Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί σε σχέση με την οικονομική κρίση που πλήττει τη χώρα και εξαθλιώνει τους πολίτες της. Η κατάσταση αυτή που όλοι βιώνουμε, πρωτοφανής σε καιρό ειρήνης, έχει παρομοιαστεί από φορείς της πολιτικής εξουσίας με ένα είδος μεταμοντέρνου πολέμου, όπου ο εχθρός δεν είναι κάποια χώρα, αλλά σκοτεινά οικονομικά συμφέροντα:, όπως π.χ. οι περιβόητοι οίκοι αξιολόγησης. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο ενός "οιωνεί πολέμου", οι ίδιοι άνθρωποι καλούν σε πανστρατιά, ζητούν από το λαό να μη διαμαρτύρεται για τις όποιες σκληρές αποφάσεις και, φυσικά, στοχοποιούνται τα "αντιπολιτευόμενα" μέσα ενημέρωσης που "ξεσηκώνουν το λαό".

Κατ'αρχήν, επιτρέψτε μου να εκφράσω την αμφιβολία μου για το κατά πόσο ο λαός παρασύρεται από τα ΜΜΕ, τουλάχιστον τα παραδοσιακά. Η δυσπιστία των πολιτών έναντι του δημοσιογραφικού επαγγέλματος (ή λειτουργήματος, αν προτιμάτε) είχε χτυπήσει "κόκκινο" πολύ πριν την οικονομική κρίση, το ξέσπασμα της οποίας δεν άφησε τίποτα όρθιο στο διάβα του, αλλά ισοπέδωσε κάθε παραδοσιακή μορφή εξουσίας, μεταξύ αυτών και την αποκαλούμενη "τέταρτη εξουσία". 

Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι δεν υπάρχουν επιχειρηματικά συμφέροντα πίσω από τα ΜΜΕ, τα οποία επιθυμούν να εξυπηρετήσουν τα ιδιωτικά τους συμφέροντα. Κάθε άλλο... Ωστόσο, ακριβώς αυτή η φιλολογία περί "διαπλοκής" και οι προκλητικές πολλές φορές διασυνδέσεις πολιτικής και δημοσιογραφίας, ορατές και διά γυμνού οφθαλμού τα τελευταία 20 χρόνια, έστρεψε τον κόσμο σε εναλλακτικές μορφές ενημέρωσης, όπως το διαδίκτυο. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούγαμε και εξακολουθούμε να ακούμε τα τελευταία χρόνια επιχειρήματα, όπως: "αφού το λέει ο τάδε δημοσιογράφος/τηλεοπτικός σταθμός/εφημερίδα κλπ., το σωστό είναι το ακριβώς αντίθετο". Επομένως, ζήτημα του να παρασύρεται ο λαός από τα παραδοσιακά ΜΜΕ (τα οποία είναι σημαντικό να τα διακρίνουμε από τα διαδικτυακά, όπου πράγματι, εμφιλοχωρεί ο κίνδυνος παραπληροφόρησης και διαστρέβλωσης της αλήθειας), κατά τη γνώμη μου δεν υφίσταται. Μάλλον, το αντίθετο είναι πιο πιθανό να συμβαίνει, όμως ούτε γενικευμένο είναι ούτε μπορεί να αντιμετωπιστεί με λύσεις πάταξης του πλουραλισμού. 

Υπάρχει όμως και το θέμα των περίφημων "Δημόσιων Μέσων Ενημέρωσης" ή αλλιώς της ΕΡΤ. Προτού καλά καλά ορκιστεί ο νέος πρωθυπουργός της χώρας, ο σύμβουλος του προϊδέασε μέσω τουίτερ για τη συνέχιση των ίδιων πολιτικών τακτικών του παλαιοκομματισμού, σύμφωνα με τις οποίες η ΕΡΤ δεν είναι ένα ανεξάρτητο ειδησεογραφικό εργαλείο με δημόσιο υπόβαθρο, αλλά φερέφωνο της εκάστοτε κυβέρνησης. Ήδη δημοσιεύονται ρεπορτάζ για τις σαρωτικές αλλαγές που θα επέλθουν στη δημόσια τηλεόραση το προσεχές διάστημα, ενώ δημοσιογράφοι έχουν στοχοποιηθεί ως φίλα προσκείμενοι στο ένα ή το άλλο πολιτικό κόμμα, με τους "αποκεί μεριά" να βάζουν υποψηφιότητα για "μη ανανέωση της σύμβασης εργασίας" - μια ευγενική διατύπωση της λέξης "απόλυση". Εξάλλου, λένε οι ίδιοι άνθρωποι, εφόσον η χώρα βρίσκεται σε έναν ιδιότυπο πόλεμο, δεν μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να δέχεται κριτική από την ΕΡΤ, αλλά η κρατική τηλεόραση θα πρέπει να προπαγανδίζει τις κυβερνητικές αποφάσεις.

Πριν μια εβδομάδα, ο Τούρκος δημοσιογράφος Μεχμέτ Αλί Μπιράντ έγραψε ένα άρθρο στην εφημερίδα Hurriyet, με αφορμή μια παρόμοια συζήτηση που διεξάγεται στη γειτονική μας χώρα σε σχέση με τη στάση των τουρκικών ΜΜΕ έναντι της κυβέρνησης Ερντογάν ύστερα από την πρόσφατη κρίση στις σχέσεις Τουρκίας-Συρίας, μετά την κατάρριψη του τουρκικού αεροσκάφους και την κριτική μερίδας του τουρκικού τύπου για την παραβίαση του συριακού εναέριου χώρου από το καταρριφθέν αεροσκάφος. Στο άρθρο του, ο Μπιράντ μετέφερε ένα περιστατικό από την περίοδο του - πραγματικού και όχι "οιωνεί" - πολέμου στα νησιά Φόκλαντ μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας και Αργεντινής, το 1982. Του είχε προξενήσει μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι τα ρεπορτάζ του BBC, δηλαδή της δημόσιας βρετανικής τηλεόρασης, περιέγραφαν με ουδέτερο τόνο τις πολεμικές επιχειρήσεις, με διατυπώσεις όπως "τα βρετανικά πλοία" - ούτε "τα πλοία μας", ούτε κάποια άλλη λεκτική υπερβολή. Απορημένος, ο Μπιράντ ρώτησε σχετικά κάποιο συνάδελφό του στο BBC, για να πάρει την απάντηση "Δεν είμαστε εκπρόσωποι τύπου της Θάτσερ".
Ας μην ξεχνάμε και την ανοιχτή διαμάχη μεταξύ της δημόσιας βρετανικής τηλεόρασης και του βρετανού πρωθυπουργού Τόνυ Μπλαιρ, με αφορμή την αποκάλυψη του σκανδάλου με την παραποίηση της επίσημης έκθεσης περί δήθεν  κατοχής όπλων μαζικής καταστροφής από το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν, ώστε να δικαιολογηθεί η προαποφασισμένη εισβολή στο Ιράκ. Φυσικά, στην ελληνική πραγματικότητα η αποκάλυψη ενός αντίστοιχου σκανδάλου από την ελληνική δημόσια τηλεόραση θα ισοδυναμούσε με "προδοσία".

Δυστυχώς, για τους εκπροσώπους του ελληνικού παλαιοκομματισμού, που κατά τ' άλλα υποστηρίζουν ότι "έμαθαν από τα λάθη τους" και ότι εγγυώνται "το θεσμικό εξευρωπαϊσμό της χώρας", η ΕΡΤ πρέπει να λειτουργεί ως εκπρόσωπος τύπου των απόψεών τους. Οτιδήποτε άλλο θεωρείται προκαταβολικά ύποπτο και καταδικαστέο, ότι υποκρύπτει απλώς σκοπιμότητες. Η διαφορετική άποψη, η πολυφωνία, ο πλουραλισμός καταδικάζονται συλλήβδην ότι συνδέονται με κακόβουλες σκοπιμότητες. Κατά τ' άλλα υπόσχονται ότι έμαθαν από τα λάθη τους, ότι άλλαξαν κι ότι θα μας βγάλουν από την κρίση που οι ίδιοι δημιούργησαν, όταν εξακολουθούν να τρέφουν τα ίδια παλιά μυαλά για το βασικότερο όλων: την ανεξάρτητη δημοσιογραφική άποψη, ως υπόβαθρο του πλουραλισμού σε μια σύγχρονη δημοκρατία!

Όταν η ελευθεροτυπία γίνεται μπλουζάκι που κονταίνει και μακραίνει κατά βούληση, κάτι σάπιο αιωρείται στον αέρα. Εκτός, φυσικά, κι αν συνεχίζουμε να θεωρούμε ότι εμείς ξέρουμε καλύτερα από τους ξένους για όλα τα θέματα - "τι να μας πουν και τα δημοσιογραφάκια του BBC" και άλλα τέτοια εθνικοπατριωτικά της δεκάρας. Ζητούνται επειγόντως νέα κόμματα με ανθρώπους που έχουν νέα, φρέσκα μυαλά.