξηκονταετούς, πενεστάτης, πλύστρας το έργον, κατοικούσης κατά την οδόν του Αγίου Σπυρίδωνος. Αποβιώσεις δε εγένοντο δύω, πρώτη η του χθες πρωΐαν προσβληθέντος πεντηκονταετούς ανδρός, εργατικής τάξεως, τελευτήσαντος χθες εντός της ημέρας περί την έκτην και ημίσειαν ώραν μ.μ. και ετέρα η του κατά την συνοικίαν Αγίου Σπυρίδωνος εξηκονταετούς ναύτου, προσβληθέντος την παρελθούσαν παρασκευήν. Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Την 26 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Ουδέν νέον κρόυσμα χολέρας παρετηρήθη έως της ώρας ταύτης.
Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Ουδεμία αποβίωσις σήμερον.
Την 27 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί γυναικός τεσσαρακονταετούς, πλύστριας το έργον, κατά την προς τα Διόδια συνοικίαν, το δε επί ανδρός πεντηκονταετούς, πλύντου το έργον, παρά το αμαξοστάσιον.
Εκ των δύω τούτων χολερικών η γυνή απεβίωσαι.
Αι διάρροιαι είναι ολιγώτεραι.
Την 28 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Εν μόνον κρούσμα χολέρας συνέβη σήμερον επί ανδρός τριάκοντα πέντε ετών την ηλικίαν μεσαίας τάξεως κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος προς ανατολάς.
Ουδεμία αποβίωσις εγένετο σήμερον εκ χολέρας.
Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Την 29 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης συνέβη σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης.
Αι διάρροιαι ωλιγόστευσαν επί πολύ, αποβιώσεις δε εκ χολέρας δύω εγένεντο, μία μεν η του κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προσβληθέντος την εικοστήν του μηνός, νέου, ετέρα δε, η της εγγάμου γυναικός, προσβληθείσης την 22 Ιουλίου κατά την αυτήν συνοικίαν.
Την 30 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης συνέβησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί ανδρός εργατικού, 35 ετών την ηλικίαν, όπισθεν της σχολής των Ευελπίδων, το δε επί γυναικός εγγάμου, τριακονταετούς, κατά την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου.
Προς δε παρετηρήθη και κρούσμα χολερίνης επί ανδρός εργατικής τάξεως, τριακονταετούς, παρά το αμαξοστάσιον.
Ουδεμία δε αποβίωσις εκ χολέρας συνέβη σήμερον.
Την 31 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον συνέβησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί ανδρός εργατικού, βαρελλοποιού, τεσσαρακονταετούς την ηλικίαν, κατά την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου, το δε επί αλλοεθνούς τριακονταετούς, εργατικού, κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, μετενεχθέντος εις το πολιτικόν νοσοκομείον και τελευτήσαντος εντός εξ ωρών από της προσβολής.
Εκ των χθες προσβληθέντων ο κατοικών όπισθεν της σχολής των Ευελπίδων ανήρ, εργατικός, απεβίωσε χθες περί την 6 Μ.Μ.
Σήμερον παρετηρήθησαν περισσότεραι διάρροιαι ή τας προηγουμένας ημέρας.
Την 1 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης παρετηρήθη, διάρροιαι δε παρετηρήθησαν ολιγώτεραι.
Αποβιώσεις δ' εκ χολέρας των χθες προσβληθέντων συνέβησαν τρεις: 1) δύω μεν οι των απέναντι της σχολής των ευελπίδων κατοικουσών γυναικών, 2) τρίτη δε η της όπισθεν της αστυνομίας κατοικούσης.
Την 4 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης εν μόνον κρούσμα χολέρας παρετηρήθη, επί ενός κουρέως, 65 ετών την ηλικίαν, κατά την συνοικίαν της Λίμνης.
Χολερίνης δε κρούσματα παρετηρήθησαν δύο, το μεν επί γυναικός 35 ετών, εργατικής τάξεως κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου, το δε επί τινος ιπποκόμου, 23 ετών την ηλικίαν παρά το αμαξοστάσιον.
Αποβίωσις δε, εγένετο εκ χολέρας μία, η της κατά την 3 του μηνός προσβληθείσης, και κατοικούσης απέναντι της σχολής των Ευελπίδων.
Την 5 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης συνέβη.
Αι Διάρροιαι σχεδόν εξέλιπον.
Μία δ' εκ χολέρας αποβίωσις εγένετο, η του χθες προσβληθέντος κουρέως κατά την Λίμνην, και περί την 8 μ.μ. της αυτής ημέρας τελευτήσαντος.
Την 6 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης.
Αι Διάρροιαι σχεδόν εξέλιπον
Ουδεμία αποβίωσις εκ χολέρας.
Την 7 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν χολέρας μεν τέσσαρα κρούσματα: 1) επί γυναικός 35 ετών κατά την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου εργατικής τάξεως, 2) επί γυναικός 50 ετών, εργατικής τάξεως, κατά την αυτήν συνοικίαν, 3) επί γέροντος 65 ετών, καπνοπώλου, παρά την αγορά κατοικούντος, 4) επί ναύτου, 18 ετών την ηλικίαν υπεράνω του ναυπηγείου, προσβληθέντος χθες περί την 8 ώραν μ.μ. και αποβιώσαντος περί τας δύο μετά το μεσονύκτιον.
Χολερίνης δε κρούσματα δύω, 1) επί υπηρέτου 35 ετών την ηλικίαν, προσβληθέντος χθες την εσπέραν και αυθωρεί μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 2) επί παιδός επταετούς κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου.
Αποβίωσις δε εκ τη χολερίνης εκτός της άνω μνημονευθείσης, ουδεμία άλλη εγένετο.
Την 8 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Εν κρούσμα χολέρας σήμερον παρετηρήθη επί γυναικός εξηκονταετούς της μεσαίας τάξεως, κατά την συνοικίαν του αγίου Σπυρίδωνος.
Αποβιώσεις δε εκ χολέρας εγέντοντο δύω: 1) η του κατά την 3 ισταμένου προσβληθέντος νέου, κατά την οδόν του Λυκούργου και 2) η της χθες προσβληθείσης γραίας, κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου.
Την 9 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν κρούσματα χολέρας μεν ένδεκα: 1) επί γυναικός μαύρης εξ Αιθιοπίας 75 ετών πλύστρας κατά το αμαξοστάσιον, 2) επί παιδός εξαετούς, μεσαίας τάξεως, κατά τα διόδια, προσβληθέντος περί την 9 π.μ. και τελευτήσαντος την 1 μ.μ., 3) επί ετέρου παιδός, εξαετούς κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, 4) εργάτου 40 ετών, προσβληθέντος από της 5 ώρας π.μ. κατά την συνοικίαν της λίμνης, 5) επί γυναικός 36 ετών την ηλικίαν, απόρου τάξεως κατά τα διόδια προσβληθέντος από της μεσημβρίας, 6) επί εργάτου 30 ετών προσβληθέντος από της 2 ώρας μ.μ. και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 7) επί κηπουρού υπηρέτου τριακονταετούς, προσβληθέντος από της 9 π.μ. εις την παροικίαν των περιβολιών, 8) επί παιδός 16 ετών προσβληθέντος από της νυκτός, και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 9) επί έτερου παιδός 13 ετών προσβληθέντος χθες από της 8 μ.μ. και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 10) επί ετέρου παιδός 16 ετών προσβληθέντος την πρωίαν, και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 11) επί καπνοπώλου 19 ετών παρά την αγοράν, προσβληθέντος περί την μεσημβρίαν και αποβιώσαντος περί την 6 μ.μ.
Χολερίνης δε κρούσματα παρετηρήθησαν: 1) επί γυναικός τριακονταετούς κατά την οδόν του αγίου Σπυρίδωνος, 2) επί οινοπώλου 50 ετών απέναντι του Αγγλικού νοσοκομείου, 3) επί υπαλλήλου 50 ετών παρά την αγοράν.
Αποβιώσεις δ' εκτός των άνω μνημονευθεισών ουδεμία άλλη εγένετο.
Την 10 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
__________________________________________
Την 11 εγένοντο χολέρας κρούσματα 21, χολερίνης 4 και 7 θάνατοι. Τα πάντα επί ανθρώπων εργατικής τάξεως.
Τη 12 χολέρας κρούσματα 14, χολερίνης 2, επί εργατών, θάνατοι δε 12, ων οι 6 εκ τη προτεραία προσβληθέντων
Η εφημερίδα δημοσίευσε περιληπτικά τα δελτία του υγειονομικού ελέγχου λόγω έλλειψης ελεύθερου χώρου. Για τον ίδιο λόγο δημοσιεύτηκαν ακόμη πιο περιληπτικά τα δελτία για το διάστημα 14-19 Αυγούστου:
14 Αυγούστου: 4 κρούσματα, θάνατοι 3
15 τ.μ. 3 κρούσματα, 3 θάνατοι
16 τ.μ. 3 κρούσματα, θάνατος 1
17 τ.μ. ουδέν κρούσμα
18 τ.μ. κρούσματα 2
19 τ.μ. ουδέν κρούσμα 1 θάνατος του την 18 προσβληθέντος.
Το πρώτο πλήγμα δέχτηκαν οι κάτοικοι του Πειραιά, όπου περιοριζόταν την πρώτη περίοδο η αγγλογαλλική κατοχή, ενώ από τις πρώτες ημέρες που εμφανίστηκαν τα κρούσματα χολέρας μεταξύ του πληθυσμού, το Λοιμοκαθαρτήριο Αίγινας μετατράπηκε σε Λοιμοκομείο για τη χολέρα, ενώ αντίστοιχα ειδικά θεραπευτήρια λειτουργούσαν επίσης στη Δήλο και στον Άγιο Σώστη.
Ωστόσο, τις πρώτες ημέρες ο κίνδυνος είχε μάλλον υποτιμηθεί, αν κρίνουμε από την επιφυλακτική στάση της εφημερίδας "Αιών" στο σχετικό δημοσίευμα της 10.07.1854:
"Η χολέρα διαρκεί δυστυχώς εν τω Γαλλικώ στρατώ του Πειραιώς θερίζουσα ανιλεώς καθ' εκάστην πλέον των είκοσι. Ολίγα εις τους πολίτας συνέβησαν κρούσματα, τα περισσότερα όχι θανατηφόρα. Εν σώμα της Γαλλικής χωροφυλακής διωρίσθη επισκεπτόμενον την αγοράν και απορρίπτον ή καταστρέφον τα βεβλαμμένης ή κακής ποιότητος εδώδιμα διαφόρων ειδών. Μέτρον τοσούτον, εάν ελαμβάνετο πριν παρά των επιφορτισμένων την αγορανομίαν Πειραιώς, ήθελε προλάβει κατά μέγα μέρος την διατήρησιν και πρόοδον του επισκήψαντος τρομακτικού δυστυχήματος της χολέρας. Το αυτό μέτρον απαιτείται απολύτως να ληφθή και δραστηρίως να ενεργήται και εν τη αγορά των Αθηνών".
Προκειμένου δε να μην μεταδοθεί η χολέρα και στους κατοίκους της πρωτεύουσας, ένα από τα πρώτα μέτρα ήταν η απαγόρευση μεταφοράς προϊόντων από τον Πειραιά στην Αθήνα, ενώ δυσκολεύτηκε και η επικοινωνία των κατοίκων των δύο πόλεων. Προκειμένου να επιτραπεί σ' έναν Πειραιώτη να επισκεφτεί την Αθήνα, έπρεπε να φέρει πιστοποιητικό Ιατρικής Επιτροπής ότι ήταν καλά στην υγεία του, ενώ αντιστοίχως όσοι Αθηναίοι κατέβαιναν στον Πειραιά έπρεπε να φέρουν άδεια της αστυνομίας. Εξάλλου, δεν μπορούσαν στη συνέχεια να επιστρέψουν στα σπίτια τους χωρίς προηγούμενη άδεια της ιατρικής επιτροπής, που να πιστοποιούσε ότι ήταν υγιείς!
Αρχικά, τα μέτρα φάνηκε ότι απέδιδαν με τη βοήθεια και των.. καιρικών συνθηκών κι έτσι στις 14.07.1854, ο "Αιών" διαπίστωνε ότι "Η εν Πειραιεί χολέρα έλαβε χάρις τω Θεώ ύφεσιν... Οι σφοδρότατοι πνεύσαντες ετησίοι άνεμοι συνετέλεσαν, κατά την κρίσιν των Ιατρών, εις την αραίωσιν και την αδυναμίαν του μιάσματος".
Οι αρχές όμως, δικαίως, δεν εφησύχαζαν. Με ανακοίνωση στους κατοίκους της πρωτεύουσας, στις 12 Ιουλίου 1854, ο Δήμαρχος Αθηναίων, Ιωάννης Κόνιαρης, ανακοίνωσε το διορισμό συνολικά οκτώ ιατρών και οκτώ βοηθών στα τέσσερα αστυνομικά τμήματα της πόλης (δύο γιατροί και δύο βοηθοί στο καθένα), "ίνα επισκέπτωνται τους πάσχοντας ενδεείς και ενεργώσιν ό,τι δέον προς κατάπαυσιν της διαδόσεως της ασθενείας". Και ενώ ο Δήμαρχος ήλπιζε "εις την Θείαν Πρόνοιαν και εις τα μέτρα της πατρικής μερίμνης της Σ. Κυβερνήσεως", προέτρεπε τους συμπολίτες του "ίνα λάβωσιν όλα τα προφυλακτικά μέτρα, τα οποία το ιατροσυνέδριον προσδιώρισεν εις το παρ' αυτού εκδοθέν αδεία της Ν. Κυβερνήσεως φυλλάδιον επιγραφόμενον "Διαιτητικά παραγγέλματα εις προφύλαξιν από της χολέρας" προ πάντων δε να καταφεύγωσιν εις την βοήθειαν των διορισθέντων Ιατρών, άμα τη εμφανίσει των μικροτέρων συμπτωμάτων ασθενείας. Τα φάρμακα θέλουν δίδεσθαι δωρεάν εις τους πάσχοντας ενδεείς ασθενείς εξ οιασδήποτε νόσου παρά των διαφόρων φαρμακείων εις βάρος του Δήμου".
Μέχρι τα τέλη του Ιουλίου, η κατάσταση είχε επιδεινωθεί σημαντικά στην πόλη του Πειραιά. Στις 21.07.1854, ο "Αιών" γνωστοποιούσε την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος χολέρας στην Ύδρα, ενώ περιέγραφε και τον πανικό των Πειραιωτών, οι οποίοι σκέφτονταν να εγκαταλείψουν την πόλη τους ("Χθες, άμα είδον οι κάτοικοι Πειραιώς δύω εις τον στρατόν κρούσματα αμέσου θανατηφόρου ενεργείας, υπό τοιούτου κατελήφθησαν φόβου, ώστε η Αστυνομίαν εβιάσθη να χορηγήση 800 διαβατήρια")!
Σύντομα, τα κρούσματα επεκτάθηκαν και στη Σύρο, όπως επιβεβαιωνόταν και από την με ημερομηνία 3 Αυγούστου 1854 εγκύκλιο του Νομάρχη Κυκλάδων, Α. Ζυγόμαμα. Εξάλλου, σύμφωνα με τις πληροφορίες της εφημερίδας "Αιών", στο φύλλο της 07.08.1854, στο διάστημα μεταξύ 31 Ιουλίου και 5 Αυγούστου είχαν διαγνωστεί 89 κρούσματα στην πρωτεύουσα του νησιού, ενώ την ίδια περίοδο έφταναν πληροφορίες για κρούσματα και σε άλλες περιοχές, όπως στη Φθιώτιδα, μόνο που εκεί η χολέρα φαίνεται να είχε μεταδοθεί μέσω του Βόλου, που τότε ανήκε στην επικράτεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Εξαιρετικού ενδιαφέροντος είναι μια επιστολή ιδιώτη από τη Σύρο, που δημοσιεύτηκε στον "Αιώνα" στις 7 Αυγούστου και περιέγραφε την κατάσταση που επικρατούσε στο νησί.
ΣΥΡΟΣ, 5 Αυγούστου.
Η χολέρα εν τη πόλει μας επιπολάζει εις το δυτικόν μέρος, ήτοι εις τα λεγόμενα Ψαριανά. Ανεχώρησαν επέκεινα των 2000 ψυχών, το πλείστον Ψαριανοί, διά διαφόρους νήσους. Φαίνεται, ότι επήγασεν από τα διάφορα ψώφια άλογα, άτινα έρριψαν εις τον λιμένα τα Γαλλικά τρανσπόρτα, αράξαντα ενταύθα προ ενός μηνός ένεκα των εναντίων ανέμων, και εις το διάστημα τούτο εψόφησαν σχεδόν τα περισσότερα. Χθες εύγαλεν η θάλασσα εις το παράλιον δύω νέα. Παρετηρήθησαν εις τον λιμένα πλέοντα και συρόμενα ένθεν κακείθεν υπό των κυμάτων και τρία πτώματα ανθρώπων, και χάρις εις τον σφοδρότατον πνέονταν από προχθές βόρειον άνεμον. Άλλως έπρεπε να χαθώσιν όλοι οι κάτοικοι της Σύρους. Διαβαίνοντες χθες από το παράλιον τρεις χωρικοί της άνω Σύρου, εν ω επέστρεφον από τους αγρούς των, τόσον εζαλίσθησαν από την βρώμαν, ώστε, άμα έφθασαν εις την άνω Σύρον, εξεψύχησαν.
Είναι βέβαιον, ότι ο Δήμαρχος της Πάρου έγραψεν εις τον ενταύθα Νομάρχην, ότι οι αλιείς εύρον έξω της Πάρου πλοίον Γαλικόν άνευ ανθρώπων, και το έφερον εις τον λιμένα της Πάρου. Το αμπάρι εύρον καρφωμένον. Έθεσε δε φύλακας εν αυτώ, έως ότου στείλωσιν αι Αρχαί, διά να κάμωσι τας απαιτουμένας παρατηρήσεις....
Υγειαίνοιτε, και ο Θεός να μας σώση! Ενταύθα απέθανόν τινες γυναίκες και από φόβον. Οι αποθανόντες είναι εκ των πλέον πενήτων και εργατικής τάξεως, και τινες ναύται, οικούντες εντός των πλοίων.
Στις 11.08, ο "Αιών" σχολίαζε ότι η χολέρα "φέρει θραύσιν εις την συνοικίαν των Ψαριανών" στην Ερμούπολη και ζητούσε το έλεος του Θεού: "Ιδού η ευτυχία, δι ης μας επροικοδότησαν. Ας όψωνται!". Παράλληλα, αναφέρονταν και τα πρώτα, σποραδικά κρούσματα στην Αθήνα. Μάλιστα, μεταξύ των θυμάτων ήταν και η σύζυγος ενός υπαλλήλου του υπουργείο Εκκλησιαστικών, του Π. Κλάδου. Ο θάνατος της άτυχης γυναίκας προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση.
"Η πολλής αγαθότης και καλλίστης καρδίας Ροζάνη, μήτηρ τοσούτων τέκνων, εκρούσθη και απεβίωσε το παρελθόν Σάββατον προς το εσπέρας. Την δ' επιούσαν (8 Αυγούστου) αύτη μεν ενταφιάσθη αστυνομικώς τη ώρα 2 μετά το μεσονύκτιον άνευ ιερέως και οικείων, ριφθείσα εντός λάκκου πλήρου ασβέστου εκτός των κοινών νεκροταφείων, τα δε στρώματα και λοιπά της ασθενούς παρεδόθησαν εις το πυρ, η οικία επολιορκήθη καθαριζομένη, ο δε σύζυγος, τα τέκνα του, υπηρέται και άλλοι μετεφέρθησαν εις τα Πατίσια προς εκκάθαρσιν, απαγορευθείσης πάσης μετ' αυτών κοινωνίας".
Πρόκειται για πραγματικά, απίστευτα φρικιαστικές σκηνές, λόγω των πολύ αυστηρών μέτρων ασφαλείας που είχαν λάβει οι αρχές "υπέρ της κοινής σωτηρίας". Η εφημερίδα, όμως, αναρωτιόταν εύλογα: "ποίος ο λόγος, δι' ον εφαρμόζονται ταύτα διά του πλέον σκληρού τρόπου, εμπνέοντος εις τους ανθρώπους την φρίκην και το ηθικόν αυτών παραλύοντος μάλλον, ή αυτός ο περί χολέρας φόβος; Τι έβλαπτεν, εάν μακρόθεν συνώδευον τον νεκρόν της εκφερομένης δυστυχούς Ροζάνης ιερεύς τις και σύζυγος και οικείοι, όπως εκπληρωθώσιν ούτω τα προς τον Θεόν και τον άνθρωπον καθήκοντα; Διατί τοσαύτη αγριότης, ούτως ειπείν, ουδέν άλλο ή όλον το εναντίον ηθικόν αποτέλεσμα έχουσα εις όλην την πόλιν;".
Στις 14.08, ο "Αιών" περιέγραφε την τραγική κατάσταση που επικρατούσε στον Πειραιά με τη γλώσσα των αριθμών. Από τους 5.000 κατοίκους της πόλης, είχαν απομείνει μόνο οι 600, ενώ οι υπόλοιποι την είχαν εγκαταλείψει, κατευθυνόμενοι κυρίως στα γύρω νησιά. Σπίτια και μαγαζιά είχαν κλείσει, ενώ η πόλι φαινόταν έρημη. Τραγική ήταν η κατάσταση και στην Ερμούπολη, όπου στο διάστημα μεταξύ 2 και 12 Αυγούστου είχαν αποβιώσει 130 άτομα, εκ των οποίων οι 95 εξ αιτίας της χολέρας! Εξάλλου, περισσότεροι από 6000 κάτοικοι φέρονταν να είχαν εγκαταλείψει το νησί. Μάλιστα, η Τήνος και η Μύκονος είχαν γεμίσει από πρόσφυγες της Σύρου, με αποτέλεσμα να μην δέχονται άλλους, και οι Συριανοί κατευθύνονταν πλέον σε άλλα νησιά, όπως στην Άνδρο.
Στις 18.08 ο "Αιών" υπολόγιζε ότι στις τάξεις του αγγλικού και του γαλλικού στρατού κατοχής το ποσοστό θνησιμότητας είχε αγγίξει το 15%, αφού από τους 5.000 Γάλλους στρατιώτες είχαν χάσει την ζωή τους οι 720, ενώ μεταξύ των 1.200 Άγγλων στρατιωτών τα θύματα της χολέρας ανέρχονταν σε 176. Την ίδια μέρα, η εφημερίδα αναφερόταν σε προσωπικές ιστορίες κατοίκων του Πειραιά, που είχαν πέσει θύματα της χολέρας.
"Ο πρώην Ειρηνοδίκης Κρασάς ευρέθη νεκρός εν τω δωματίω του, και από ενός μαγαζείου εξέφερον διά μιάς τρεις νεκρούς και εν μιά ημέρα. Ανά δύω δύω, τρεις τρεις, τέσσαρας τέσσαρας φέρουσιν εις τον τάφον. Η έα είναι φρικωδεστάτη. Γεώργιος τις Κορδοπάτης, νέος 26 ετών, εύρωστος, υγιέστατος και ευθυμότατος, εθερίσθη υπό του νοσήματος εντός 19 ωρών. Άλλοι προσβαλλόμενοι τελειόνουσι και εντός 6 και 4 ωρών. Δύω μαραγκοί έμενον κατασκευάζοντες τα κιβώτια νεκρών, αλλά και αυτοί έφυγον"!
Μια νέα επιστολή από τη Σύρο αποτύπωνε την τραγικότητα της κατάσταση που επικρατούσε και στο συγκεκριμένο νησί. "Από της 12 μέχρι της 15 εγένοντο 85 θάνατοι και διπλάσια σχεδόν κρούσματα. Από δε της 15 τα μεν κρούσματα ήταν ολίγιστα (5-10 καθ' εκάστην), αι αποβιώσεις όμως αι αυταί ως εκ προηγουμένων κρουσμάτων. Μεταξύ των καλής τάξεως πολιτών απεβίωσε και ο πρώην Δήμαρχος Ερμουπόλεως Ι.Λ. Ράλλης, άνθρωπος μεσαίας ηλικίας, εύρωστος και καλώς διαιτώμενος. Προσεβλήθη προσέτι και εκ των Ιατρών ο Γερμανός κ. Ετχάρ, όστις όμως εσώθη ευτυχώς ένεκα της αμέσου και δραστηρίας συνδρομής, ήτις τω εχορηγήθη παρά των Ιατρών και φίλων του. Η πόλις εκενώθη σχεδόν άπασα, διότι, εκτός των περίπου 10.000, αίτινες απήλθον εις άλλα μέρη, έτεραι 10000 σχεδόν διεσκορπίσθησαν εκτός της πόλεως εις τας διαφόρους εξοχάς, υπό τα δένδρα, εις τα βουνά και υπό σκηνάς. Ο τρόμος των κατοίκων είναι απερίγραπτος...."
Παράλληλα, ο αγγλικός και ο γαλλικός στρατός είχε αρχίσει να επεκτείνεται από τον Πειραιά στα πλαίσια εφαρμογής του προληπτικού μέτρου της αραιώσεως και η κατοχή επεκτάθηκε και στις συνοικίες της Αθήνας, όπως στο Δαφνί, όπου μετατοπίστηκαν 500 στρατιώτες και στα Πατήσια, όπου κατασκήνωσαν 2.000 περίπου. Αν και δεν έχει σχέση με το θέμα, αρχειακό ενδιαφέρον έχει ο τρόπος με τον οποίο ο "Αιών" περιέγραφε τα Πατήσια στις 21.08.1854:
"Τα Πατήσια, κείμενα εις την βορείαν πλευράν της πόλεως των Αθηνών, δεν απέχουσι ταύτης ουδέ 10 λεπτών της ώρας, μάλλον δε θεωρούνται ως συνέχειά τις. Επομένως η μετ' αυτών συγκοινωνία της πόλεως υπάρχει αδιάλειπτος, και μάλιστα, ότε διάφοροι των κατοίκων της Καθέδρας (σ.σ. δηλ. της πρωτεύουσας) έχουσιν εν αυτοίς τας της εξοχής οικίας των, εις ας μετώπισαν και διά το έαρ και προς αραίωσιν έτι πλέον διά το εν Πειραιεί νόσημα της χολέρας, αρξάμενον να προσβάλη και την Καθέδραν.... Ούτως η μετατόπισις μέρους του Γαλλικού στρατού λογίζεται ως γινομένη εντός αυτής της Καθέδρας, ήτις πέπρωται να υποστή αναπόφευκτον την καταστρεπτικήν τύχην του Πειραιώς και της Σύρου, διασκορπισθησομένοι, αν ο μη γένοιτο! εξακολουθήση το νόσημα εν τοις Πατησίοις και επέλθη οξύ εν τη πόλει".
Στα τέλη Αυγούστου η κατάσταση στον Πειραιά και στην Αθήνα βρισκόταν σε ύφεση. Μάλιστα, από τις 26 Αυγούστου η συγκοινωνία μεταξύ Αθηνών και Πειραιά απελευθερώθηκε πλήρως, ενώ στους μετακινούμενους δινόταν πλέον περιθώριο 10 ημερών για να υποβληθούν σε ιατρικούς ελέγχους.
Εν τω μεταξύ, στις 25.08 ο "Αιών" επαινούσε τον Μητροπολίτη Σύρου και Τήνου Δανιήλ, ο οποίος επέδειξε αυταπάρνηση, καθώς τόλμησε και αποβιβάστηκε στο νησί για τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου, παρά τον πανικό που επικρατούσε εκείνη την περίοδο. Πάντως, μέχρι τα τέλη Αυγούστου και στο συγκεκριμένο κυκλαδονήσι είχε περιοριστεί κατά πολύ ο αριθμός των νέων κρουσμάτων και των θυμάτων της χολέρας. Αντίθετα, σε έξαρση βρισκόταν η χολέρα σε Μύκονο και Τήνο
___________________________________________
ΤΑ ΔΕΛΤΙΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
Από την πρώτη στιγμή, ο "Αιών" δημοσίευε σε κάθε έκδοσή του τα καθημερινά Υγειονομικά Δελτία Πειραιώς, τα οποία φυσικά αφορούσαν μόνο την περιοχή του αθηναϊκού επινείου. Τα δελτία αυτά έχουν ιδιαίτερο αρχειακό ενδιαφέρον, όχι μόνο γιατί παρουσίαζαν την εξέλιξη της φρικτής αυτής ασθένειας, που αποδεκάτισε τον πληθυσμό, αλλά και γιατί αποτύπωναν την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής.
Ουδέν νέον κρούσμα χολέρας οξείας κατά την πόλιν, πλην χολερίνης, προσβαλούσης ναύτην Έλληνα εικοσαετή. Η χθες προσβληθείσα Ελληνίς Υδραία, εργατικής τάξεως, ετελεύτησεν εντός της ημέρας, ως και εν βρέφος, πάσχον το νόσημα από της παρελθούσης τρίτης.
Εν τω στρατιωτικών των Γάλλων νοσοκομείω απεβίωσαν τέσσαρες χολερικοί.
Εν τω Αγγλικώ νοσοκομείω ετελεύτησαν εννέα εκ χολέρας μέχρις αυτής της ώρας. Εισήλθον δε παθόντες το νόσημα δεκαπέντε τον αριθμόν.
Την 10 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
Οι Ιατροί.
Κ.Ν. ΒΟΥΣΑΚΗΣ, Α.Ν. ΓΟΥΔΑΣ, Ι. ΚΑΡΑΝΤΣΑΣ, ΟΡΙΓΩΝΗΣ
Εθεωρήθη διά την επισημότητα.
Αθήνησιν Ιουλίου δεκάτη 1854.
Ο Νομάρχης Αττικής και Βοιωτίας
(Τ.Σ.) Α. ΠΕΤΣΑΛΗΣ
_____________________________
Εν κρούσμα νέον χολέρας παρετηρήθη σήμερον. Διάρροιαι επιπολάζουσι πολλαί εις την μεσαίαν και τελευταίαν τάξιν της κοινωνίας του Πειραιώς. Αι τας τελευταίας ημέρας παρατηρηθείσαι χολερίναι εισίν ήττον ολέθριαι.
Εν τω Στρατιωτικώ των Γάλλων Νοσοκομείω ετελεύτησαν τέσσαρες μόνοι εκ χολέρας. Εν δε τω Αγγλικώ πέντε απεβίωσαν εκ του αυτού νοσήματος.
Την 11 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
(Έπονται αι υπογραφαί).
_______________________________________
Εν κρούσμα χολέρας επί ανθρώπου εργατικής τάξεως και αποβίωσις αυτού εντός ολίγων ωρών.
Αποβίωσις βρέφους ενός και ημίσεως έτους την ηλικίαν, συμβάσα χθες την νύκτα συνεπεία χολέρας.
Δύω νέα κρούσματα χολερίνης. Ίασις των προηγουμένων κρουσμάτων χολερίνης.
Ουδέν νέον κρούσμα παρά τω Γαλλικώ στρατοπέδω. Τρεις μόνον αποβιώσεις εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω συνεπεία χολέρας παλαιάς.
Εν δε τω Αγγλικώ νοσοκομείω οκτώ νέα κρούσματα και τρεις αποβιώσεις εκ χολέρας.
Την 12 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
(Έπονται αι υπογραφαί).
______________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας σήμερον. Μία χολερίνη μόνη επί γυναικός εργατικής τάξεως. Διάρροιαι επιπολάζουσαι, και θεραπευόμεναι μετ' επιτυχίας.
Αποβίωσις δε γέροντος εξηκονταετούς την ηλικίαν, παθόντος την χολέραν από των πρώτων ημερών, κατοικούντος περί το λοιμοκαθαρτήριον.
Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω τα κρούσματα ελαττούνται καθ' εκάστην, εν δε τω Αγγλικώ λαμβάνουσιν επίτασιν.
Την 13 Ιουλίου 1854,ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_____________________________________
Ουδέν νέον κρούσμα χολέρας ή χολερίνης παρετηρήθη μέχρι της ώρας ταύτης. Η χθες παρατηρηθείσα χολερίνη επί γυναικός εργατικής αναπτυχθείσα σφοδροτέρα κατά την εσπέραν, συνιστά ήδη αυτόχρημα χολέραν. Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω τα κρούσματα ηλαττώθησαν καθ' υπερβολήν. Οι εισελθόντες εις αυτό χολερικοί εισί δύω τον αριθμόν. Νέα δε αποβίωσις συνέβη εν αυτώ εκ χολέρας.
Εν δε τω Αγγλικώ νοσοκομείω οι πάσχοντες εκ χολέρας εισίν είκοσι πέντε τον αριθμόν μέχρι της ώρας ταύτης. Εγένοντο δε εν αυτώ εννέα αποβιώσεις εκ χολέρας από της χθες μέχρι σήμερον.
Την 14 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης δύο κρούσματα χολέρας παρετηρήθησαν, το μεν επί παιδός εκκαιδεκαετούς, το δε επί γυναικός τριακονταετούς, εργατικής τάξεως, περί την συνοικίαν του αγγλικού νοσοκομείο αμφότερα. Προς δε, παρετηρήθησαν και τρεις περιπτώσεις χολερίνης, αι μεν δύω επί ανδρών εργατικών, η δε τρίτη, επί γυναικός περί την συνοικίαν του Σκουζέ.
Απεβίωσε δε χθες την νύκτα η εν Αθήναις προσβληθείσα υπό χολέρας πεντηκονταετής γυνή, και καταβάσα εις Πειραιά, άμα τη προσβολή της.
Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω οι μεν εισελθόντες ένεκα χολέρας εισί δύο τον αριθμόν, αποβίωσις δε εκ του αυτού νοσήματος εγένετο μία.
Εν δε τω Αγγλικώ νοσοκομείω οι εισελθόντες από της χθες μέχρι της ώρας ταύτης χολερικοί εισί δώδεκα τον αριθμόν, οι δε θανόντες εκ του αυτού νοσήματος εννέα.
Την 15 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
(Σ.σ.: Σε διπλανή στήλη, η εφημερίδα διευκρίνιζε ότι η 50χρονη ήταν πεθερά του υπαστυνόμου Μπουλούκου, που εργαζόταν στον Πειραιά, και ότι η γυναίκα είχε κολλήσει εκεί τη νόσο και όχι στην πρωτεύουσα. Εξάλλου, μόλις διαπιστώθηκε ότι έπασχε από χολέρα, το υπουργείο διέταξε να καούν όλα τα έπιπλα του σπιτιού της 50χρονης, κάτι που μάλλον γινόταν και στα υπόλοιπα κρούσματα)
_____________________________________
Σήμερον εν μόνον κρούσμα χολέρας παρετηρήθη, συμβάν χθες περί το μεσονύκτιον, και αποβάν θανατηφόρον, περί την 4 μ.μ. Τα χθες παρατηρηθέντα δύο κρούσματα χολέρας, περί ως ανεφέραμεν, απέβησαν θανατηφόρα εντός της νυκτός. Αι χθες μνημονευθείσαι χολερίναι ευρίσκονται εις την αυτήν κατάστασιν. Ουδεμία νέα χολερίνα παρετηρήθη σήμερον.
Εν τω Γαλλικώ νοσοκομείω μία αποβίωσις εκ χολέρας συνέβη, εισήλθον δε δύο χολερικοί. Εις δε το Άγγλικόν νοσοκομείον οι εισελθόντες εκ χολέρας εισίν επτά τον αριθμόν, οι δε αποβιώσαντες εκ του αυτού νοσήματος είναι εξ τον αριθμόν.
Την 16 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης ουδέν κρούσμα χολέρας ή χολερίνης παρετηρήθη, ουδέ διάρροιαι νέαι, πλην τινων δυσεντεριών και πυρετών διαλειπόντων.
Αι προχές μνημονευθείσαι χολερίναι ευρίσκονται εις ανάρρωσιν.
Περί του γαλλικού νοσοκομείου δεν έχομεν πληροφορίας. Εις δε το αγγλικόν πέντε κρούσματα χολέρας, και πέντε αποβιώσεις.
Την 17 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
_____________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν τρία κρούσματα χολέρας, το μεν επί ανδρός πενεστάτου πλησίον της αγίας Τριάδος, τα δε δύω έτερα κατά την συνοικίαν της λίμνης επί ανδρός και γυναικός, αμφοτέρων ενδεών.
Περί των νοσοκομείων γαλλικού και αγγλικού δεν έχομεν ακριβείς πληροφορίας.
Την 18 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
_____________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν κατά την πόλιν κρούσματα χολέρας μεν δεκατέσσαρα, τα εξ επί γυναικών, τα δε οκτώ επί ανδρών, τα πέντε εκ τούτων των κρουσμάτων επί ανθρώπων ευπορούντων, τα δε έτερα επί εργατικών. Χολερίνης δε κρούσματα παρετηρήθησαν τρία, το μεν επί εγκύου γυναικός, εργατικής τάξεως, τα δε δύω έτερα επί ναυτών, ανηκόντων εις την εμπορικήν ναυτιλίαν.
Εκ δε των χθες προσβληθέντων υπό χολέρας οι κατά την συνοικίαν της λίμνης ανήρ και γυνή, εργατικής τάξεως, απεβίωσαν χθες περί την εσπέραν, ο δε πλησίον της αγίας Τριάδος ετελεύτησε σήμερον την πρωίαν, μετενεχθείς εις το νοσοκομείον.
Περί των νοσοκομείων γαλλικού τε και αγγλικού ουδεμίαν είδησιν έχομεν.
Την 19 Ιουλίου 1854, ώρα 5 μ.μ. εν Πειραιεί.
______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί γυναικός πεντηκονταετούς, εργατικής τάξεως, κατοικούσης κατά την προς νότιαν συνοικίαν, το δε, επί νέου εικοσιπενταετούς, εμποροπλοιάρχου, προς δυσμάς του Ναού του Αγίου Σπυρίδωνος. Εκ των χθες 14 προσβληθέντων υπό χολέρας τέσσαρες ετελεύτησαν, δύο μεν γυναίκες, 1 η κατά την συνοικίαν της λίμνης πενεστάτη γραία, και 2 η κατά την βορρειοανατολικήν Πειραιώς εργατική γυνή. Άνδρες δε, ο εις το νοσοκομείον μετενεχθείς και 2 ο παρά τον ναόν της Αγίας Τριάδος εύπορος πολίτης.
Περί των νσοκομείων Γαλλικού τε και Αγγλικού ουδεμίαν είδησιν έχομεν.
Την 20 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύω κρούσματα χολέρας, το μεν επί γυναικός εξηκονταετούς, εργατικής τάξεως, κατά την προς τα Διόδια συνοικίαν, το δε επί γέροντος εβδομηκονταετούς, κατά την συνοικίαν της Λίμνης.
Εκ των χθες προσβληθέντων υπό χολέρας η κατά την συνοικίαν των Διοδίων γυνή ετελεύτησε χθες εντός της εσπέρας.
Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Την 21 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύω κρούσματα χολέρας, το μεν κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προς Ανατολάς του Ναού, επί γυναικός εικοσιπενταετούς, της ευπόρου τάξεως, το δε, επί γυναικός προβεβηκυίας, υπηρετρίας το έργον, όπισθεν της δυτικής εκκλησίας.
Αποβίωσις δε εγένετο μίαν, η του κατά την Λίμνην κατοικούντος εβδομηκονταετούς γέροντος, προσβληθέντος χθες υπό χολέρας, και μνημονευθέντος συνάμα.
Την 22 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον παρετηρήθησαν μέχρι της ώρας ταύτης τέσσαρα κρούσματα χολέρας, εξ ων τα μεν τρία επί ανδρών: 1) επί ανδρός 55 ετών την ηλικίαν, ναύτου το έργον, κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προς δυσμάς του Ναού επί της προκυμαίας, 2) επί γέροντος κατά την συνοικίαν της Λίμνης, εξηκονταετούς την ηλικίαν, 3) επί εργάτου τεσσαρακονταετούς, κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προσβληθέντος κατά την 4 ώραν Μ.Μ. και αποβιώσαντος την μεσημβρίαν. Το δε τέταρτον κρούσμα της χολέρας συνέβη επί γυναικός τριακονταετούς της μεσαίας τάξεως, κατοικούσης κατά την συνοικίαν του αμαξοστασίου. Προς δε παρετηρήθη και εν κρούσμα χολερίνης επί γυναικός πεντηκονταετούς, προ είκοσι ημερών ελθούσης εκ Ζακύνθου, και κατοικούσης κατά την συνοικίαν της Λίμνης. Αι διάρροιαι εξακολουθούσι.
Εκ των της δεκάτης εννάτης Ιουλίου χολερικών δύο απεβίωσαν σήμερον, εις ανήρ μετενεχθείς εις το νοσοκομείον προς νοσήλευσίν του, και μία γυνή ευπόρου τάξεως, όπισθεν της Αγίας Τριάδος κατοικούσα.
Την 23 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης παρετηρήθη σήμερα μέχρι της ώρας ταύτης.
Τέσσαρες δε αποβιώσεις συνέβησαν, δύω μεν εκ των κατά την 19 Ιουλίου προσβληθέντων, οι δε έτεροι δύο εισίν ή της κατά το αμαξοστάσιον γυναικός, προσβληθείσης χθες, και τελευτησάσης την πρωίαν περί την 8 ώραν Π.Μ. και η του κατά την Λίμνην γέροντος πένητος, προσβληθέντος χθες, και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, ένθα ετελεύτησε περί το μεσονύκτιον.
Την 24 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον παρετηρήθησαν μέχρι της ώρας ταύτης τέσσαρα κρούσματα χολέρας, εξ ων το μεν επί γέροντος, ογδοήκοντα ετών, μεσαίας τάξεως, προσβληθέντος περί το μεσονύκτιον, και τελευτήσαντος περί την μεσημβρίαν, το δε επί ανδρός εργατικής τάξεως, πεντηκονταετούς, προσβληθέντος περί την 4 ώραν π.μ. και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον. Τα δε δύο έτερα κρούσμα παρετηρήθησαν επί γυναικών, το μεν επί δωδεκαετούς κόρης, κατά την συνοικίαν της Λίμνης, και ευπόρου οικογενείας, το δε επί γυναικός εικοσαετούς, εργατικής τάξεως, κατά την βορειοανατολικήν πλευράν του Ναού της Αγίας Τριάδος. Ουδεμία άλλη αποβίωσις, πλην της ανωτέρω μνημονευθείσης, συνέβη.
Την 25 Ιουλίου 1854, ώρα 5 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης εν μόνον κρούσμα χολέρας παρετηρήθη επί γυναικός εξηκονταετούς, πενεστάτης, πλύστρας το έργον, κατοικούσης κατά την οδόν του Αγίου Σπυρίδωνος. Αποβιώσεις δε εγένοντο δύω, πρώτη η του χθες πρωΐαν προσβληθέντος πεντηκονταετούς ανδρός, εργατικής τάξεως, τελευτήσαντος χθες εντός της ημέρας περί την έκτην και ημίσειαν ώραν μ.μ. και ετέρα η του κατά την συνοικίαν Αγίου Σπυρίδωνος εξηκονταετούς ναύτου, προσβληθέντος την παρελθούσαν παρασκευήν. Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Την 26 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Ουδέν νέον κρόυσμα χολέρας παρετηρήθη έως της ώρας ταύτης.
Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Ουδεμία αποβίωσις σήμερον.
Την 27 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί γυναικός τεσσαρακονταετούς, πλύστριας το έργον, κατά την προς τα Διόδια συνοικίαν, το δε επί ανδρός πεντηκονταετούς, πλύντου το έργον, παρά το αμαξοστάσιον.
Εκ των δύω τούτων χολερικών η γυνή απεβίωσαι.
Αι διάρροιαι είναι ολιγώτεραι.
Την 28 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Εν μόνον κρούσμα χολέρας συνέβη σήμερον επί ανδρός τριάκοντα πέντε ετών την ηλικίαν μεσαίας τάξεως κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος προς ανατολάς.
Ουδεμία αποβίωσις εγένετο σήμερον εκ χολέρας.
Αι διάρροιαι επικρατούσι.
Την 29 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_______________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης συνέβη σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης.
Αι διάρροιαι ωλιγόστευσαν επί πολύ, αποβιώσεις δε εκ χολέρας δύω εγένεντο, μία μεν η του κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, προσβληθέντος την εικοστήν του μηνός, νέου, ετέρα δε, η της εγγάμου γυναικός, προσβληθείσης την 22 Ιουλίου κατά την αυτήν συνοικίαν.
Την 30 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης συνέβησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί ανδρός εργατικού, 35 ετών την ηλικίαν, όπισθεν της σχολής των Ευελπίδων, το δε επί γυναικός εγγάμου, τριακονταετούς, κατά την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου.
Προς δε παρετηρήθη και κρούσμα χολερίνης επί ανδρός εργατικής τάξεως, τριακονταετούς, παρά το αμαξοστάσιον.
Ουδεμία δε αποβίωσις εκ χολέρας συνέβη σήμερον.
Την 31 Ιουλίου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον συνέβησαν δύο κρούσματα χολέρας, το μεν επί ανδρός εργατικού, βαρελλοποιού, τεσσαρακονταετούς την ηλικίαν, κατά την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου, το δε επί αλλοεθνούς τριακονταετούς, εργατικού, κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, μετενεχθέντος εις το πολιτικόν νοσοκομείον και τελευτήσαντος εντός εξ ωρών από της προσβολής.
Εκ των χθες προσβληθέντων ο κατοικών όπισθεν της σχολής των Ευελπίδων ανήρ, εργατικός, απεβίωσε χθες περί την 6 Μ.Μ.
Σήμερον παρετηρήθησαν περισσότεραι διάρροιαι ή τας προηγουμένας ημέρας.
Την 1 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης συνέβησαν κρούσματα χολέρας πέντε τον αριθμόν: 1) επί τινος γυναικός, 48 ετών την ηλικίαν, προσβληθείσης χθες περί την 4 μ.μ. και τελευτησάσης περί την 10 μ.μ. της ιδίας ημέρας, απέναντι της σχολής των Ευελπίδων, 2) κατά την δυτικήν εκκλησίαν επί άλλης γυναικός 38 ετών, προσβληθείσης χθες περί την 9 ώραν μ.μ., 3) επί τινος πεταλωτού το έργον, τριακονταετούς, παρά το αμαξοστάσιον, προσβληθέντος σήμερον τη πρωία, περί την 4 και 1/2 π.μ. και τελευτήσαντος κατά την 9 ώραν π.μ. εν διαστήματι ολίγων ωρών, 4) επί παιδός πενταετούς, προς μεσημβρίαν του ναού του αγίου Νικολάου, 5) επί τινος διακόνου, βιβλιοδέτου, τριακονταετούς την ηλικίαν, απέναντι του νοσοκομείου των Άγγλων. Προς δε, παρετηρήθησαν και τέσσαρα κρούσματα χολερίνης, τα μεν τρία κατά την συνοικίαν της Λίμνης: 1) επί γυναικός 38 ετών, πλυντρίας, 2) επί τινος νέου, 26 ετών, εργάτου, 3) επί γυναικός 40 ετών, το δε τέταρτον επί γυναικός 40 ετών κατά τα διόδια, εργατικής τάξεως.
Την 2 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν κρούσματα χολέρας εξ τον αριθμόν: 1) τρία μεν επί γυναικών, εργατικής τάξεως, κατοικουσών απεναντι της σχολής των Ευελπίδων προς δυσμάς, 2) επί γυναικός εργατικής τάξεως, όπισθεν του αστυνομικού καταστήματος, 3) επί παιδός κτίστου, 15 ετών, κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου, 4) επί νέου εικοσαετούς, εμπορικού υπηρέτου, κατά την αρκτικήν πλευράν της πλατείας Θεμιστοκλέους, προσβληθέντος την 3 1/2 π.μ.
Χολερίνης δε κρούσματα παρετηρήθησαν δύω: 1) το μεν επί γυναικός εργατικής τάξεως, κατά την Λίμνην, 2) το δε, επί υπηρέτου καφφεπώλου, 20 ετών, μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον.
Αποβιώσεις δε εγένοντο τέσσαρες: 1) η της γραίας της προσβληθείσης την 26 Ιουλίου, και κατοικούσης κατά την συνοικίαν της οδού του αγίου Σπυρίδωνος, 2) η του βαρελλοποιού, προσβληθέντος την 1 Αυγούστου, κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου, προς ανατολάς, 3) η της κατά την 31 Ιουλίου προσβληθείσης γυναικός, κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου και 4) η του διακόνου, προσβληθέντος χθες, ως εμνημονεύθη, και αυθημερόν περί την 9 ώραν μ.μ. τελευτήσαντος.
Την 3 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Αποβιώσεις δ' εκ χολέρας των χθες προσβληθέντων συνέβησαν τρεις: 1) δύω μεν οι των απέναντι της σχολής των ευελπίδων κατοικουσών γυναικών, 2) τρίτη δε η της όπισθεν της αστυνομίας κατοικούσης.
Την 4 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης εν μόνον κρούσμα χολέρας παρετηρήθη, επί ενός κουρέως, 65 ετών την ηλικίαν, κατά την συνοικίαν της Λίμνης.
Χολερίνης δε κρούσματα παρετηρήθησαν δύο, το μεν επί γυναικός 35 ετών, εργατικής τάξεως κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου, το δε επί τινος ιπποκόμου, 23 ετών την ηλικίαν παρά το αμαξοστάσιον.
Αποβίωσις δε, εγένετο εκ χολέρας μία, η της κατά την 3 του μηνός προσβληθείσης, και κατοικούσης απέναντι της σχολής των Ευελπίδων.
Την 5 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης συνέβη.
Αι Διάρροιαι σχεδόν εξέλιπον.
Μία δ' εκ χολέρας αποβίωσις εγένετο, η του χθες προσβληθέντος κουρέως κατά την Λίμνην, και περί την 8 μ.μ. της αυτής ημέρας τελευτήσαντος.
Την 6 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Ουδέν κρούσμα χολέρας, ουδέ χολερίνης σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης.
Αι Διάρροιαι σχεδόν εξέλιπον
Ουδεμία αποβίωσις εκ χολέρας.
Την 7 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν χολέρας μεν τέσσαρα κρούσματα: 1) επί γυναικός 35 ετών κατά την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου εργατικής τάξεως, 2) επί γυναικός 50 ετών, εργατικής τάξεως, κατά την αυτήν συνοικίαν, 3) επί γέροντος 65 ετών, καπνοπώλου, παρά την αγορά κατοικούντος, 4) επί ναύτου, 18 ετών την ηλικίαν υπεράνω του ναυπηγείου, προσβληθέντος χθες περί την 8 ώραν μ.μ. και αποβιώσαντος περί τας δύο μετά το μεσονύκτιον.
Χολερίνης δε κρούσματα δύω, 1) επί υπηρέτου 35 ετών την ηλικίαν, προσβληθέντος χθες την εσπέραν και αυθωρεί μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 2) επί παιδός επταετούς κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου.
Αποβίωσις δε εκ τη χολερίνης εκτός της άνω μνημονευθείσης, ουδεμία άλλη εγένετο.
Την 8 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Εν κρούσμα χολέρας σήμερον παρετηρήθη επί γυναικός εξηκονταετούς της μεσαίας τάξεως, κατά την συνοικίαν του αγίου Σπυρίδωνος.
Αποβιώσεις δε εκ χολέρας εγέντοντο δύω: 1) η του κατά την 3 ισταμένου προσβληθέντος νέου, κατά την οδόν του Λυκούργου και 2) η της χθες προσβληθείσης γραίας, κατά την συνοικίαν του αγίου Νικολάου.
Την 9 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
_________________________________________
Σήμερον μέχρι της ώρας ταύτης παρετηρήθησαν κρούσματα χολέρας μεν ένδεκα: 1) επί γυναικός μαύρης εξ Αιθιοπίας 75 ετών πλύστρας κατά το αμαξοστάσιον, 2) επί παιδός εξαετούς, μεσαίας τάξεως, κατά τα διόδια, προσβληθέντος περί την 9 π.μ. και τελευτήσαντος την 1 μ.μ., 3) επί ετέρου παιδός, εξαετούς κατά την συνοικίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, 4) εργάτου 40 ετών, προσβληθέντος από της 5 ώρας π.μ. κατά την συνοικίαν της λίμνης, 5) επί γυναικός 36 ετών την ηλικίαν, απόρου τάξεως κατά τα διόδια προσβληθέντος από της μεσημβρίας, 6) επί εργάτου 30 ετών προσβληθέντος από της 2 ώρας μ.μ. και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 7) επί κηπουρού υπηρέτου τριακονταετούς, προσβληθέντος από της 9 π.μ. εις την παροικίαν των περιβολιών, 8) επί παιδός 16 ετών προσβληθέντος από της νυκτός, και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 9) επί έτερου παιδός 13 ετών προσβληθέντος χθες από της 8 μ.μ. και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 10) επί ετέρου παιδός 16 ετών προσβληθέντος την πρωίαν, και μετενεχθέντος εις το νοσοκομείον, 11) επί καπνοπώλου 19 ετών παρά την αγοράν, προσβληθέντος περί την μεσημβρίαν και αποβιώσαντος περί την 6 μ.μ.
Χολερίνης δε κρούσματα παρετηρήθησαν: 1) επί γυναικός τριακονταετούς κατά την οδόν του αγίου Σπυρίδωνος, 2) επί οινοπώλου 50 ετών απέναντι του Αγγλικού νοσοκομείου, 3) επί υπαλλήλου 50 ετών παρά την αγοράν.
Αποβιώσεις δ' εκτός των άνω μνημονευθεισών ουδεμία άλλη εγένετο.
Την 10 Αυγούστου 1854, ώρα 6 Μ.Μ. εν Πειραιεί.
__________________________________________
Την 11 εγένοντο χολέρας κρούσματα 21, χολερίνης 4 και 7 θάνατοι. Τα πάντα επί ανθρώπων εργατικής τάξεως.
Τη 12 χολέρας κρούσματα 14, χολερίνης 2, επί εργατών, θάνατοι δε 12, ων οι 6 εκ τη προτεραία προσβληθέντων
Η εφημερίδα δημοσίευσε περιληπτικά τα δελτία του υγειονομικού ελέγχου λόγω έλλειψης ελεύθερου χώρου. Για τον ίδιο λόγο δημοσιεύτηκαν ακόμη πιο περιληπτικά τα δελτία για το διάστημα 14-19 Αυγούστου:
14 Αυγούστου: 4 κρούσματα, θάνατοι 3
15 τ.μ. 3 κρούσματα, 3 θάνατοι
16 τ.μ. 3 κρούσματα, θάνατος 1
17 τ.μ. ουδέν κρούσμα
18 τ.μ. κρούσματα 2
19 τ.μ. ουδέν κρούσμα 1 θάνατος του την 18 προσβληθέντος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου